Προμηνύματα για νέες κρίσεις χρέους – Οι τράπεζες αρνούνται τα “PSI” του κορωνοϊού

Ολοένα και περισσότερο έρχεται στο προσκήνιο το πρόβλημα του δημοσίου χρέους, για δεκάδες χώρες του κόσμου που αυτή τη στιγμή δανείζονται για να διαχειριστούν τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Όταν, τον Απρίλιο, οι G20 δεσμεύθηκαν σε μια πρωτοβουλία για την αναστολή των πληρωμών του χρέους αναπτυσσόμενων κρατών, οι αναλυτές έβλεπαν μια θετική εξέλιξη. Όμως η αναστολή δεν είναι επουδενί αρκετή, όπως φαίνεται, και η προσοχή στρέφεται στις διεθνείς τράπεζες, που μέχρι τώρα αρνούνταν ενεργή εμπλοκή.

Το σχέδιο των G20, DSSI (Debt Service Suspension Initiative) αφορούσε δυνητικά σε 73 αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες μπορούν επίσημα να λάβουν αναστολή πληρωμών κεφαλαίου και τόκων του (διμερούς) χρέους προς κράτη-πιστωτές ως την επόμενη χρονιά. Κατά τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, οι έκτακτες δαπάνες των χωρών αυτών για την αντιμετώπιση της πανδημίας θα ξεπεράσουν συνολικά τα 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Από τα 73 κράτη στα οποία απευθύνεται η DSSI πάνω από τα μισά έχουν ζητήσει να ενταχθούν και να συμπεριλάβουν στην αναστολή μερικές δεκάδες δισ. δολαρίων. Ωστόσο, τα εργαλεία αναστολής πληρωμών των G20 και διεθνών οργανισμών, στην πραγματικότητα αποδεικνύονται πολύ μικρή βοήθεια για τα κράτη. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με το χρηματοπιστωτικό “κλαμπ” των διεθνών τραπεζών, Institute of International Finance (IIF), οι αναπτυσσόμενες χώρες δανείζονται σωρηδόν από τις αγορές για να καλύψουν τις ανάγκες τους.

Οι 30 μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν αντλήσει, μέσω εκδόσεων ομολόγων, ποσό ρεκόρ 83 δισ. δολαρίων από τις αρχές Απριλίου. Πρόκειται για ρυθμό δανεισμού πολύ μεγαλύτερο από αυτόν που παρατηρήθηκε κατά την κρίση του 2008. Ωστόσο, η τάση αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική παροχής ρευστότητας της αμερικανικής Fed και όχι στις ευνοϊκές προοπτικές των οικονομιών αυτών.

Το αποτέλεσμα είναι το παγκόσμιο δημόσιο χρέος, τόσο των αναπτυσσόμενων όσο και των ανεπτυγμένων χωρών, να βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ξεπερνώντας κατά μέσο όρο το 60% για τις αναπτυσσόμενες και το 120% για τις ανεπτυγμένες. Οι διεθνείς αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το τεράστιο βάρος εξυπηρέτησης του χρέους και την επίδραση της νέας κρίσης στην παγκόσμια οικονομία.

Το “κούρεμα” παραμένει ταμπού για τις τράπεζες

Εν μέσω αυτής της κατάστασης, εξέπληξε η JP Morgan, η οποία ανέφερε ότι οι G20 θα χρειαστεί να πιέσουν περισσότερο τις τράπεζες να συμμετάσχουν (Private Sector Involvement) στη διευκόλυνση των δανειζόμενων χωρών. Κι αυτό γιατί στο πλαίσιο της DSSI, το IIF είχε ζητήσει ρητά η οποιαδήποτε διευκόλυνση εκ μέρους των μελών του να είναι «σε εθελοντική βάση» και πάντα κατά περίπτωση. Με απλά λόγια, οι εκπρόσωποι των τραπεζών δεν θέλουν να ακούσουν τίποτα για μια εδραίωση πολιτική αναδιαρθρώσεων που θα επηρεάσει τα έσοδά τους.

Ακόμα και ορισμένα κράτη διστάζουν να συζητήσουν το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης δημοσίου χρέους προς τον ιδιωτικό τομέα, φοβούμενα μη χάσουν την πιστοληπτική τους ικανότητα στις αγορές. Η JP Morgan συνεχίζει, όμως: «Η απουσία υποστήριξης από τον ιδιωτικό τομέα (σ.σ.: τις τράπεζες) στο τρέχον DSSI θα απογοήτευε τις χώρες των G20 και του Κλαμπ των Παρισίων, και κατά συνέπεια ίσως καταστήσουν τη συμμετοχή του υποχρεωτική για οποιαδήποτε χώρα θελήσει να αναβάλει την εξυπηρέτηση του χρέους πέρα από το 2020».

Να σημειωθεί ότι όλη η συζήτηση γίνεται για την αναστολή πληρωμών και, στην καλύτερη περίπτωση, την αναδιάρθρωση χρέους με την αναβολή πληρωμών για το μέλλον. Δεν υπάρχει καμία αναφορά σε “κούρεμα” ή άλλου τύπου διαγραφή χρέους, όπως ήταν η πρόταση, για παράδειγμα, 300 βουλευτών και πολιτικών από όλο τον κόσμο –μεταξύ αυτών και ο Μπέρνι Σάντερς–, που εστάλη στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, στα μέσα Μαΐου.

Άλλωστε, ακόμα και το Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων του ΟΗΕ, θεωρεί ότι το DSSΙ δεν είναι επαρκές για να αποφευχθεί μια κρίση χρέους και προτείνει συνολικές πολιτικές επέκτασής του για όλες τις χώρες με υψηλό χρέος, ακόμα και κράτη με μεσαίο εισόδημα. Μεταξύ αυτών, προτείνει αναδιάρθρωση με τη συμμετοχή του συνόλου των πιστωτών των κρατών, και όχι απλά μορατόριουμ.

Επιπλέον, τα στελέχη της Διάσκεψης Εμπορίου και Ανάπτυξης των ΗΕ (UNCTAD) ασκούν έντονη κριτική στους G20 γιατί θεωρούν πως δίνεται προτεραιότητα στον περαιτέρω δανεισμό, για την κάλυψη παλαιότερου χρέους, έναντι της ανακούφισης χρέους. Επισημαίνουν μάλιστα ότι η πρωτοβουλία βασίζεται στην αυθαίρετη ουσιαστικά υπόθεση ότι η πανδημία δεν θα επανέλθει με ένταση που να επηρεάσει ξανά τις οικονομίες.

Η UNCTAD τελικώς προτείνει αυτόματο “πάγωμα” πληρωμών χρέους προς όλους τους εξωτερικούς πιστωτές, με βάση ετήσιες αξιολογήσεις βιωσιμότητας, απαγόρευση προσφυγών εκ μέρους των πιστωτών ενάντια στους δανειστές, καθώς και τη δημιουργία διεθνούς Αρχής Χρέους για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Είναι απορίας άξιο, όμως, ότι για αυτές τις 70-80 χώρες αναγνωρίζεται το πρόβλημα που προκύπτει από την υπερχρέωση, δεν υπάρχει καμία αντίστοιχη συζήτηση για τυπικά ανεπτυγμένες χώρες, για παράδειγμα στην ευρωζώνη, την ώρα που de facto οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας είναι σε “αναστολή”.