Αναβίωση Αλεξάνδρου: Ο “προφήτης” της πολεμικής τέχνης και το επιθετικό “έμβολο”

Ο Ζαν Σαρλ σεβαλιέ (ιππότης) ντι Φολάρ αποτελεί μια εντελώς ξεχωριστή φυσιογνωμία της στρατιωτικής ιστορίας και της πολεμικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1669 στην Αβινιόν της Γαλλίας. Στην εφηβεία, 16 μόλις ετών, έχοντας διαβάσει τα “Περί του Γαλατικού” και “Περί του Εμφυλίου Πολέμου”, του Ιουλίου Καίσαρα, το έσκασε από το σπίτι του και κατατάχθηκε στον γαλλικό στρατό του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ’.

Κατετάγη σε ένα από τα αρχαιότερα γαλλικά συντάγματα πεζικού. Στα 22 του χρόνια, όταν ξέσπασε ο Πόλεμος της Λίγκας του Άουγκσμπουργκ (Εννεαετής Πόλεμος) ήταν δόκιμος αξιωματικός και ένα έτος αργότερα ονομάστηκε ανθυπολοχαγός. Το 1699 ήταν υπολοχαγός ενώ με το ξέσπασμα του νέου πολέμου, αυτού της Ισπανικής Διαδοχής, στάλθηκε στην Ιταλία ως υπασπιστής του στρατάρχη Βεντόμ. Διακρίθηκε στη μάχη του Κασάνο (1705), όπου τραυματίστηκε βαριά και αργότερα στην αιματηρή μάχη του Μαλπλακέ, το 1709.

Με το πέρας του πολέμου πολέμησε με τους ιππότες του Αγ. Ιωάννη της Μάλτας κατά των Τούρκων και κατόπιν εντάχθηκε στον σουηδικό στρατό του Καρόλου ΙΒ’. Το 1719 πολέμησε κατά των Ισπανών (Πόλεμος Τετραπλής Συμμαχίας). Ήταν στο διάστημα αυτό που άρχισε τις θεωρητικές του αναζητήσεις για την πολεμική τέχνη τις οποίες άρχισε να συγγράφει ως σχόλια στο έργο του αρχαίου Έλληνα ιστορικού Πολύβιου. Τα έργα του δημοσιεύτηκαν το 1724 και 1727.

Οι “προφητείες” του Φολάρ

Ο Φολάρ ήταν οπαδός του επιθετικού δόγματος. Θεωρούσε όμως πως η γραμμικές τακτικές που ήταν σε χρήση εκείνη την εποχή δεν προσέδιδαν την αναγκαία ισχύ κρούσης προς διάσπαση και εξόντωση του αντιπάλου. Για τον Φολάρ πραγματική ισχύς εκπήγαζε από το «βάρος» ενός σχηματισμού, από το βάθος και την συνοχή του.

Τα πλευρά έπρεπε να είναι τόσο ισχυρά όσο και το μέτωπο. Το μεγάλο βάθος εξασφάλιζε δε την επικράτησε έναντι οιουδήποτε σε λεπτή γραμμή ταγμένου αντιπάλου. Ως αντιστάθμισμα του μειωμένου μήκους του μετώπου των ταγμάτων πεζικού λόγω της σε βάθος ανάπτυξής τους, ο Φολάρ πρότεινε την ανάπτυξη ταξιαρχιών αποτελούμενων από έξι τάγματα πεζικού έκαστη, ταγμάτων σε βαθύ σχηματισμό.

Έκαστο τάγμα θα είχε δύναμη 500 ανδρών, εκ των οποίων οι 100 θα έφεραν σάρισσες, όπως οι φαλαγγίτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και οι λοιποί μουσκέτα με ξιφολόγχες. Τα τάγματα αυτά, σε ομαλό έδαφος, θα τάσσονταν με μέτωπο 20 – 30 ανδρών και βάθος 16 – 25 ζυγών. Σε δύσβατο έδαφος το βάθος θα μπορούσε να φτάσει τους 60 ζυγούς. Αυτός ο σχηματισμός βαθιάς φάλαγγας θα είχε ως στόχο να διασπάσει το εχθρικό μέτωπο. Εκείνη την εποχή το πεζικό αναπτύσσονταν σε σχηματισμούς με βάθος το πολύ 5 ανδρών (συνήθως 3 ή 4).

Κατά συνέπεια μια φάλαγγα που εξ ορισμού κινείται ταχύτερα της γραμμής, κινδυνεύοντας ελάχιστα να χάσει την συνοχή της, πράγματι με ευκολία θα μπορούσε να διασπάσει τις εχθρικές γραμμές, δεδομένης και της περιορισμένης αποτελεσματικότητας των πυροβόλων όπλων της εποχής, των μουσκέτων.

Μεταξύ των ταγμάτων ο Φολάρ προέβλεπε κενά. Οι σαρισσοφόροι τάσσονταν σχετικά μπροστά προτάσσοντας τις σάρισσές τους, ενώ οι επίλεκτοι γρεναδιέροι παρέμεναν εκτός σχηματισμού καλύπτοντας τα μεταξύ των ταγμάτων κενά ή τηρούμενοι πίσω από κάθε φάλαγγα ως επίλεκτη εφεδρεία εκμεταλλεύσεως. Χάρη στο βάθος τους και τον οπλισμό τους τα τάγματα που ονειρευόταν ο Φολάρ δεν κινδύνευαν από το εχθρικό ιππικό. Σε περίπτωση που η φάλαγγα πλαγειοκοπείτο από αντίπαλο πεζικό, το τάγμα μπορούσε να «σπάσει» στα δύο, με το δεύτερο τμήμα να καλύπτει το πλευρό και το πρώτο να μάχεται κατά μέτωπο.

Επιθυμώντας την στενή συνεργασία πεζικού και ιππικού ο Φολάρ πρότεινε την ανάπτυξη ενός στρατού σε δύο γραμμές μάχης με απόσταση 200 μ. μεταξύ τους. Κάθε γραμμή θα αποτελείτο, διαδοχικά, από ταξιαρχίες πεζικού και ιππικού, όπως τα λευκά και μαύρα τετράγωνα της σκακιέρας. Στη δεύτερη γραμμή πίσω από το πεζικό θα τάσσονταν ιππικό και πίσω από το ιππικό πεζικό. Τα πλευρά της όλης διάταξης θα κάλυπταν φάλαγγες πεζικού.

Με τον τρόπο αυτό ολόκληρος ο στρατός θα αποτελούσε ένα τεράστιο, πανίσχυρο έμβολο ικανό να συντρίψει, σε προεπιλεγμένο σημείο του μετώπου, τα εχθρικά τμήματα, επιτυγχάνοντας ρήγμα, χωρίς να ανησυχεί για την ασφάλεια των πλευρών του. Επίσης προέβλεπε την άμεση υποστήριξη των μονάδων ιππικού από διμοιρίες πεζικού. Ο Φολάρ δεν ήταν οπαδός της υπεροχής πυρός. Πίστευε, όπως και άλλοι στρατηγοί πριν και μετά από αυτόν, ότι η απειλή της λόγχης παρέλυε τον εχθρό και τον ανάγκαζε να τραπεί σε φυγή.

Οι ιδέες του δεν εφαρμόστηκαν ποτέ στην εποχή του. Οι φάλαγγες εφόδου όμως που εισηγείτο έδωσαν, μερικές δεκαετίες μετά, μεγάλες νίκες στους στρατούς της Γαλλικής Επανάστασης και του Ναπολέοντα. Άλλωστε τίποτα δεν προέρχεται από παρθενογένεση στην ιστορία. Αξίζει να σημειωθεί ότι τιμήθηκε, το 1750, από τους Βρετανούς δηλαδή από τους παλαιούς εχθρούς του, λίγο πριν πεθάνει ξεχασμένος από την πατρίδα του το 1752.