Η μάχη του Λασιθίου – Η σύγκρουση δύο αδελφών

Στις 12 Ιουνίου του 1867, που αντιστοιχεί τις 29 Μαΐου με το παλιό Ιουλιανό ημερολόγιο, ο επικεφαλής του τουρκικού στρατεύματος Ομέρ Πασάς, πληροφορήθηκε ότι οι αμυνόμενοι του Οροπεδίου Λασιθίου είχαν συγκεντρωθεί στο υψίπεδο Λιμνάκαρο στα νότια. Έστειλε λοιπόν το στράτευμά του για να τους εξολοθρεύσει.

Οι Κρήτες επαναστάτες, διέφυγαν την προσοχή των επιτιθεμένων, μετακινήθηκαν και οχυρώθηκαν στους λόφους του χωριού Μαρμακέτο-Φαρσάρο. Όταν το απόγευμα της ίδιας ημέρας το τουρκικό στράτευμα επέστρεφε από το υψίπεδο Λιμνάκαρο ταλαιπωρημένο και άπραγο, οι ηρωικοί μαχητές του επιτέθηκαν αιφνιδίως από το πλάι, στην περιοχή του χωριού Μαρμακέτο.

Εκτιμάτε ότι οι ηρωικοί μαχητές της ελευθερίας είχαν οχυρωθεί στο λόφο Φακιδιά, στις δυτικές πλαγιές του οποίου είναι τα χωριά Μαρμακέτο και Φαρσάρο. Ανάλογα με την έκβαση της μάχης, είχαν την δυνατότητα να μετακινούνται με ασφάλεια μέσα από την υπάρχουσα μέχρι σήμερα υπόγεια σήραγγα-σπηλαιόσπιτο που ενώνει από τα ανατολικά το Μαρμακέτο με το Φαρσάρο.

Η τακτική αυτή δημιούργησε πανικό στο οθωμανικό στράτευμα, θεωρώντας ότι αντιμετώπιζε ένα αριθμητικά υπεράριθμο στράτευμα Κρητών. Μετά από αυτή την τελευταία σύγκρουση οι αμυνόμενοι μαχητές, έχοντας ξεμείνει από πυρομαχικά, έφυγαν προς τα ορεινά, στα βόρεια του Οροπεδίου, για να συνεχίσουν τον αγώνα τους με κλεφτοπόλεμο και καταδρομικές ενέργειες.

Οι κατακτητές για εκδίκηση έκαψαν την ιστορική Μονή Κρουσταλλένιας, όπου υπήρχε και το χυτήριο μολύβδου για την κατασκευή βλημάτων των μαχητών. Επίσης, από τη λύσσα τους οι Τούρκοι ισοπέδωσαν εντελώς τα χωριά Μαρμακέτο και Φαρσάρο. Με αυτά τα γεγονότα ολοκληρώθηκε η Μάχη του Οροπεδίου Λασιθίου.

Η στρατηγική στο Μαρμακέτο

Εκτιμάτε ότι σύμφωνα με την μελέτη του πεδίου της σύγκρουσης, οι αγωνιστές επιτέθηκαν αρχικά από την βόρεια πλευρά του λόφου Φακιδιά στην δεξιά πλευρά του οθωμανικού στρατεύματος. Το τουρκικό στράτευμα ήταν εγκλωβισμένο ανάμεσα στον οχυρό λόφο Φακιδιά στα δεξιά του και τον ποταμό που είχε φουσκώσει λόγω των καταρρακτωδών βροχών στα αριστερά του. Δεν είχε πολλά περιθώρια τακτικών ελιγμών.

Στην συνέχεια οι αγωνιστές, χρησιμοποιώντας την υπόγεια σήραγγα, πέρασαν κρυφά προς το Μαρμακέτο και επιτέθηκαν στο εχθρικό στράτευμα και από τα νότια του λόφου. Αυτή η δεύτερη αιφνιδιαστική επίθεση τρομοκράτησε τους Οθωμανούς, που νομίζοντας ότι τους επιτίθενται από δύο πλευρές, έχασαν τη συνοχή τους και έφυγαν τρέχοντας προς την περιοχή Τζερμιάδο.

Ο Οθωμανός αρχιστράτηγος Ομέρ Πασάς ήταν εξωμότης με χριστιανικό όνομα Μιχαήλ και με καταγωγή από την Κροατία. Μετά την ολοκλήρωση της Μάχης του Λασιθίου, που διήρκεσε από τις 03 έως τις 13 Ιουνίου του 1867, συνέταξε δύο αναφορές για τα πεπραγμένα, ώστε να ενημερωθεί ο Σουλτάνος για την συνολική διεξαγωγή της στρατιωτικής αυτής επιχείρησης.

Οι εκθέσεις αυτές δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα “Τουρκία” της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια αναδημοσιεύτηκαν και από ελληνικές εφημερίδες. Σε απόσπασμα από τις εκθέσεις αυτές του Ομέρ Πασά, επιβεβαιώνεται ότι κατά την διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά τη «Μάχη του Οροπεδίου Λασιθίου», οι καιρικές συνθήκες επηρέασαν την εξέλιξή τους, με ισχυρές βροχές και χαμηλές νεφώσεις που μείωναν την ορατότητα. Τις καιρικές αυτές συνθήκες εκμεταλλεύτηκαν στρατηγικά οι αμυνόμενοι, κατά τις συγκρούσεις με το εχθρικό στράτευμα.

Ο εξισλαμισμένος Έλληνας πασάς

Σύμφωνα με τις εκθέσεις του Ομέρ Πασά ο επικεφαλής του αιγυπτιακού στρατεύματος τραυματίστηκε θανάσιμα την 9 η Ιουνίου, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων και πέθανε λίγες μέρες αργότερα. Ο Ισμαήλ Σελίμ Φερίκ Πασά ήταν ο Μανώλης από το χωριό Ψυχρό του Οροπεδίου, βίαια εξισλαμισμένος αδελφός του Αντώνη Φ. Παπαδάκη, μέγα ευεργέτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Τα δύο αδέλφια αναφέρεται ότι είχαν αλληλογραφία πριν από την έναρξη της επανάστασης το 1866. Επίσης αναφέρεται ότι ο Αντώνης Παπαδάκης είχε στείλει τον συγγενή του Αντώνη Καμπάνη, για να πείσει το Ισμαήλ Φερίκ να επιστρέψει στην Ελλάδα. Όπως αποδείχτηκε αργότερα από τα γεγονότα, οι σχεδιασμοί των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής ήταν διαφορετικοί και τα δύο αδέλφια δεν συναντήθηκαν σε αυτή τη ζωή.

Η ιστορία των δύο αυτών αδελφών που πουλήθηκαν ως σκλάβοι το 1823, είναι ένα χαρακτηριστικό οικογενειακό δράμα που προξένησε η οθωμανική θηριωδία και πρακτική, που αφορά την πώληση ως σκλάβων και του βίαιου εξισλαμισμού των Ορθόδοξων Χριστιανών. Ο Αντώνης Φ. Παπαδάκης που υποστήριζε εμπράκτως την Κρητική επανάσταση με χρήματα και όπλα, φέρεται να δήλωσε όταν έμαθε για το θάνατο του Ισμαήλ Φερίκ: «με τα όπλα που έστειλα στην Κρήτη, σκοτώθηκε ο αδελφός μου».

* Απόσπασμα από το βιβλίο του συγγραφέα: “Μάχη του Λασιθίου: μια γιγαντομαχία με διεθνή γεωστρατηγική εκμετάλλευση”.