Μαγειρέματα εν όψει εκλογών στην Ιταλία

του Δημήτρη Δεληολάνη  – 

Όλα της τα χαρτιά παίζει η πολιτική ηγεσία της Ιταλίας προκειμένου να αποτρέψει τη διαφαινόμενη εκλογική νίκη του “Κινήματος 5 Αστέρων”. Το πιο γερό χαρτί της έπεσε στο τραπέζι στις αρχές Οκτωβρίου και ονομάζεται εκλογικό σύστημα. Το οποίο ανατρέπει ριζικά το πολιτικό σκηνικό, καθώς αναδιανέμει με διαφορετικό τρόπο τις έδρες στο Κοινοβούλιο και αποτρέπει έτσι την πιθανότητα να εξασφαλίσει αυτοδυναμία το κόμμα του Μπέπε Γκρίλο.

Ο στόχος είναι γνωστός εδώ και πολύ καιρό: να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε, όποιο κι αν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα, οι οπαδοί του Γκρίλο να μην μπορέσουν να κυβερνήσουν. Έτσι, να καταστεί εφικτός ο σχηματισμός μιας εναλλακτικής πλειοψηφίας που να περιλαμβάνει τον Ρέντσι, τον Μπερλουσκόνι και τον ηγέτη της “Λέγκας του Βορρά” Ματέο Σαλβίνι.

Το νέο εκλογικό σύστημα εγκρίθηκε οριστικά στην ιταλική Γερουσία στις 26 Οκτωβρίου σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Η κυβέρνηση του Πάολο Τζεντιλόνι είχε θέσει θέμα ψήφου εμπιστοσύνης. Κατά τη διάρκεια των απανωτών ψηφοφοριών στο Κοινοβούλιο (τρεις στη Βουλή και άλλες τόσες στη Γερουσία) δεν επετράπη η κατάθεση οποιασδήποτε τροπολογίας. Οι βουλευτές και γερουσιαστές έπρεπε να δεχτούν το σχέδιο νόμου ως είχε. Με την οριστική έγκριση του στη Γερουσία, ο νέος νόμος θα ισχύσει στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές, που θα διεξαχθούν μάλλον τον Μάρτιο του 2018.

Θυμίζει το “τριφασικό” του 1956

Στους Έλληνες το νέο εκλογικό σύστημα μπορεί να θυμίσει το περιβόητο “τριφασικό” καραμανλικής εμπνεύσεως, που στις εκλογές του μακρινού 1956 έδωσε περισσότερες έδρες στο δεύτερο κόμμα απ΄ ό,τι στο πρώτο. Με τον ίδιο τρόπο, και το νέο ιταλικό εκλογικό σύστημα προβλέπει να εκλέγεται πλειοψηφικά το ένα τρίτο των εδρών του Κοινοβουλίου: στη Βουλή 232 σε σύνολο 630 εδρών, ενώ στη Γερουσία θα είναι 109 σε σύνολο 315.

Κάποιες από τις εκλογικές περιφέρειες θα είναι μονοεδρικές, άλλες θα περιλαμβάνουν την εκλογή έως και τεσσάρων εδρών με το πλειοψηφικό σύστημα. Το ψηφοδέλτιο θα είναι ενιαίο. Όποιος ψηφίζει συγκεκριμένο υποψήφιο, αυτομάτως θα ψηφίσει και τα κόμματα που τον υποστηρίζουν, τα οποία θα αποφασίσουν και τη διανομή των υπόλοιπων δυο τρίτων των εδρών. Θα ισχύει και το αντίστροφο: όποιος επιλέγει το κόμμα για το αναλογικό μέρος της διανομής και το ψηφίζει, αυτομάτως επιλέγει και τον υποψήφιο στο πλειοψηφικό. Για τις έδρες που διανέμονται αναλογικά, το ψηφοδέλτιο θα είναι μπλοκαρισμένο, δηλαδή χωρίς σταυρό προτίμησης.

Τα τρία κόμματα που υποστήριξαν το νέο εκλογικό νόμο είναι το “Δημοκρατικό Κόμμα” του Ματέο Ρέντσι, το Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και η “Λέγκα του Βορρά” του Ματέο Σαλβίνι. Οι Ιταλοί σχολιαστές θεωρούν δεδομένο πως τουλάχιστον τα δυο από αυτά τα κόμματα έχουν ήδη συμφωνήσει για τη διανομή των πλειοψηφικών εδρών, ανάλογα με την εκλογική τους δύναμη σε κάθε Περιφέρεια.

Επί παραδείγματι, σε παραδοσιακά “κόκκινες” περιφέρειες, όπως η Τοσκάνη ή η Αιμίλια Ρωμάνα, οι δεξιοί ψηφοφόροι θα κληθούν να ψηφίσουν τους κεντροαριστερούς υποψήφιους. Το ίδιο θα κληθούν να κάνουν και οι κεντροαριστεροί ψηφοφόροι στις περιφέρειες του Βορρά, όπου έχουν ελάχιστες ελπίδες να εκλεγούν. Εάν, όπως είναι πιθανό, και η Κεντροαριστερά και η Κεντροδεξιά εξασφαλίσουν τουλάχιστον το 20% των ψήφων, με τις έδρες του πλειοψηφικού σχηματίζουν άνετη πλειοψηφία. Και η “μνημονιακή” πορεία της Ιταλίας δεν θα κινδυνεύσει.

Στο κόλπο και η Λέγκα

Στο στημένο παιχνίδι αναμένεται να προσχωρήσει πολύ σύντομα και η “Λέγκα του Βορρά”. Το νέο εκλογικό σύστημα πιέζει, πράγματι, προς την κατεύθυνση της εκλογικής συμμαχίας με τον Μπερλουσκόνι. Η εκκρεμότητα που πρέπει ακόμη να ρυθμιστεί είναι η διακαής επιθυμία του Καβαλιέρε να αναγραφεί το όνομα του στο κοινό ψηφοδέλτιο ως εκείνο του υποψηφίου πρωθυπουργού όλης της κεντροδεξιάς συμμαχίας.

Ο Μπερλουσκόνι, όπως είναι γνωστό, έχει χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα και δεν μπορεί να είναι υποψήφιος για το Κοινοβούλιο. Το ιταλικό Σύνταγμα, όμως, δεν απαγορεύει να αναλάβει την πρωθυπουργία ένας εξωκοινοβουλευτικός παράγοντας. Ο Καβαλιέρε δηλώνει πως σε περίπτωση που η κεντροδεξιά συμμαχία εξασφαλίσει σημαντικό αριθμό εδρών, ο Ιταλός Πρόεδρος Σέρτζο Ματαρέλα «δεν θα διστάσει να του δώσει εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση».

Διαφωνεί ριζικά ο Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος επίσης φιλοδοξεί να αναλάβει την πρωθυπουργία. Ο ηγέτης της Λέγκας έχει με το μέρος του τις δημοσκοπήσεις, που του δίνουν σαφές προβάδισμα έναντι του Καβαλιέρε. Βεβαίως, οι δημοσκοπήσεις στην Ιταλία είναι ελάχιστα πιο σοβαρές απ΄ ό,τι στην Ελλάδα. Εντούτοις, το προβάδισμα της Λέγκας θεωρείται υπαρκτό. Σε αυτή τη βάση η Λέγκα του Βορρά θα συμμετάσχει, μόλις επισημοποιηθεί η συμμαχία με τον Μπερλουσκόνι, στην εκ των προτέρων συμφωνημένη κατανομή των πλειοψηφικών εδρών.

Τα οφέλη του Ρέντσι

Από την πλευρά του, ο Ρέντσι έχει δυο σημαντικά οφέλη από το νέο σύστημα. Το πρώτο είναι πως  θα ελέγχει πλήρως τη νέα κοινοβουλευτική ομάδα. Το δεύτερο είναι η ελπίδα του στο νέο Κοινοβούλιο να μην έχει αντίπαλους από τα αριστερά του. Ο νόμος προβλέπει ένα κατώφλι 3% για να μπουν στη Βουλή τα μικρότερα κόμματα και 10% για τις εκλογικές συμμαχίες. Ενώ το 3% ίσχυε και με τον προηγούμενο εκλογικό νόμο, εκείνο με τον οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές του 2013, η προσθήκη του 10% αποσκοπεί να αποτρέψει τη συμμαχία ανάμεσα στα δυο κόμματα της αριστεράς.

Αυτή τη στιγμή στα αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος βρίσκεται το μικρό κόμμα της Ιταλικής Αριστεράς (πρώην Αριστερά-Ελευθερία-Οικολογία), που μόλις και μετά βίας φτάνει το 3%, καθώς και η πτέρυγα που αποσχίσθηκε από το κόμμα του Ρέντσι, με επικεφαλής τον Πιερλουίτζι Μπερσάνι και τον πρώην πρωθυπουργό Μάσιμο Ντ’ Αλέμα.

Στις αρχές Νοεμβρίου θα αποφασίσουν εάν θα συμμαχήσουν για τις εκλογές ή όχι. Εάν ναι, τότε θα πρέπει να εξασφαλίσουν μαζί το 10%, αποτέλεσμα καθόλου δεδομένο. Εάν όχι, τότε ο μικρότερος σχηματισμός, η Ιταλική Αριστερά, κινδυνεύει να βρεθεί εκτός Κοινοβουλίου, ενώ οι αποσχισθέντες θα μπουν με σχετική άνεση.