Το φάρμακο που “πιάνει” μόνο στον Τραμπ – Αφέλεια ή πόλεμος συμφερόντων;

Το πιθανότερο είναι πως η διαμάχη για την υδροξυχλωροκίνη δεν θα έπαιρνε αυτή τη διάσταση, αν δεν ήταν το φάρμακο του Τραμπ για την προφύλαξή του από την Covid-19. Αυτό, ωστόσο, δεν μειώνει τον χαρακτήρα σκανδάλου που έλαβε η δημοσίευση μιας σχετικά “επιπόλαιης”, από μεθοδολογική άποψη, έρευνας, η οποία μάλιστα οδήγησε ακόμη και τον ΠΟΫ σε παλινωδίες.

Ήταν λίγο μετά τα μέσα Μαΐου, όταν ο Αμερικανός πρόεδρος αποκάλυπτε ότι κάνει χρήση ενός φαρμάκου κατά της ελονοσίας, το οποίο διαφήμισε μάλιστα και ως μια πιθανή «θαυματουργή θεραπεία» για την ασθένεια Covid-19. Πρόσθετε μάλιστα ότι ο ίδιος δεν έχει καμία παρενέργεια και ότι όλα τα τεστ που έχει κάνει είναι αρνητικά.

Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά που ο Αμερικανός πρόεδρος έπαιρνε δημόσια θέση για ζητήματα θεραπείας από τον ιό, παρότι αυτό δεν είναι το αντικείμενό του. Το θέμα έγινε, όμως, ακόμη σοβαρότερο, όταν ο γιατρός του Λευκού Οίκου, Σον Κόνλεϊ, ανέφερε σε υπόμνημά του, ότι συζήτησε με τον πρόεδρο τα στοιχεία που υπάρχουν για το φάρμακο και συμφώνησαν ότι «το πιθανό όφελος από τη θεραπεία υπερτερεί των σχετικών κινδύνων».

Η σφραγίδα του Τραμπ 

Ο Τραμπ είχε διαφημίσει την υδροξυχλωροκίνη ως πιθανή θεραπεία, στηριζόμενος σε μια θετική αναφορά σχετικά με την αποτελεσματικότητά της στην πρόληψη της Covid-19. Μεταγενέστερες μελέτες είχαν δείξει, ωστόσο, ότι το φάρμακο δεν βοηθάει και η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) προειδοποιούσε για πιθανές σοβαρές παρενέργειες.

Περισσότερο για ιδεολογικούς, παρά για ιατρικούς λόγους, τις επόμενες ημέρες τη χρήση της χλωροκίνης και της υδροξυχλωροκίνης συνιστούσε, για τους ελαφρά ασθενείς, και το υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας. Υπογράμμιζε βεβαίως στο πρωτόκολλό του ότι «δεν υπάρχει εγγύηση για θετικά αποτελέσματα». Επρόκειτο σαφώς για μια απόφαση που είχε ληφθεί υπό την πίεση του Μπολσονάρου και την υπέγραψε ο υπηρεσιακός υπουργός Υγείας, στρατηγός Εντουάρντου Παζουέλου, ο οποίος ανέλαβε μετά από τις διαδοχικές παραιτήσεις δύο υπουργών Υγείας.

Η αναθέρμανση της συζήτησης προκάλεσε, εκτός από την ζήτηση υδροξυχλωροκίνης, και το ενδιαφέρον Βρετανών  υγειονομικών που με την καθοδήγηση του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ανακοίνωσαν μια διεθνή δοκιμή με την κωδική ονομασία “COPCOV”, η οποία θα περιλάμβανε τουλάχιστον 40.000 εργαζόμενους πρώτης γραμμής στον τομέα της υγείας από την Ευρώπη, την Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική. Στόχος της έρευνας θα ήταν να προσδιοριστεί, αν η χλωροκίνη και η υδροξυχλωροκίνη είναι αποτελεσματικές για την αποτροπή της Covid-19.

Γκάφα ή παγίδα  

Την επομένη αυτών των ανακοινώσεων, ωστόσο, επιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet υποστήριζε ότι η υδροξυχλωροκίνη συνδέεται και με τον αυξημένο κίνδυνο θανάτου στους ασθενείς με COVID-19. Σε ό,τι αφορά δε το θέμα της προληπτικής προστασίας έναντι της μόλυνσης, οι συντάκτες της έρευνας ανέφεραν, ότι δεν μπορούν να επιβεβαιώσουν κάποιο όφελος.

Η πρώτη αντίδραση σε αυτά τα νέα “δεδομένα” δεν ήρθε πάντως από τον Τραμπ, αλλά από τον Γάλλο λοιμωξιολόγο, Ντιντιέ Ραούλ, ο οποίος έκανε λόγο για μια ημιτελή μελέτη που έγινε από ανθρώπους που δεν είδαν καν ασθενείς. Μάχιμος γιατρός, ο καθηγητής Ραούλ, από τα χέρια του οποίου πέρασαν 4.000 άνθρωποι στη διάρκεια της πανδημίας, χαρακτήρισε την έρευνα «παραπλανητική φαντασιοκοπία», τα …big data της οποίας δεν μπορούν να ανατρέψουν αυτά που είδε με τα μάτια του, όπως είπε.

«Δεν ξέρω αν αλλού η υδροξυχλωροκίνη σκοτώνει, αλλά εδώ έχει σώσει πολλούς» διαβεβαίωνε, τότε, ο Γάλλος λοιμωξιολόγος, σημειώνοντας πως στην ομάδα της έρευνάς του με 3.600 ασθενείς, οι περισσότεροι από τους οποίους έλαβαν υδροξυχλωροκίνη και αζιθρομυκίνη (αντιβιοτικό), «η θνησιμότητα είναι η χαμηλότερη στον κόσμο, μόλις 0,5%».

Παρά τις αντιδράσεις του Ραούλ, ο ΠΟΫ ανέστειλε προσωρινά τις δοκιμές με υδροξυχλωροκίνη, προκειμένου να γίνει μια γρήγορη επανεξέταση των δεδομένων. Έσπρωξε μάλιστα τους νέους εγγεγραμμένους ασθενείς του προγράμματος δοκιμή Αλληλεγγύης στην ρεμδεσιβίρη της Gilead Science και το φάρμακο Aluvia. Κρατούσε, ωστόσο, την υδροξυχλωροκίνη της Novartis και της Sanofi για όσους είχαν ξεκινήσει ήδη την θεραπεία.

Ντόμινο αντιδράσεων 

Η απόφαση του ΠΟΫ, η οποία συνέπεσε με την έντονη αντιπαράθεση του Οργανισμού με τον Τραμπ, προκάλεσε ένα ντόμινο αντιδράσεων. Δύο οργανισμοί για τη δημόσια υγεία στη Γαλλία τάχθηκαν κατά της χρήσης της συγκεκριμένης ουσίας, η Υπηρεσία Φαρμάκου (ANSM) ξεκίνησε τη διαδικασία αναστολής δοκιμών «για προληπτικούς λόγους», ενώ με διάταγμα απαγορεύτηκε η συνταγογράφησή της στα γαλλικά νοσοκομεία, πλην των κλινικών δοκιμών.

Την ίδια ώρα, στη Γερμανία, το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Τίμπινγκεν διέκοψε προσωρινά τη σχετική κλινική μελέτη και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) συνέστησε προσεκτική παρακολούθηση, ενώ στη διακοπή χρήσης του φαρμάκου προχώρησαν και πολλά αμερικανικά νοσοκομεία. Ο Τραμπ πάντως συνέχισε να πίνει το χάπι του, το ίδιο και ο Μπολσονάρου, στον οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος έστειλε επιπλέον δύο εκατομμύρια δόσεις.

Η έρευνα των τεσσάρων προκάλεσε όμως και τις αντιδράσεις δεκάδων επιστημόνων, οι οποίοι ζήτησαν περισσότερα στοιχεία. Κάτι που έκανε και ο ΠΟΫ, προκειμένου να αποφασίσει, εάν θα συνεχίσει η όχι την αναστολή των δοκιμών με την υδροξυχλωροκίνη. Η ιατρική επιθεώρηση The Lancet πήρε αποστάσεις και οι τρεις από τους τέσσερις συντάκτες της έρευνας ζήτησαν την απόσυρσή της. Αφορμή στάθηκε το γεγονός ότι ο τέταρτος, που ήταν και ο υπεύθυνος για τη συλλογή των στοιχείων, ο Sapan Desai, επικεφαλής της Surgisphere, μιας μικρής αμερικανικής εταιρίας ιατρικών δεδομένων, αρνείται να δώσει πλήρη πρόσβαση σε αυτά, προκειμένου να εξεταστούν και από ανεξάρτητη πηγή.

Μετά από αυτήν την εξέλιξη ο ΠΟΫ ανακοίνωσε τη συνέχιση των κλινικών ερευνών και ο γιατρός του Τραμπ ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ολοκλήρωσε τη θεραπεία δύο εβδομάδων «με ασφάλεια και χωρίς παρενέργειες». Την ίδια ημέρα, πάντως, εμφανίστηκε μία νέα έρευνα, που έγινε σε μικρότερη κλίμακα στις ΗΠΑ και στον Καναδά, σύμφωνα με την οποία η υδροξυχλωροκίνη δεν είναι αποτελεσματική στην πρόληψη της Covid-19. Το δείγμα, ωστόσο, είναι πολύ μικρό και δεν μπορεί, σύμφωνα με επιστήμονες, να καταστήσει την τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή μη αμφισβητήσιμη.

Στην αναποτελεσματικότητα της υδροξυχλωροκίνη για τους ασθενείς με Covid-19 κατέληξε όμως και η πολυαναμενόμενη, πρώτη μεγάλη κλινική δοκιμή της βρετανικής μελέτης Recovery, η οποία δημοσιεύθηκε την Παρασκευή. Η έρευνα, η οποία δεν διακόπηκε από το “φιάσκο” των τεσσάρων με την μελέτη στο ιατρικό περιοδικό Lancet, μετά την ανάλυση των πρώτων αποτελεσμάτων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «δεν υπάρχει όφελος για τους νοσηλευόμενους ασθενείς» από τη χορήγηση υδροξυχλωροκίνης και σταματά πλέον να δέχεται εθελοντές σε αυτό το σκέλος.