Το “όχι” του Χάμπερμας στα Εμιράτα – Γιατί αρνήθηκε το βραβείο

Χαστούκι στο καθεστώς των Εμιράτων αποτελεί η απόφαση του διάσημου Γερμανού φιλόσοφου Γιούργκεν Χάμπερμας να αρνηθεί τελικά λογοτεχνικό βραβείο από ίδρυμα των ΗΑΕ, καθώς και το χρηματικό έπαθλο που το συνοδεύει. Σε δήλωσή του, ο 91 ετών σήμερα Γερμανός φιλόσοφος αναφέρει ότι θα «βάλει τέλος» σε αυτήν την συζήτηση, για την οποία μάλλον εξαρχής είχε άλλη άποψη.

«Δεν είχα ενημερωθεί για τον στενό δεσμό ανάμεσα στο Ίδρυμα που απονέμει το βραβείο στο Άμπου Ντάμπι και το πολιτικό σύστημα» των Εμιράτων αναφέρει ο Χάμπερμας σε Δελτίο Τύπου που εστάλη την Κυριακή από τον εκδοτικό οίκο του στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel. Σε αυτό, ο Χάμπερμας, τονίζει ότι το να αποδεχθεί το βραβείο και το χρηματικό ποσό ύψους ενός εκατομμυρίου ντιρχάμ (περίπου 226.00 ευρώ) θα ήταν «μια κακή απόφαση».

Πρόκειται για το λογοτεχνικό βραβείο της “Πολιτιστικής προσωπικότητας της χρονιάς”, το οποίο φέρει το όνομα του Σεϊχη Ζαγιέντ, του ιδρυτή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το εμιρατινό Ίδρυμα απάντησε άμεσα, εκφράζοντας τη λύπη του για την απόφαση του Χάμπερμας, για την οποία είπε όμως ότι την σέβεται. Παραλλήλως τόνισε ότι «το βραβείο Λογοτεχνίας Σεΐχης Ζαγιέντ ενσαρκώνει τις αξίες της ανεκτικότητας, της γνώσης και της δημιουργικότητας, οικοδομώντας γέφυρες μεταξύ των πολιτισμών», καθώς και ότι «θα συνεχίσει να εκπληρώνει την αποστολή του προς αυτήν την κατεύθυνση».

Οι λόγοι της άρνησης

Το θέμα της ανεκτικότητας, του σεβασμού των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Ελευθερίας της Έκφρασης φαίνεται ότι ήταν και ο λόγος που ο Γερμανός φιλόσοφος αρνήθηκε τελικά το βραβείο. Πληροφορήθηκε, προφανώς εκ των υστέρων, όπως διαφαίνεται στην δήλωσή του, ότι στους τομείς αυτούς τα πράγματα δεν είναι “ρόδινα” στα Εμιράτα, τα οποία κατηγορούνται συχνά από ΜΚΟ για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για εχθρική στάση απέναντι στην ελευθερία της έκφρασης και για έλλειψη ανεκτικότητας, ακόμη και για μισαλλοδοξία απέναντι στην αντίθετη πολιτική γνώμη. Πρόσφατα μάλιστα, η υπόθεση της πριγκίπισσας Λατίφα προκάλεσε θύελλα διεθνών αντιδράσεων κατά του καθεστώτος των ΗΑΕ.

Πρόκειται για μία από τις θυγατέρες του ηγέτη του Ντουμπάι, η οποία, σύμφωνα με βίντεο που μετέδωσε το BBC, φέρεται να κρατείται παρά τη θέλησή της σε μια οχυρωμένη έπαυλη. Η δημοσιοποίηση του βίντεο προκάλεσε την αντίδραση οργανώσεων που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και την  Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία ζήτησε από τα ΗΑΕ επίσημη πληροφόρηση για την κατάσταση της πριγκίπισσας Λατίφα του Ντουμπάι, καθώς και αποδείξεις ότι είναι ζωντανή.

Ποιος είναι ο Ερνστ Χάμπερμας 

Ο Ερνστ Χάμπερμας δεν θα μπορούσε να προσπεράσει όλες αυτές τις κατηγορίες για τον μη σεβασμό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στα ΗΑΕ. Γεννημένος στο Ντίσελντορφ, στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, και μεγαλωμένος στην Κολωνία, δεν δίστασε να περιγράψει τον πατέρα του ως οπαδό των Ναζί. Αν και ανατράφηκε σε αυστηρό προτεσταντικό περιβάλλον (ο παππούς του ήταν διευθυντής ιερατικής σχολής), στράφηκε προς τον φιλοσοφικό λόγο και την κοινωνική θεωρία.

Έχοντας σπουδάσει φιλοσοφία, αρχικά στα πανεπιστήμια της Ζυρίχης και της Βόννης, βρέθηκε, το 1956, στο “Ινστιτούτο για την Κοινωνική Έρευνα” του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης. Αναγκάστηκε ωστόσο να φύγει από αυτό, μετά την σύγκρουσή του με τους θεωρητικούς της Σχολής της Φρανκφούρτης Μαξ Χορκχάιμερ και Τέοντορ Αντόρνο και την υπερβολική απαίτησή του για την αναθεώρηση της Σχολής.

Ο Χάμπερμας πήγε στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ, γλιτώνοντας θεωρητικά από τους Χορκχάιμερ και Αντόρνο, όχι όμως και από τον Μαρξ, καθώς ολοκλήρωσε τις μεταδιδακτορικές σπουδές του στις πολιτικές επιστήμες υπό τον μαρξιστή καθηγητή  Βόλφγκανγκ Άμπεντροτ. Εκεί πάντως τελειοποίησε και την έρευνά του πάνω στην έννοια της “δημόσιας σφαίρας”, με την εργασία “Ο δομικός μετασχηματισμός της Δημόσιας Σφαίρας: μια έρευνα πάνω στην έννοια της Αστικής Κοινωνίας”.

Δέκα χρόνια μετά επέστρεψε στην Φρανκφούρτη για να καταλάβει, με την υποστήριξη του Αντόρνο, την έδρα φιλοσοφίας και κοινωνιολογίας του Χορκχάιμερ. Με διακρίσεις και θέσεις σε πολλά δυτικά Πανεπιστήμια, ο προερχόμενος από την παράδοση της κριτικής θεωρίας Χάμπερμας φαίνεται ότι τελικά δεν έκλεισε τα μάτια και τα αφτιά στις καταγγελίες για περιορισμό της ελευθερίας στης έκφρασης στα Εμιράτα. Υπήρξε εξάλλου φανατικός υποστηρικτής των δυνατοτήτων του λόγου και εισηγητής της έννοιας του “επικοινωνιακού λόγου” ή της “επικοινωνιακής ορθολογικότητας”, τον οποίο αντιπαρέβαλε στην “εργαλειακή ορθολογικότητα” σχολών, συστημάτων σκέψης και πολιτικών συστημάτων.