Η Publica Globalocal του Παμπούκη και η μεταφυσική του απρόσωπου e-κράτους

«Η κάθε εποχή έχει ανάγκη τους θεσμούς της και η παγκοσμιοποίηση τους δικούς της. Φαίνεται ότι βαδίζουμε προς µία “Publica Globalocal”» αναφέρεται μεταξύ πολλών άλλων στο 37 σελίδων e-book του καθηγητή Νομικής Χάρη Παμπούκη που εμφανίστηκε στο διαδίκτυο με τίτλο “Η μεγάλη αποδιοργάνωση: Η κρίση του κορονοϊού – Διαπιστώσεις και ματιές στο μέλλον”. Στο πόνημα αυτό επισημαίνει πως είναι καιρός «να οργανώσουμε το αύριο και για αυτό χρειαζόμαστε ένα “Υπουργείο του Μέλλοντος”».

Πρόκειται για μια προσωπική προσπάθεια του καθηγητή «να συλλάβει διανοητικά μία κρίση όντας υπό χωρικό περιορισμό» με «την (ψευδ-)αίσθηση ότι την τιθασεύεις και κυριαρχείς πάντως στον χρόνο… προσπαθώντας να εννοήσεις την ουσία των πραγμάτων». Την προσπάθειά του αφιερώνει «στην κοινότητα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου, κοιτίδα γνώσεως της “κοιμώμενης” δύναμης του αύριο».

Υπάρχει μια φιλοσοφική διάθεση στο κείμενο. «Η ανθρώπινη πρόοδος στηρίχθηκε στην ανθρώπινη περιέργεια. Παράλληλα η κρίση του κορονοϊού αναδιέταξε τις προτεραιότητες και τον προσωπικό μας χρόνο». Ναι, χωρίς αμφιβολία συνέβη λίγο πολύ σε όλους μας αυτό. Αλλά πώς λειτούργησε σε μια οικογένεια που έχασε δουλειές και μεροκάματα, που ζει στον πρώτο όροφο ενός στενού που δεν βλέπει τον ουρανό που καθάρισε από εκατομμύρια τόνους ρύπων; Τι έγινε εκεί μέσα; Διαβάσαμε για τα χιλιάδες κρούσματα της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά ήταν μόνο ότι έφτασε στο αστυνομικό δελτίο;

Τι έγινε με τις υποτιμήσεις και τους τσακωμούς; Διαβάσαμε πως σύμφωνα με το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της Ψυττάλειας παρατηρήθηκε υπέρμετρη αύξηση στην κατανάλωση κοκαΐνης (που αγγίζει τα 800 γραμμάρια ανά ημέρα, η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από το 2010 έως σήμερα), αλλά και αύξηση κατά 77% στην κατανάλωση της λοραζεπάμης (ουσίας με αγχολυτική δράση), ενώ κατά 31% αυξήθηκε η κατανάλωση αντικαταθλιπτικών σε σχέση με πέρσι.

Ο παράγοντας “άνθρωπος”

Τι έγινε με την ανέχεια; Είδαμε τις φωτογραφίες της “διαλεκτικής της φύσης” με τις αλεπούδες στο κέντρο της πόλης, αλλά όχι την διαλεκτική της αποδιοργάνωσης, αυτή την κρύψαμε. Κρύψαμε την απορρύθμιση του κράτους των τελευταίων δεκαετιών. Λείπει κραυγαλέα από το όλο κείμενο ο ανθρώπινος, ο κοινωνικός παράγοντας. Υπονοείται κάπου στο βάθος, γιατί όλα γίνονται και θα γίνουν για αυτόν, αλλά υπάρχει μια γυάλα, μια απόσταση ασφαλείας…

Η κοινωνία στο κείμενο δεν υπάρχει, ούτε ως πάσχον οργανισμός, ούτε ως πρώτος παράγοντας της επόμενης μέρας. «Η ουσία, (γράφει ο Χάρης Παμπούκης), είναι, ότι η κρίση είναι και ευκαιρία σοβαρών αλλαγών ή έστω διορθώσεων, γιατί ως δύναμη αποδιοργάνωσης έχει αναδείξει διάφορα κενά και τονίσει διάφορες ατέλειες. Απλώς αυτό δεν θα συμβεί νομοτελειακά. Αλλά θέλει όραμα, οργάνωση και πολιτική βούληση. Από εμάς εξαρτάται» (σημειωτέον, αυτό το «εμάς» χρειάζεται επεξήγηση).

«Και αυτό προϋποθέτει πολιτικές ηγεσίες καλλιεργημένες, µε την έννοια τη φιλοσοφική, και πολιτισμικά εξελιγμένες (τι να σημαίνει άραγε αυτό;), ανεξάρτητα του ταλέντου της πολιτικής επικοινωνίας… Πρέπει άμεσα να θεσπίσουμε ένα “Υπουργείο του Μέλλοντος”»… Εννοείται, εννοείται, το έχουμε γράψει κι άλλοι αυτό πριν τον κορονοϊό». «Η στρατηγική θα πρέπει να είναι η ταχύτητα (fast track), για να συντοµεύσουµε το χρόνο και ο εµπειρισµός (what ever it works)». Φυσικά! Γιατί όχι αν μας κυβερνούσαν άγιοι (διότι ως γνωστόν η πολιτική έχει καταντήσει ορντινάτσα του χρηματοοικονομικού συστήματος και των οργανωμένων συμφερόντων).

Προσοχή στη νέα μεταφυσική

Διάβασα το κείμενο γιατί γνωρίζω και εκτιμώ τον Χάρη Παμπούκη και γράφω επειδή θεωρώ ότι οι προθέσεις του είναι αγαθές και οι προτάσεις του ενδεχομένως εύλογες. Θεωρώ όμως, πως πρόκειται για μια διακήρυξη προθέσεων με αξιακούς στόχους που στηρίζονται σε ιδεαλιστικές και συναισθηματικές κινητοποιήσεις. Όμως η Ιστορία δεν προχωράει έτσι.

Κάνει λόγο ο Παμπούκης για «αιματηρή διόρθωση», πως «θα γκρεµιστούν αξίες» και μας καλεί «να σκεφτούµε τη δύναμη των µη υλικών αγαθών», λέγοντας πως «μοιάζει σαν να επιβάλλεται εν δυνάµει η δηµοκρατία της αξίας, έναντι της ολιγαρχίας της πλουτοκρατίας». Αυτά μας τα ‘παν κι άλλοι, θα έλεγε κάποιος στο καφενείο “Η Ωραία Ελλάς”! Ποιες αξίες; Οι χρηματιστηριακές; Οι ηθικές; Θα ρωτούσε…

Έλα που όμως σε αυτές δεν πιστεύει πια κανείς! Οι αξίες των μη υλικών αγαθών; Ναι, άμα έχεις πισίνα μπορείς να σκεφτείς και τον Γκαουτάμα Βούδα! ΟΚ! “Η δημοκρατία της αξίας” παραμένει ζητούμενη από το 1821. Η ζωή και η Ιστορία είναι πολύπλοκα πράγματα και συνήθως ανήθικα. Φυσικά και την θέλουμε αυτή τη δημοκρατία της αξίας, αλλά ποιοι θα την κάνουν;

Οι “ικανοί” που μας οδήγησαν στην χρεοκοπία και που τώρα τείνουν το φιλάνθρωπο χέρι τους στους “αδύναμους”; Και γιατί είναι αδύναμοι οι αδύναμοι; Και πώς τεκμαίρεται η ικανότητα των ικανών; Τι σε κάνει ικανό σήμερα; Ο κόσμος δεν μιλάει, αλλά καταλαβαίνει. Χρειάζεται προσοχή Χάρη Παμπούκη, διότι σε κάθε γωνία ελλοχεύει η μεταφυσική, η μεταδημοκρατία και η μετα-αλήθεια.

Μέχρι κι ο πολέμιος της ελεύθερης βούλησης, ο πολύς Χαράρι, τρόμαξε με τον επελαύνοντα “Μεγάλο Αδελφό” του GPS και ανησύχησε για την ελευθερία (διάβαζε ελευθεριότητα) των αγορών. Να πάμε με την επιστήμη, προτείνει ο Παμπούκης. Βεβαίως, εγώ πρώτος. Αλλά με ποια επιστήμη; Πολύ πολύπλοκο ζήτημα, είναι και η διαφθορά της επιστήμης που ήρθε στο φως με το σκάνδαλο της χλωροκίνης. Είναι και το ποιος και γιατί χρηματοδοτεί την επιστήμη και, κυρίως, ποιος την ελέγχει (Άλβιν Τόφλερ)…

Το πολύπλοκο e-κράτος 

Προτείνεται στο πόνημα ένα «e-Κράτος φιλικό προς τον πολίτη». Θα ήμουν ηλίθιος να διαφωνήσω, αλλά κι εκεί ελλοχεύουν τα πρωτόκολλα που υπερασπίζονται τα δικαιώματά μας. Δεν μπορείς να μιλήσεις πια σε κανένα τηλέφωνο του κράτους, ούτε στους ιδιωτικούς οργανισμούς. Μιλάς με το ρομπότ, χρεώνεσαι τα κέρατα σου για να φτάσεις μετά από δέκα λεπτά αναμονής στον “εκπρόσωπο” που δεν μπορεί να σου λύσει κανένα ουσιαστικό πρόβλημα.

Μετά πας στο mail και στο τέλος σου πετάνε “ο νόμος τάδε”, “παράγραφος τάδε”… λυπούμαστε! Έτσι, νικήσαμε τη χαμηλή διαφθορά, για να μπορούν ανενόχλητα οι διαπλεκόμενοι να είναι ήσυχοι και οι μάζες να συνωστίζονται στην Αριστείδου για να ρυθμίσουν τη ΔΕΗ… Πας να κάνεις μια αίτηση για τα πάρεις κάτι από τις “αποζημιώσεις” και τα “μέτρα” της κυβέρνησης και χρειάζεσαι μεταφραστή των ακατανόητων που είναι στη φόρμα, λογιστή για να τροφοδοτήσει, σύμβουλο εργατικού δικαίου κ.ο.κ.

Καλό είναι το e- Κράτος και το e-banking, αλλά θέλει στομάχι και ευφυΐα. Έτσι, η “αυθαιρεσία” της γραφειοκρατίας μετεξελίχθηκε στο “απρόσωπο κράτος” και στους “απρόσωπους ιδιωτικούς μηχανισμούς”. Μιλάμε πλέον με αλγόριθμους… Αυτό το απρόσωπο και η αποστασιοποίηση είναι η νέα φάση της πολιτικής. Όλα ελέγχονται και κρύβονται από τα μίντια.

Παράδειγμα: ποιος εξήγησε στον κόσμο, γιατί οι τράπεζες στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 “γεννούσαν” συνεχώς θυγατρικές με απόσπαση δραστηριοτήτων (δήθεν για αποτελεσματικότητα), σηκώνοντας απίστευτα λεφτά από το χρηματιστήριο, μετά στην δεκαετία του 2010 άρχισαν να τις ξαναενσωματώνουν και τώρα οι τράπεζες “γεννάνε” με καταβολάδες εταιρείες, βγαίνουν από το χρηματιστήριο και γενικά κάνουν “κόλπα μαγικά που κάνουν στην Ινδία”; Κανείς.

Μας μένει ο πολιτισμός

Μας μένει ο πολιτισμός. Μα εκεί έχουν επικρατήσει οι παρέες, οι μαρκετίερς και οι “κριτικοί” που κατασκεύασαν την “αγορά του πολιτισμού”… Είπαν μερικοί «Support the art workers» και ξεσηκώθηκαν κάποιοι γιατί δεν είναι workers, μόνο art είναι (μόνο art, που θα’ λεγε κι ο αφέντης τσουτσουλομήτης του Διονύση!). Η διόρθωση δεν μπορεί να γίνει με τις καλές προθέσεις των από πάνω, ούτε βέβαια με τις “πλατείες” των κάτω.

Θεσμούς δεν έχουμε που να λειτουργούν, διάλογος δεν γίνεται, ίσως κάποιοι μονόλογοι. Διανόηση με κύρος και θάρρος που θα μπορούσε να καθοδηγήσει δεν έχουμε. Έχουμε όμως, πέρα από την τσαπατσουλιά κι την κακότητα του καθενός μας, μια αχαρτογράφητη συλλογική ευφυΐα που συνήθως μας σώζει. Ναι, έχουμε ευκαιρία για καλές αλλαγές στην Ελλάδα. Πώς όμως;

Ο πολιτικός λόγος είναι εξουθενωτικά θρησκευτικός, δεν είναι ποτέ πρακτικός. Δεν έχει καμία ουσία που να κινητοποιεί, αντίθετα οδηγεί τον πολίτη στην απόσυρση, καθώς φαίνεται πως αυτός είναι ο στόχος του. Με ποιους και πώς λοιπόν; Μπορεί ο Μητσοτάκης να χτίσει μια “μη καχεκτική” αστική τάξη που θα στήσει τη χώρα στα πόδια της; Με την Επιτροπή για τα 200 χρόνια από το 1821; Με τα δισ. που είναι παρκαρισμένα στις offshore; Πώς; Με ποιους; Και κυρίως, για ποιους;