Ο απατεώνας “νικητής” στρατηγός – Η μάχη του Κάμπο Σάντο

Το 1743 ο Πόλεμος της Αυστριακής Διαδοχής διάνυε το τρίτο του έτος. Οι συγκρούσεις μαίνονταν από άκρη σ’ άκρη της Ευρώπης, αλλά και στην Αμερική και στην Ασία, σε έναν πόλεμο που όχι άδικα χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως Πρώτος Παγκόσμιος. Η Ιταλία ήταν ένα ακόμα μέτωπο του πολέμου αυτού όπου Ισπανοί, Ναπολιτάνοι και Γάλλοι πολεμούσαν μαζί τους Αυστριακούς και το βασίλειο του Πεδεμοντίου.

Μια μικτή στρατιά Ισπανών και Ναπολιτάνων, υπό τον Βαλλόνο στρατηγό κόμη ντε Γκάγκες είχε προχωρήσει βόρεια μέχρι τον ποταμό Πάναρο στη Μόντενα. Η στρατιά αυτή παρέτασσε 11.400 πεζούς, 2.600 ιππείς και 12 πυροβόλα. Ο ντε Γκάγκες πιεζόταν ιδιαίτερα από τη Μαδρίτη για άμεσα αποτελέσματα. Αν και οι δυνάμεις που διέθετε δεν μπορούν να χαρακτηριστούν εντυπωσιακές, εντούτοις και οι αντίπαλες που είχε να αντιμετωπίσει επίσης δεν ήταν σημαντικές.

Υπήρχε όμως μια διαφορά, εκείνες διοικούντο από έναν εξαιρετικά ψύχραιμο άνδρα… Κατόπιν των πιέσεων ο Ισπανός στρατηγός εισέβαλε στο εχθρικό δουκάτο της Μόντενα αναζητώντας την αποφασιστική σύγκρουση με την συμμαχική αυστριακή – πιεμοντέζικη δύναμη που διοικούσε ο στρατάρχης φον Τράουν και είχε δύναμη 9.000 πεζούς, 3.000 ιππείς και 25 πυροβόλα.

Οι αντίπαλες δυνάμεις

Οι δύο μικρές αντίπαλες βρέθηκαν αντιμέτωπες στο μικρό χωριό Κάμπο Σάντο, 20 χλμ. νοτιοανατολικά της Μόντενα. Ο ντε Γκάγκες έταξε τις δυνάμεις του ως εξής: Στο άκρο δεξιό τάχθηκαν τα επίλεκτα συντάγματα ιππικού των Καραμπινιέρων και των Θωρακοφόρων της Βασιλίσσης (3 ίλες έκαστο). Αριστερά τους τάχθηκε η ταξιαρχία της Βασιλικής Ισπανικής Φρουράς (έξι τάγματα). Στο κέντρο τάχθηκαν τρία συντάγματα πεζικού (Καστίλης, Φλάνδρας, Λομβαρδίας), έκαστο με δύο τάγματα. Αριστερά τους τάχθηκε το σύνταγμα της Βαλλονικής Φρουράς (6 τάγματα), έχοντας στο πλευρό τους στο σύνταγμα Δραγώνων Σαγκούντα με τρεις ίλες.

Πίσω από τις δυνάμεις αυτές, σε δεύτερη γραμμή, τάχθηκαν από τα δεξιά προς τα αριστερά το σύνταγμα Δραγώνων της Βασιλίσσης (3 ίλες), τρία συντάγματα πεζικού (της Βασιλίσσης, της Γκουανταλαχάρα, του Στέμματος), η Ιρλανδική Ταξιαρχία (δύο συντάγματα – τέσσερα τάγματα – Ιρλανδών μισθοφόρων, οι περίφημες «Άγριες Χήνες»), άλλα τέσσερα τάγματα της Ταξιαρχίας της Πάρμα, ένα σώμα ουσάρων, ένα ιταλικό και ένα «αλβανικό» σώμα του βασιλείου της Νεαπόλεως.

Στην άλλη πλευρά ο φον Τράουν διέθετε μια υπό άμεση διοίκηση ίλη ουσάρων, τη Ταξιαρχία Σούλενμπεργ (5 τάγματα, 6 ελαφρά πυροβόλα), την Ταξιαρχία Παλαβιτσίνι (δύο τάγματα του περίφημου συντάγματος Deutschmeister, τρία τάγματα του συντάγματος φον Τράουν και δύο ελαφρά πυροβόλα), την Ταξιαρχία Ασπρεμόντ (4 τάγματα του Πεδεμοντίου, 10 πυροβόλα), την Ταξιαρχία Πίερσμπεργκ (6 ίλες Αυστριακών θωρακοφόρων, 2 ίλες Πεδεμόντιων θωρακοφόρων, 300 ουσάροι). Σε δεύτερη γραμμή είχε τάξει έξι αυστριακά και τέσσερα τάγματα του Πεδεμοντίου, έξι ίλες Δραγώνων και ιππικού, τέσσερις ίλες και μερικοί λόχοι Σλαβόνων οροφυλάκων, μαζί με τέσσερα πυροβόλα.

Η μάχη

Το πρωί της 8ης Φεβρουαρίου 1743 ο ντε Γκάγκες έταξε τις δυνάμεις του συμβατικά με το πεζικό στο κέντρο και ιππικό στις πτέρυγες. Ο Τράουν έταξε επίσης με τον ίδιο τρόπο τα δυνάμεις του αλλά όχι ακριβώς απέναντι από τον αντίπαλο, αλλά αριστερότερα αυτού ώστε το αυστριακό κέντρο να βρίσκεται απέναντι από το ισπανικό δεξιό.

Ο Τράουν ήθελε έτσι, αν και η δύναμη του υστερούσε αριθμητικά, να αποκτήσει τοπική αριθμητική υπεροχή και να συντρίψει το ισπανικό δεξιό όπου ήταν ταγμένα και τα πλέον επίλεκτα εχθρικά τμήματα. Βέβαια την ίδια στιγμή το ισπανικό κέντρο και το αριστερό θα μπορούσε να υπερκεράσουν το δικό του ακάλυπτο πλευρό και να τον συντρίψουν. Ο Τράουν όμως πίστευε πως οι άνδρες του εκεί θα κρατούσαν τον ισχυρότερο εχθρό για όσο χρόνο χρειαζόταν ώστε ο ίδιος να συντρίψει το εχθρικό δεξιό, περίπου όπως ο Μέγας Αλέξανδρος έπραξε στα Γαυγάμηλα.

Ο ντε Γκάγκες επιτέθηκε πρώτος και στην αρχή φάνηκε να επιτυγχάνει. Το ιππικό του επικράτησε, προσωρινά, του αντιπάλου τραυματίζοντας τον στρατηγό του Πεδεμοντίου Ασπρεμόντ. Ο Τράουν όμως δεν πτοήθηκε. Αφού σταθεροποίησε το αριστερό του πλευρό, επιτέθηκε με αιχμή το εξαίρετο πεζικό του. Την ίδια ώρα το ιππικό του αναδιοργανώθηκε και αντεπιτέθηκε στους Ισπανούς ιππείς και τους απώθησε.

Σταδιακά η ισπανική δεξιά πτέρυγα αποδιοργανώθηκε και ο ντε Γκάγκες υποχρεώθηκε να διατάξει υποχώρηση. Το σύνταγμα της Γκουανταλαχάρα παραδόθηκε ολόκληρο. Η μάχη διακόπηκε από τη νύχτα. Οι Ισπανοί, ηττημένοι, υποχώρησαν πίσω από το ποταμό Πάναρο προς τη Μπολόνια. Οι ηττημένοι Ισπανοί έχασαν συνολικά περί τους 4.000 άνδρες τους (1.755 νεκροί). Οι νικητές είχαν λιγότερες από 1.500 απώλειες (397 νεκροί). Ο Τράουν, ο πρωτεργάτης της νίκης είδε δύο φορές το άλογό του να σκοτώνεται από τα εχθρικά πυρά, ευρισκόμενος πάντα στην άψη της μάχης.

Ο «νικητής»

Παρά την ήττα και την υποχώρηση, ο ντε Γκάγκες, δεν δίστασε να στείλει μήνυμα στη Μαδρίτη για τη «μεγάλη νίκη» που πέτυχε. Η «επιτυχία» πανηγυρίστηκε σε όλη την Ισπανία και ο ντε Γκάγκες τιμήθηκε από τους βασιλείς μέχρι που μαθεύτηκε η αλήθεια… Και πάλι όμως για λόγους γοήτρου του ισπανικού στρατού και θρόνου ο ντε Γκάγκες δεν τιμωρήθηκε όπως θα του άξιζε.