Συνδέεται η απόφαση για τη δολοφονία Χαρίρι με την διπλή έκρηξη στη Βηρυτό;

Λίγες μέρες πριν την μεγάλη καταστροφή της 4ης Αυγούστου στη Βηρυτό με τους εκατοντάδες νεκρούς και τους χιλιάδες τραυματίες, το Διεθνές Ειδικό Ποινικό Δικαστήριο για τον Λίβανο, με έδρα (και αυτό) την Χάγη είχε ανακοινώσει ότι την Παρασκευή 7 Αυγούστου, θα δημοσιοποιήσει την ετυμηγορία των δικαστών για τους υπεύθυνους της τρομοκρατικής επίθεσης κατά του Ραφίκ Χαρίρι, τότε πρωθυπουργού του Λιβάνου.

Κανείς δεν περίμενε ότι η απόφαση που αναμένεται 15 χρόνια θα ανακοινωθεί(;) μέσα στην εκρηκτική αυτή συγκυρία ενός Λιβάνου σε παρατεταμένο διχασμό, στη δίνη μιας ολοκληρωτικής οικονομικής κρίσης. Επίσης εν μέσω διαδηλώσεων κατά της διαφθοράς και τους τελευταίους μήνες και κατά της διαχείρισης από την κυβέρνηση της πανδημίας Covid 19.

Την 14η Φεβρουαρίου 2005, ένα φορτηγό φορτωμένο με 3.000 κιλά εκρηκτικών υψηλής ποιότητας ανατινάχτηκε, καθώς η αυτοκινητοπομπή του Ραφίκ Χαρίρι πέρναγε από το παραλιακό ξενοδοχείο Saint Georges της Βηρυτού, σκοτώνοντας τον ίδιο και 21 ακόμη θύματα. Η έκρηξη που σκότωσε τον πρώην σουνίτη ηγέτη του Λιβάνου, με ισχυρούς δεσμούς με τη Δύση, είχε προκαλέσει τότε αναταραχή, μαζικές διαδηλώσεις και ένα κύμα διεθνών πιέσεων.

Σε συνέχεια έκθεσης ειδικής διερευνητικής αποστολής του ΟΗΕ που συνέδεσε τη Δαμασκό του Ασάντ με την βομβιστική ενέργεια, η Συρία αναγκάστηκε να τερματίσει την 29ετή στρατιωτική παρουσία της στον Λίβανο. Πολιτικές και θρησκευτικές εντάσεις πυροδοτήθηκαν εντός του Λιβάνου και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα όταν η ανακριτική ομάδα άρχισε να διερευνά πιθανούς δεσμούς με το θάνατο του Χαρίρι της Χεζμπολάχ και σουνιτικών αραβικών κρατών του Κόλπου που αντιτίθενται στην Τεχεράνη.

Η απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου για την δολοφονία Χαρίρι έρχεται σε μια περίοδο που ο Λίβανος καταρρέει, ενώ η τελευταία καταστροφή στο λιμάνι της Βηρυτού επιτείνει το σκηνικό διάλυσης της χώρας. Αν και λίγοι αναμένουν ότι οι κατηγορούμενοι θα παραδοθούν εάν η απόφαση είναι καταδικαστική, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι μια τέτοια καταδίκη, θα διευρύνει περισσότερο το χάσμα σε μια χώρα που ακροβατεί από το 1975.

Οι υποστηρικτές του Χαρίρι, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Σαάντ, ο οποίος διετέλεσε επίσης πρωθυπουργός, αναφέρουν ότι δεν επιδιώκουν εκδίκηση, αλλά σεβασμό της δικαστικής ετυμηγορίας. Όπως ανακοίνωνε χαρακτηριστικά πριν λίγες μέρες ο υιός Χαρίρι: «Εμείς… προσβλέπουμε η 7η Αυγούστου να γίνει ημέρα αλήθειας και δικαιοσύνης για τον Λίβανο, αλλά και ημέρα τιμωρίας για τους εγκληματίες».

Ειδικό Δικαστήριο Λιβάνου: ένας αμφιλεγόμενος θεσμός

Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ειδικό Δικαστήριο για το Λίβανο, που θα δούμε εάν θα τολμήσει να ανακοινώσει μετά την καταστροφή στη Βυρητό την πολυαναμενόμενη απόφαση, είναι από τους περισσότερο αμφιλεγόμενους θεσμούς διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης. Αφενός δεν εμπίπτει στην κατηγορία των αμιγώς διεθνών δικαοδοτικών οργάνων, ούτε μεθοδολογικά ούτε τυπικά, αφετέρου δε, θεσμοθετήθηκε μόνο για να δικάσει την υπόθεση Χαρίρι, με κριτήρια εξόχως πολιτικά.

Η συγκρότησή του με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, σε συνεργασία με την κυβέρνηση του Λιβάνου, είχε συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των διεθνολόγων. Θεσμικά λόγω του ότι Πρόεδρος του Δικαστηρίου ορίστηκε ο Antonio Casesse, ο οποίος κληροδότησε στο Δικαστήριο την μοναδική έως σήμερα απόφαση διεθνούς δικαστηρίου περί του τι συνιστά τρομοκρατία (ελλείψει άλλου ενιαίου ορισμού). Πολιτικά, διότι συνιστά το μεγαλύτερο δείγμα επέκτασης της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης στις διεθνείς σχέσεις με τρόπο απροκάλυπτο και αποκαλυπτικό συνάμα.

Είναι ενδεικτικό ότι για χρόνια δεν είχε κανέναν ύποπτο, ούτε συγκεκριμένες κατηγορίες. Αν και αναφέρει ότι εφαρμόζει κανόνες διεθνούς ποινικής δικονομίας, στην πραγματικότητα συνιστά έναν άλλο τρόπο επέμβασης στα εσωτερικά ενός κράτους. Συναλλαγές των ελίτ, αποκρυπτογραφημένες ταινίες συνομιλιών που αποτελούν υλικό εκβιασμών ανάμεσα σε αντίπαλους, αμνηστία, αμνησία κλπ κλπ που αναμένεται να αποκαλυφθούν τις επόμενες ημέρες.

Ο ορισμός του διασυνοριακού εγκλήματος της τρομοκρατίας

Βέβαια σε μια εξαιρετικής σημασίας απόφαση του Εφετείου, που υιοθετήθηκε ομόφωνα στις 12 Φεβρουαρίου 2011, οι Δικαστές υπό την Προεδρία του Cassese, έδωσαν απάντηση σε πέντε νομικά ζητήματα που υποβλήθηκαν από Πρωτοβάθμιο Τμήμα του Ειδικού Δικαστηρίου Λιβάνου στο Εφετείο προτού ξεκινήσουν οι σχετικές δίκες. Ανάμεσα σ’ αυτά και για τον ορισμό της τρομοκρατίας, βάσει του οποίου δικάσθηκαν οι ύποπτοι.

Σύμφωνα με το Εφετείο, το Ειδικό Δικαστήριο οφείλει να εφαρμόσει τον ορισμό περί τρομοκρατίας της νομοθεσίας του Λιβάνου (άρθρ 2 ΚατΕΔΛ), η οποία τρομοκρατία, σύμφωνα με το άρθρο 314 του Ποινικού Κώδικα του Λιβάνου είναι «πράξη που έχει σκοπό την πρόκληση τρόμου, με χρήση μέσων που εκθέτουν σε δημόσιο κίνδυνο», δηλαδή, «χρήση εκρηκτικών, εμπρηστικών, δηλητηριωδών ή άλλων αερίων, μικροβίων ή άλλων τοξινών».

Επίσης σύμφωνα με το Εφετείο, το Ειδικό Δικαστήριο οφείλει να ακολουθήσει έναν διευρυμένο ορισμό, που αντανακλά εθιμικό διεθνές δίκαιο, σύμφωνα με τον οποία το έγκλημα της τρομοκρατίας έχει τα εξής στοιχεία:

• διάπραξη εγκληματικής πράξης, ή απειλή τέτοιας πράξης,
• πρόθεση πρόκλησης τρόμου ανάμεσα στον πληθυσμό, ή εξαναγκασμό εθνικής ή διεθνούς αρχής να λάβει μέτρα, ή να αποφεύγει τη λήψη μέτρων, και
• ένα διασυνοριακό στοιχείο, που μπορεί αφορά την διασύνδεση των δραστών, θυμάτων η μέσων που χρησιμοποιούνται από περισσότερα του ενός κράτη, αλλά μπορεί και να αφορά τη σημαντική επίδραση που έχει η τρομοκρατική πράξη μιας χώρας σε άλλη.

Είναι σαφές ότι με έναν τέτοιο ορισμό, οι αναφορές σε τρίτες χώρες (Συρία, Ιράν, ή Ισραήλ) θεωρούνται δεδομένες, με κίνδυνο περαιτέρω ανάφλεξης της περιοχής.

Στόχος της απόφασης: αποκάλυψη της πολιτικής διαφθοράς

Το αμφιλεγόμενο Ειδικό αυτό Δικαστήριο για τον Λίβανο, δικάζοντας ερήμην τέσσερις υπόπτους, φίλα προσκείμενους στην Χεζμπολάχ, φαίνεται ότι είχε από την αρχή έναν και μόνο στόχο: Να αποκαλύψει την διαφθορά ηγετών και πολιτικών της χώρας, μέσα από ένα ευρύ πλέγμα τηλεφωνικών υποκλοπών που παραδόθηκαν στους Δικαστές και άφησαν εκτεθειμένο στις πολιτικές ορέξεις χωρών της Μέσης Ανατολής, το σύνολο του πολιτικού συστήματος της χώρας. Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε γιατί όταν εμφανίστηκαν τα κατηγορητήρια η χώρα μπήκε σε μια ακόμη μεγάλη περιπέτεια.

Όπως προκύπτει από τα ίδια τα κείμενα, οι ύποπτοι (μέλη της ισχυρής οργάνωσης που υποστηρίζεται από το Ιράν) δικάστηκαν ερήμην με την κατηγορία του «σχεδιασμού και της οργάνωσης της βομβιστικής επίθεσης του 2005, η οποία σκότωσε τον τότε πρωθυπουργό που ηγήθηκε της ανοικοδόμησης του Λιβάνου μετά τον μακρύ εμφύλιο πόλεμο». Συγκεκριμένα οι Σαλίμ Τζαμίλ Αγιάς, ο Χασάν Χαμπίμπ Μέρχι, ο Άσαντ Χασάν Σάμπρα και ο Χουσεΐν Χασάν Ονέσι κατηγορούνται για συνωμοσία και διάπραξη τρομοκρατικής επίθεσης. Ο Αγιάς κατηγορείται για διάπραξη τρομοκρατικής ενέργειας, ανθρωποκτονία και απόπειρα ανθρωποκτονίας.

Οι εισαγγελείς ανέφεραν ότι τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τηλεφωνικά δίκτυα (υποκλοπές) έδειξαν ότι οι κατηγορούμενοι κάλεσαν ο ένας τον άλλον από δεκάδες κινητά τηλέφωνα για να παρακολουθούν τον Χαρίρι τους μήνες πριν από την επίθεση και να συντονίζουν τις κινήσεις τους την ίδια την ημέρα. Έχει ακόμη ενδιαφέρον ότι οι άνδρες δεν έχουν εμφανιστεί δημοσίως για χρόνια.

Πόσο τυχαία είναι η τεράστια έκρηξη

Είναι δυνατόν να είναι τυχαία η έκρηξη στο λιμάνι τρεις μέρες πριν την δημοσιοποίηση της απόφασης; Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί, ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων. Μπορεί, ωστόσο, να εκτιμήσει κάποιος ότι μάλλον δεν είναι τυχαία με όσα συμβαίνουν στον Λίβανο τις τελευταίες μέρες. Θυμίζουμε την παραίτηση του υιού Χαρίρι τον Οκτώβριο 2019, αφού απέτυχε να αντιμετωπίσει αιτήματα διαδηλωτών που διαδήλωναν κατά της διαφθοράς από την άρχουσα ελίτ.

Ο διάδοχός του, ο Χασάν Ντιάμπ, που υποστηρίζεται από τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της, αναφέρει ότι ο Λίβανος πρέπει να αποφύγει περαιτέρω αναταραχή ως αποτέλεσμα της απόφασης του δικαστηρίου. «Η αντιμετώπιση των συγκρούσεων αποτελεί προτεραιότητα», ανέφερε ο Ντιάμπ σε tweet την προηγούμενη εβδομάδα.

Πόσο, λοιπόν, τυχαία είναι η χθεσινή τεράστια έκρηξη όταν η Χεζμπολάχ αμφισβητεί ανοιχτά την ακεραιότητα και την ουδετερότητα του δικαστηρίου; Αναφέρει συχνά ότι το έργο του είχε αλλοιωθεί από ψευδομάρτυρες, αλλά και από την εξάρτηση των αποδείξεων από τηλεφωνικά αρχεία που θα μπορούσαν να έχουν χειραγωγήσει Ισραηλινοί κατάσκοποι που συνελήφθησαν στο Λίβανο. Όπως προαναφέραμε μπορεί ο καθένας να έχει τις όποιες υποψίες του, αλλά προς το παρόν αποδείξεις δεν υπάρχουν. Η “χώρα των κέδρων” για άλλη μια φορά στην ιστορία της χρειάζεται στήριξη. Δυναμική, ουσιαστική και άμεση. Θα την βρει;