Ο Ερντογάν βάζει δυνατά χέρι στον Καύκασο – Πως θα αντιδράσει ο Πούτιν

Κλιμακώνεται επικίνδυνα η κατάσταση στη σύρραξη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μετά τις αναφορές του υπουργείου Άμυνας της Αρμενίας για κατάρριψη αρμενικού αεροσκάφος SU-25 από τουρκικό F-16. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι τουρκικά μαχητικά απογειώθηκαν από αεροδρόμιο του Αζερμπαϊτζάν συνοδεύοντας πολεμικά αεροσκάφη των Αζέρων και τουρκικά drones που βομβαρδίζουν αρμενικές θέσεις.

Είχαν προηγηθεί οι δηλώσεις του συμβούλου του Ρώσου προέδρου Ντιμίτρι Πεσκόφ που καλούσαν την Τουρκία «να μην ρίχνει λάδι στη φωτιά», με το Κρεμλίνο να καλεί σε «αποκλιμάκωση» και «κατάπαυση του πυρός». Η Ρωσία, αν και σύμμαχος της Αρμενίας, διατηρεί (μέχρι στιγμής) ισορροπίες στη σύγκρουση, λόγω των σχέσεων της με τη Τουρκία, αλλά και το Αζερμπαϊτζάν.

Η τακτική συμμαχία του Ερντογάν με τον Πούτιν έχει επιβιώσει διάφορων συγκρούσεων συμφερόντων στη Συρία και τη Λιβύη, αντιμετωπίζει ωστόσο μια δυσκολότερη δοκιμασία στον Καύκασο, που θεωρείται γεωπολιτικός χώρος επιρροής της Ρωσίας. Η κατάρριψη του αεροσκάφους δείχνει ότι ο Ερντογάν, παίζει ένα επικίνδυνο πολεμικό παιχνίδι κλιμάκωσης, δοκιμάζοντας την υπομονή των Ρώσων.

Ο Πούτιν “επόπτης” της Κεντρικής Ασίας

Αν και οι δημοκρατίες του Καυκάσου ανεξαρτητοποιήθηκαν μετά τη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία βλέπει τον εαυτό της ως ένα είδος “επόπτη” της περιοχής, ήδη από τα χρόνια του Μπόρις Γιέλτσιν. Από τα πρώτα χρόνια της διάλυσης της ΕΣΣΔ η Ρωσία έχει παρέμβει στις συγκρούσεις του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και στον πόλεμο της Γεωργίας, με τον Πούτιν να συνεχίζει αυτή τη στρατηγική, αρχικά με την εισβολή στη Γεωργία, μετέπειτα με την κατάληψη της Κριμαίας και τη διχοτόμηση της Ουκρανίας.

Ο Ερντογάν φάνηκε αρκετά προσεκτικός ώστε να μην σταθεί εμπόδιο στον Πούτιν όταν η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία το 2008, στη δε περίπτωση της Ουκρανίας αρκέστηκε σε μία ρητορική στήριξη της μουσουλμανικής μειονότητας των Τάταρων στη Κριμαία. Το Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο, είναι μια άλλη ιστορία. Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν είναι «αδελφά έθνη» (φράση του ίδιου του Ερντογάν και του Αζέρου προέδρου) καθώς συνδέονται όχι μόνον ιστορικά, θρησκευτικά και γλωσσικά, αλλά και με αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η Τουρκία στέκεται σταθερά στο πλευρό των διεκδικήσεων του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια επαρχία με κατά πλειονότητα εθνικά Αρμένιους κατοίκους. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η Αρμενία κατέλαβε τη συγκεκριμένη ορεινή περιοχή, μαζί με επτά παρακείμενες περιφέρειες.

Η Ρωσία έγινε ο βασικός μεσολαβητής για μια εκεχειρία μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν το 1994. Έκτοτε η περιοχή παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Αρμενίων, ωστόσο αναγνωρίζεται διεθνώς ότι αποτελεί τμήμα του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν. Ο Ερντογάν ως πρωθυπουργός έκανε κάποια θαρραλέα “ανοίγματα” προς την Αρμενία, τα οποία έχουν πλέον “κλείσει” μετά τη συμμαχία του Τούρκου προέδρου με τη τουρκική ακροδεξιά και τμήμα του κεμαλικού “βαθέου κράτους”.

Η συμμαχία Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν

Ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ προσπαθεί να επιβάλει στρατιωτική λύση σε μία από τις πιο πολύπλοκες συγκρούσεις του μετασοβιετικού κόσμου και ο Ερντογάν τον υποστηρίζει ανοιχτά. Ο Τούρκος ηγέτης επιρρίπτει την ευθύνη για τις εχθροπραξίες εξ ολοκλήρου στην αρμενική κυβέρνηση, την οποία περιγράφει ως «τη μεγαλύτερη απειλή για την ειρήνη στην περιοχή».

Η τουρκική υποστήριξη στο Αζερμπαϊτζάν δεν είναι απλώς ρητορική. Οι δύο χώρες πραγματοποίησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις τον περασμένο μήνα, μετά από ορισμένες στρατιωτικές αψιμαχίες με την Αρμενία, οι οποίες κόστισαν τη ζωή πολλών Αζέρων στρατιωτών και πολιτών.

Τουρκικές δυνάμεις διατηρούν παρουσία σε στρατιωτική βάση στο Αζερμπαϊτζάν και έχουν πρόσβαση σε αεροπορική βάση στη χώρα. Ο Ερντογάν έχει δεσμευτεί να αναβαθμίσει τον στρατιωτικό εξοπλισμό του Αζερμπαϊτζάν και να το προμηθεύσει με νέο εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων drones και πυραύλων.

Από την πλευρά της, η Ρωσία εξοπλίζει και τις δύο πλευρές, αλλά κλίνει προς την Αρμενία, όπου διατηρεί στρατιωτική βάση. Η Αρμενία είναι μέρος του Οργανισμού της Συνθήκης για την Συλλογική Ασφάλεια (CSTO), του οποίου ηγείται η Μόσχα. Η Ρωσία έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία με την Αρμενία, αλλά δεν δείχνει να προκρίνει τη στρατιωτική εμπλοκή, τουλάχιστον όσο οι συγκρούσεις περιορίζονται στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (την ανεξαρτησία του οποίου δεν έχει αναγνωρίσει η Μόσχα).

Ο Πούτιν, ωστόσο, μοιάζει πρόθυμος να επαναφέρει τις δύο χώρες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σίγουρα δεν είναι ευχαριστημένος με τις Τούρκου συμμάχου του, ούτε πρόκειται να ανεχθεί μια τουρκική στρατιωτική επέμβαση, αλλά προσπαθεί να τηρήσει ισορροπίες. Η Ρωσία συνεχίζει τις κοινές της περιπολίες με τη Τουρκία στη Συρία, ενώ η Άγκυρα και Μόσχα προσπαθούν να βρουν ένα modus-vivendi στη Λιβύη, όπου υποστηρίζουν αντιμαχόμενα συμφέροντα.

Ο Ερντογάν θα χρειαστεί να κάνει παραχωρήσεις

Προφανώς ο Πούτιν γνωρίζει ότι ο Ερντογάν είναι ήδη “μπλεγμένος”, με στρατιωτικές επιχειρήσεις σε πολλά μέτωπα, καθώς και μια γεωπολιτική αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο – όπου τα ρωσικά πολεμικά πλοία επίσης καραδοκούν. Μια παρέμβαση στον Καύκασο θα επιβαρύνει την οικονομία της Τουρκίας, η οποία βρίσκεται ήδη σε συμπληγάδες. Η λίρα κατρακύλησε ήδη σε νέα ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Στον Καύκασο, ο Πούτιν έχει την ευχέρεια να παίξει παιχνίδι “καθυστερήσεων” και μακράς πνοής. Ο Ρώσος πρόεδρος υπλογίζει ότι οι εμπόλεμοι θα στραφούν αναπόφευκτα σε εκείνον προκειμένου να βρουν διέξοδο από τις μάχες. Η Ρωσία είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που διαθέτει πραγματικό μερίδιο στη σταθερότητα του Καυκάσου, κάτι που δεν έχουν οι Αμερικανοί και φυσικά οι Ευρωπαίοι.

Ο Ερντογάν, έχοντας δεσμεύσει τον εαυτό του στην υπόθεση των Αζέρων, θα δυσκολευτεί να ρίξει τους τόνους. Αυτό δείχνει η κλιμάκωση των συγκρούσεων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και η ανοιχτή πολεμική εμπλοκή της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας στη σύγκρουση, όπως έδειξε η κατάρρευση του αρμενικού μαχητικού.

Ο Πούτιν υπολογίζει πως κάποια στιγμή οι εμπλεκόμενες πλευρές θα γυρίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, στις οποίες ο ίδιος θα έχει το πάνω χέρι. Καθώς φαίνεται διατεθειμένος να διατηρήσει την ιδιάζουσα “λυκοφιλία” του με τη Τουρκία, θα ξεκινήσει ένας γύρος διαπραγματεύσεων που θα περιλαμβάνει υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, από την πλευρά της Τουρκίας, σε ευρύτερα ζητήματα και όχι μόνο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.