Αν η κρίση ήταν γράμμα θα ήταν V, U, W ή L; – Το πετρέλαιο και το φάσμα του πολέμου

Η μεγάλη διαφορά μεταξύ ενός βαρελιού πετρελαίου και μιας μετοχής, είναι ότι το πρώτο αποτελεί εμπόρευμα και μάλιστα στρατηγικό, ενώ η δεύτερη αποτελεί μια άυλη αξία. Το πετρέλαιο, σε αντίθεση με την μετοχή, το βλέπεις, το πιάνεις, το μυρίζεις και το χρησιμοποιείς ως βάση κατασκευής 6.000 άλλων προϊόντων. Φαίνεται πως τον περασμένο Ιανουάριο δεν εκτιμήθηκε το βάθος της ζημιάς που θα έφερνε ο κορονοϊός, γιατί αγνοήθηκε ο ανηλεής πόλεμος των τιμών του πετρελαίου που διεξαγόταν πριν την εμφάνιση του ιού.

Υποτιμήθηκε το γεγονός ότι ο πλανήτης βιώνει τη μεγαλύτερη αναδιάταξη ενεργειακών πεδίων στην ιστορία και πολλοί αναλυτές αφαίρεσαν από τις μελέτες τους τη γεωπολιτική σημασία που έχει το πετρέλαιο στη σκακιέρα της γεωοικονομίας. Μόνο όταν ο ιός πέρασε από την Κίνα στην Δύση, κάποιοι άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι δεν μιλάμε για μια κακή οικονομική συγκυρία, αλλά για υφεσιακό Αρμαγεδδώνα.

Αν και η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν έχει ακόμα ταξινομήσει τις μορφές ύφεσης, εν τούτοις φέτος συζητήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τα γράμματα της αλφαβήτου που χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια, για να περιγράψουν τις προβλέψεις των οικονομολόγων σχετικά με την πορεία της ύφεσης και την προσδοκώμενη ανάπτυξη.

Οι θεωρητικοί της πρόβλεψης V

H πλειονότητα των οικονομολόγων στην Ελλάδα, ξεκίνησε πολύ αργά να παραδέχεται ότι θα υπάρξει αντίκτυπος στη διεθνή οικονομία. Και τότε είπαν ότι θα είναι τύπου V, δηλαδή ότι η ανάκαμψη θα είναι εξίσου γρήγορη με την πτώση. Άποψη που την ταύτιζαν μάλιστα με την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Δηλαδή, θα υπάρχει μια μικρή πτώση του ΑΕΠ εντός του πρώτου τριμήνου του 2020, η οποία θα είναι πρόσκαιρη και μέσα στο δεύτερο τρίμηνο θα επέλθει μια αλματώδη ανάκαμψη, η οποία θα φέρει ελάχιστα πλήγματα στο ΑΕΠ.

Μετά τις πρώτες εβδομάδες του lockdown στη Δύση, οι θιασώτες της θεωρίας τύπου V αντιλήφθηκαν ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Βλέποντας ότι ο ιός σαρώνει τη ραχοκοκαλιά μεγάλων οικονομιών, διαπίστωσαν ότι αυτό που έγινε στην Κίνα είναι λίγο μπροστά σε αυτό που θα συμβεί στην Δύση. Και ξεκίνησαν καθυστερημένα, να ανακαλύπτουν ότι λείπουν 30 εκατ. βαρέλια από την ζήτηση πετρελαίου παγκοσμίως.

Αντιλήφθηκαν ότι έκαμαν λάθος και έτσι παρατηρήθηκε αναθεώρηση πολλών τέτοιων εκτιμήσεων. Υποστήριξαν ότι η ανάκαμψη δεν θα είναι τύπου V, αλλά τύπου U. Δηλαδή, δεν θα έρθει αμέσως, αλλά η ύφεση θα διαρκέσει περισσότερο και μετά από κάποιο διάστημα φέτος, θα επανέλθουμε στα περσινά επίπεδα με μεγαλύτερη δυσκολία.

H γεωπολιτική και πρόβλεψη τύπου W

Λίγο αργότερα, ενώ η ζήτηση πετρελαίου είχε κυριολεκτικά συντριβεί, οι χρηματαγορές προχώρησαν σε μερική ανάκαμψη (διάρκειας 10 ημερών) και μαζί επέστρεψαν και οι θεωρίες περί άμεσης εξόδου από την κρίση. Ουδείς περίμενε, όμως, ότι η Σαουδική Αραβία θα πλημμύριζε τις αγορές με αργό πετρέλαιο, ρίχνοντας τις τιμές στα τάρταρα.

Έτσι, μια μερίδα οικονομολόγων ισχυρίστηκε ότι η ορθή πρόβλεψη θα είχε το σχήμα W. Δηλαδή, πτώση-ανάκαμψη-πτώση-ανάκαμψη, η οποία θα διαρκούσε από την επιβολή των μέτρων στην Κίνα (Ιανουάριος 2020) ως την άρση της καραντίνας στην Δύση. Δηλαδή στην περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου θα είχαμε την πλήρη εξέλιξη του οικονομικού φαινομένου των μεταπτώσεων (W) και μετά από δύο τέτοιες μεταπτώσεις, η αγορά θα επέστρεφε στην κανονικότητα.

H ορθή θεωρία: L

Ωστόσο, θεωρούμε ότι καμία από τις θεωρίες ανάκαμψης V, U και W δεν είναι ορθή. Ανεξάρτητα τι λένε ότι θα συμβεί ενδιάμεσα, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μετά την πτώση η οικονομία θα επιστρέψει άμεσα στα κανονικά της επίπεδα. Ωστόσο, αυτό είναι αδύνατο να συμβεί σύντομα. Με δεδομένη την κατάρρευση της αγοράς ενέργειας, η επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση είναι αδύνατον να γίνει αυτόματα, μόνο και μόνο με την άρση της καραντίνας, όπως υποστηρίζουν οι θεωρίες αυτές.

Πιστεύουμε ότι η ορθότερη θεώρηση του οικονομικού φαινομένου εκφράζεται από το γράμμα L, το οποίο απεικονίζει ορθότερα ως σχήμα την διάρκεια της υφέσεως. Σε αυτό συντείνουν πολλοί αναλυτές διεθνώς, οι οποίοι ασχολούνται με την αγορά ενέργειας. Οι θιασώτες της θεωρίας του L αρχικά ήταν λίγοι, αλλά από την αρχή προέβλεψαν ορθά ότι θα έχουμε ύφεση εντός του 2020, η οποία θα διαρκέσει πάνω από 12 μήνες.

Ήταν κόντρα στην κρατούσα άποψη σύμφωνα με την οποία οι δέκτες του ΑΕΠ θα έκλειναν με μικρό θετικό πρόσημο το 2020. Δυστυχώς, οι θιασώτες του L δεν ελήφθησαν σοβαρά υπόψιν, ώσπου μετά την 20η Απριλίου γίναμε μάρτυρες του πρωτοφανούς οικονομικού φαινόμενου των αρνητικών τιμών του πετρελαίου.

Οι χαμηλές τιμές πετρελαίου

Αν αναλύσει κανείς τις χρηματαγορές και τις τιμές του πετρελαίου επιδερμικά, θα σχηματίσει την εντύπωση ότι δικαιώνονται οι υποστηρικτές της θεωρίας W μιας και κάπως έτσι μοιάζουν σήμερα οι πίνακες της διακύμανσης των τιμών. Δυστυχώς όμως δεν είναι έτσι. Την περίοδο Μάιος-Οκτώβριςο 2018 π.χ. το πετρέλαιο WTI κυμαινόταν πέριξ των 70 δολ./βαρέλι, ενώ την περίοδο Μάιος-Δεκέμβριος 2019 κυμαινόταν πέριξ των 60 δολ.

Στις 7 Ιανουαρίου 2020 ξεκίνησε την πτώση του για να φτάσει 20 Απριλίου στο αρνητικό κλείσιμο -37 δολ. Υπενθυμίζω ότι εκείνη την ημέρα το WTI έπεσε σε μία μόνο συνεδρίαση, από 15 δολ. ακόμα και στα -40 δολ. για να κλείσει τελικά στα -37 δολ. Σήμερα που ανακάμπτει σταδιακά μετά την άρση των περιορισμών, κινείται ακόμη πολύ χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2018 και 201, Βρίσκεται μεταξύ 36 και 40 δολ.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε V, U, ή W αν οι τιμές και οι δείκτες στην αγορά ενέργειας είχαν φτάσει ήδη στα επίπεδα του Δεκεμβρίου του 2019, δηλαδή στα 60 δολ. Κάτι τέτοιο όμως δεν πρόκειται να συμβεί σύντομα μιας και η δομή ολόκληρου του κλάδου έχει υποστεί τεράστιες βλάβες. Τι κρατά όμως χαμηλά τις τιμές του πετρελαίου; Πολλοί παράγοντες. Σταχυολογώντας κάποιους από τους σημαντικότερους:

• Ο πόλεμος των τιμών πετρελαίου, δεν έχει σταματήσει δευτερόλεπτο ως και σήμερα.
• Οι δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαίου παγκοσμίως είναι γεμάτες, ακόμα και το σενάριο των αρνητικών τιμών δεν έχει σβήσει.
• Τα πλοία (τάνκερς) που είναι ελεύθερα προς μίσθωση είναι ελάχιστα με αποτέλεσμα οι τιμές ενοικίασής τους να έχουν τετραπλασιαστεί.
• Η εκρηκτική αύξηση της ζήτησης πετρελαίου είναι παρελθόν. Η αρνητική ψυχολογία των καταναλωτών χτυπά υπέρμετρα τον τουρισμό και τις μετακινήσεις των πολιτών και μετά την άρση της καραντίνας.
• Οι ενεργειακοί κολοσσοί υποχρεωτικά μπαίνουν σε περίοδο αναδιάταξης των ισολογισμών.
• Η μείωση στην κατανάλωση jet fuel που κρατά καθηλωμένους τους αεροπορικούς στόλους ακόμα και μετά την άρση της καραντίνας, έχει ως αποτέλεσμα έναν ατέρμονα κύκλο, στον οποίο η αύξηση της ανεργίας πλήττει τον τουρισμό, άρα, τις ενοικιάσεις αυτοκινήτων, άρα την αυτοκινητοβιομηχανία, άρα τον πρωτογενή τομέα και τα ορυκτά!

Το καλό και κακό σενάριο

Το πόσο θα μειωθεί φέτος η ζήτηση πετρελαίου, το έχουμε αναλύσει διεξοδικά σε προηγούμενα άρθρα μας. Σαφώς, λοιπόν, και η άρση του lockdown δεν θα σημάνει αυτόματα την επιστροφή στην κανονικότητα. Η πρώτη επίσημη επιβεβαίωση όσων υποστήριζαν την πρόβλεψη τύπου L, ήρθε πρόσφατα από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Σε έκθεσή του προβλέπει ότι για ολόκληρο το 2021 θα υπάρξει μια πτώση της τάξης των 2,4 εκατ. βαρελιών ανά ημέρα σε σχέση με την κατανάλωση του 2019. Το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας θα οφείλεται στην τραγική κατάσταση των αερομεταφορών και στην μείωση της ζήτησης σε jet fuel.

Όλα αυτά, βέβαια, αποτελούν το “καλό σενάριο”, ότι δεν θα χρειαστεί ο πλανήτης να μπει για δεύτερη φορά σε καραντίνα μετά από δεύτερο κύμα του ιού. Αν φέτος λήξει ο πόλεμος τιμών πετρελαίου και ταυτόχρονα δεν επιβληθεί νέα καραντίνα, η μέχρι στιγμής τεράστια ζημιά της αγοράς ενέργειας θα φτάσει στα επίπεδα του 2019, μετά το 2022. Συνεπώς, η πρόβλεψη τύπου L είναι η ορθότερη διότι η οικονομική συντριβή διήρκησε τρεις εβδομάδες, ενώ η πλήρης ανάκαμψη θα επέλθει σε ένα βάθος δύο ετών σύμφωνα με το καλό σενάριο και 4-5 ετών σύμφωνα με το κακό.

Πάντως, στο επόμενο 18μηνο θα δούμε πολλά με σημαντικότερη εξέλιξη τις δύο αντίπαλες “παρατάξεις” που θα κονταροχτυπηθούν. Από τη μια όσοι υποστηρίζουν την ολοκλήρωση του κύκλου αυτού που κάνει το πετρέλαιο μέσω μιας ενάρετης οικονομικής ανάκαμψης τύπου L που θα διαρκέσει 18-24 μήνες. Από την άλλη, τα γνωστά γεράκια των αγορών, που θα αναζητήσουν την περίοδο αυτή ένα ράλι τιμών πετρελαίου, όχι μέσα από τα χρηματιστηριακά ταμπλό, αλλά μέσα από τα πιλοτήρια πολεμικών αεροσκαφών. Το ποιες είναι αυτές οι “παρατάξεις” θα το πούμε στο επόμενο άρθρο μας.