Μαρδοχαίος Φριζής: Η πρώιμη δράση του Έλληνα ήρωα αξιωματικού

Η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της. Η θλιβερή αυτή, γενική, αλήθεια δεν θα μπορούσε να μην ισχύει και στην περίπτωση ενός από τους μεγάλους ήρωες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου του 1940-41 και όχι μόνο, του αντισυνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή. Ένας ακόμα ξεχασμένος ήρωας της Ελλάδας, συμπολεμιστής με τον κυνηγημένο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, με τον επίσης ξεχασμένο Βασίλειο Βραχνό, με τον Σωτήριο Μουτούση, με τους χιλιάδες ξεχασμένους ήρωες του Έπους του ’40.

Ωστόσο, η περίπτωση του Μαρδοχαίου Φριζή είναι κάπως διαφορετική, καθώς ήταν εβραίος στο θρήσκευμα, γεγονός που δεν βοήθησε ιδιαίτερα στην μετέπειτα αναγνώριση της δράσης του, όχι μόνο το 1940, αλλά σε όλους τους εθνικούς αγώνες, από το 1912. Ο Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου του 1893 στη Χαλκίδα. Η μητέρα του καταγόταν από την οικογένεια των Κρίσπι, μέλη της οποίας ήταν ενταγμένα στη Φιλική Εταιρεία και είχαν πολεμήσει στην Επανάσταση του 1821 κατά των Τούρκων.

Ο Μαρδοχαίος από μικρή ηλικία έδειξε την κλίση του προς τα στρατιωτικά. Μην κατορθώνοντας όμως να παρακάμψει τις προκαταλήψεις της εποχής, δεν εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων, αν και πέρασε με άνεση τις εισαγωγικές εξετάσεις. Εισήχθη όμως στη νομική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών. Αν και ολοκλήρωσε με επιτυχία τις σπουδές του, η μοίρα δεν τον προόριζε για έναν απλό δικηγόρο. Λίγο πριν κληθεί να υπηρετήσει τη θητεία του, κατατάχτηκε εθελοντικά στη σχολή υπαξιωματικών, από όπου αποφοίτησε με το βαθμό του λοχία.

Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως υπαξιωματικός και διακρίθηκε για το θάρρος του και τις διοικητικές του ικανότητες. Η αξία του εκτιμήθηκε από τους ανωτέρους του και εισήχθη στη σχολή εφέδρων αξιωματικών στην γενέτειρά του Χαλκίδα. Αποφοίτησε από τη σχολή με το βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού. Με αυτό τον βαθμό έδρασε στο Μακεδονικό Μέτωπο, όπου και διακρίθηκε.

Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φριζής προήχθη σε έφεδρο υπολοχαγό, κατ΄ απονομή. Τον Οκτώβριο του 1919 μονιμοποιήθηκε στο στράτευμα με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Τοποθετήθηκε στο στρατοδικείο Λάρισας, λόγω των νομικών του σπουδών. Ο ίδιος όμως δεν επιθυμούσε να δικηγορήσει, έστω και εν στολή. Αν ήθελε μπορούσε να το είχε ήδη κάνει. Ήταν στρατιώτης και ήθελε να προσφέρει στην πατρίδα. Έτσι ζήτησε να συμμετάσχει στην επιχείρηση του Α΄ Σώματος Στρατού στην Ουκρανία. Εκεί και πάλι διακρίθηκε για τη δράση του.

Με το πέρας της ουκρανικής εκστρατείας, ο Φριζής βρέθηκε στο νέο πολεμικό μέτωπο του Ελληνισμού στην πανάρχαια ελληνική πατρίδα της Ιωνίας. Και εκεί ο Φριζής πολέμησε με ενθουσιασμό. Αξίζει και πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν από τους ελάχιστους Έλληνες αξιωματικούς που δεν αναμείχθηκε ποτέ στην πολιτική, σε μια περίοδο που ο διχασμός βενιζελικών και βασιλοφρόνων βρισκόταν στο ζενίθ του. Τη στάση αυτή τήρησε σε όλη τη διάρκεια της στρατιωτικής του ζωής. Ήταν στρατιώτης της Ελλάδας, όπως έλεγε, και όχι του τάδε ή του δείνα πολιτικού ή στρατιωτικού ηγέτη. Στη Μικρά Ασία, αν και ανθυπολοχαγός έφτασε να διοικεί λόχο.

Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός από τους άνδρες του και σεβαστός στους ανωτέρους του. Η δράση του υπήρξε λαμπρή. Γι’ αυτό προήχθη επ’ ανδραγαθία στο βαθμό του υπολοχαγού και τιμήθηκε με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας. Νωρίτερα είχε τιμηθεί και από τους Ρώσους με το παράσημο του Τάγματος του Αγίου Στανισλάβ μετά ξιφών. Τον Μάρτιο του 1922 νυμφεύθηκε τη Βικτόρια Χάιμ Κωστή από το Βόλο. Λίγο καιρό έμεινε μαζί της αφού έπρεπε να επιστρέψει στις μάχες.

Βρέθηκε στη Μικρά Ασία κατά την τουρκική επίθεση του Αυγούστου του 1922. Μαζί με χιλιάδες άλλους αιχμαλωτίστηκε κατά την υποχώρηση του στρατού προς τη Σμύρνη – ήταν ο μόνος μη χριστιανός ορθόδοξος αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Φυσικά, το γεγονός αυτό μαθεύτηκε και από τους Τούρκους, αλλά και από την ισραηλιτική κοινότητα της Σμύρνης. Η κοινότητα αμέσως συγκέντρωσε ένα σεβαστό ποσό και το έδωσε ως «μπαχτσίσι» στους Τούρκους για να απελευθερώσουν τον Φριζή. Οι αιώνιοι Τούρκοι φυσικά δεν αρνήθηκαν, με τον όρο να μην πολεμήσει ποτέ ξανά εναντίον τους.

Όταν όμως προσέγγισαν τον αιχμάλωτο υπολοχαγό, εξεπλάγησαν. Ο Φριζής, όχι μόνο δεν δέχτηκε να διαχωρίσει τη μοίρα του από τους λοιπούς αιχμαλώτους συμπολεμιστές του, αλλά απέρριψε σκαιότατα την προσφορά των Τούρκων. «Εμείς οι Έλληνες απελευθερωνόμαστε μόνοι μας», τους απάντησε ψυχρά. Ήταν Έλληνας αξιωματικός. Δεν μπορούσε να προδώσει τα πιστεύω του, την πατρίδα, την σημαία, τους συμπολεμιστές, για να σώσει τον εαυτό του. Η ατιμία δεν ήταν ποτέ ίδιον των Ελλήνων αξιωματικών. Η ψυχή του Φριζή ήταν ελληνική, τόσο ελληνική, που αμφιβάλλουμε αν οι ψυχές πολλών συγχρόνων, ορθοδόξων κατ’ όνομα, μπορούν να την πλησιάσουν, στα πιστεύω ή στη συμπεριφορά.

Τελικά, ο Φριζής απελευθερώθηκε τον Αύγουστο του 1923. Επέστρεψε στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε υποδιοικητής στο φρουραρχείο του Βόλου. Ο διοικητής του μέσα σε δύο μήνες τον πρότεινε για προαγωγή αναφέροντας στη διοίκηση: «Καθ΄ όλο το διάστημα, μέχρι σήμερον επέδειξε ζήλον περί την Υπηρεσίαν και διαγωγή αρίστην. Είναι εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως και επαγγελματικώς τελείως κατηρτισμένος. Είναι τίμιος, πειθαρχικός, μελετηρός». Έτσι, κατ’ αποκοπή, ο Φριζής προήχθη το Δεκέμβριο του 1923 στο βαθμό του λοχαγού. Επίσης τιμήθηκε με το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας Β΄ τάξης και με τον Πολεμικό Σταυρό Γ ‘ τάξης, για τη δράση του στη Μικρά Ασία.