Τι σημαίνει η παραπομπή στη Χάγη της οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αλβανία

Η επίσκεψη Δένδια στα Τίρανα αποδείχθηκε καρποφόρος. Όπως έγινε γνωστό χθες, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της ΑΟΖ και εάν δεν καταλήξουν να παραπέμψουν τη διαφορά τους στη Χάγη. Υπενθυμίζουμε πως στα τέλη της δεκαετίας του 2000 οι τότε κυβερνήσεις Καραμανλή και Μπερίσα είχαν υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης με βάση τις προβλέψεις του Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, την οποία έχουν υπογράψει και οι δύο χώρες.

Εκείνη η συμφωνία δεν είχε καλό τέλος. Υπενθυμίζουμε ότι μετά από την έντονη αντίδραση του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και σημερινού πρωθυπουργού, το Συνταγματικό Δικαστήριο την είχε απορρίψει με αιτιολογία που “μύριζε” από μακριά τουρκικό δάκτυλο. Πράγματι, ελληνικό δημοσίευμα εκείνης της εποχής είχε αποκαλύψει ότι οι Τούρκοι είχαν δωροδοκήσει δικαστές του αλβανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου. Την αποκάλυψη εκείνη είχε αργότερα επιβεβαιώσει με ομιλία του στην αλβανική Βουλή ο ίδιος ο Σαλί Μπερίσα.

Η Άγκυρα τορπίλισε εκείνη τη συμφωνία οριοθέτησης, επειδή θα αποτελούσε ένα θετικό προηγούμενο για τις ελληνικές θέσεις, το οποίο οπωσδήποτε θα επηρέαζε και το κλίμα στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Από τότε το ζήτημα της οριοθέτησης ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα και Αλβανία πάγωσε. Επανήλθε στο τραπέζι επί των ημερών του Νίκου Κοτζιά στο υπουργείο Εξωτερικών.

Στις διαπραγματεύσεις που είχαν διεξαχθεί τότε, οι δύο πλευρές είχαν καταλήξει σε ένα σχέδιο συμφωνίας, το οποίο έδινε στην αλβανική πλευρά μία σημαντική θαλάσσια έκταση, η οποία με την αρχική συμφωνία θα ανήκε στην Ελλάδα. Το σχέδιο αυτό, ωστόσο, δεν έφτασε να μετατραπεί σε υπογεγραμμένη συμφωνία. Η παραχώρηση στην Αλβανία προκύπτει όχι μόνο από τα ρεπορτάζ της εποχής, αλλά και από χάρτη τον οποίο είχε παρουσιάσει ο Αλβανός υπουργός Εξωτερικών Μπουσάτι, χωρίς να υπάρξει διάψευση εκ μέρους της Αθήνας.

Το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης που υπεγράφη πριν έναν περίπου χρόνο υποχρέωσε την ελληνική διπλωματία να κινηθεί γρήγορα με σκοπό να κλείσει μέτωπα και να δημιουργήσει θετικά προηγούμενα. Πράγματι, ο Νίκος Δένδιας ανανέωσε την συμφωνία του 1977 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία, ώστε να καλύπτει και την ΑΟΖ. Λίγους μήνες πριν υπεγράφη η συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο.

Η Ελλάδα δεν κάνει εκπτώσεις

Για να επιτύχει την υπογραφή των δύο αυτών συμφωνιών, η Αθήνα υποχρεώθηκε να κάνει σοβαρές παραχωρήσεις και προς τη Ρώμη (κυρίως στον τομέα της αλιείας) και προς το Κάιρο (αποδέχθηκε μειωμένη επήρεια της Κρήτης). Από την άλλη πλευρά, οι δύο αυτές συμφωνίες δημιούργησαν ένα νομικό-πολιτικό δεδομένο, το οποίο ενίσχυσε την ελληνική διπλωματική φαρέτρα.

Στο ίδιο αυτό πλαίσιο εγγράφεται και η επικείμενη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αλβανία. Έχοντας ο Έντι Ράμα πρωτοστατήσει στον τορπιλισμό της αρχικής ελληνοαλβανικής συμφωνίας δεν μπορούσε να την αποδεχθεί χωρίς αξιόλογες αλλαγές. Από την άλλη πλευρά, ούτε και η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να κάνει σοβαρές εκπτώσεις. Έτσι, με την παρασκηνιακή παρότρυνση και της Ουάσιγκτον και ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, οι δύο πλευρές συμφώνησαν η διαφορά να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο.

Η μέθοδος της παραπομπής έχει το πλεονέκτημα ότι αφαιρεί το όποιο πολιτικό κόστος και από τις δύο κυβερνήσεις, με την έννοια ότι η οριοθέτηση θα έχει τη σφραγίδα του διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου, την οποία οι δύο χώρες είναι υποχρεωμένες να σεβαστούν. Αυτό που δεν έχει γίνει ακόμα γνωστό είναι εάν το σχετικό έγγραφο που θα συνταχτεί, ένας είδος συνυποσχετικού, θα υποδεικνύει στο Διεθνές Δικαστήριο πως να οριοθετήσει ή απλά θα του ζητάει να οριοθετήσει με βάση τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Η τουρκική στάση

Αν και μία ελληνοαλβανική συμφωνία δεν θα επηρεάσει άμεσα τη στάση της Άγκυρας, είναι σαφές πως θα εντείνει την πίεση, αφού η Τουρκία θα έχει μείνει η μόνη χώρα στη Μεσόγειο (κι όχι μόνο) που δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας, προβάλλοντας εκτός δικαίου ισχυρισμούς και αξιώσεις.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το καθεστώς Ερντογάν επιχείρησε κι αυτή τη φορά να τορπιλίσει το ενδεχόμενο της οριοθέτησης ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα και Αλβανία, αλλά δεν τα κατάφερε. Ο λόγος είναι ότι η κυβέρνηση Ράμα στάθμισε όχι μόνο την ελληνική πίεση, αλλά και την πίεση από την πλευρά και της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους, η διαδικασία θα προχωρήσει με ταχύ ρυθμό. Αυτό σημαίνει ότι η απόφαση για την οριοθέτηση δεν θα βραδύνει πολύ. Η Αθήνα δικαιολογημένα πιστεύει ότι και με την ελληνοαλβανική συμφωνία, ο κλοιός θα αρχίσει να κλείνει. Κατά τις ίδιες πηγές, είναι πιθανόν μετά η ελληνική διπλωματία να στραφεί προς τη Λιβύη για συμφωνία οριοθέτησης, προτείνοντας ακριβώς την ίδια μέθοδο, την παραπομπή στη Χάγη, αφού βέβαια παρακαμφθεί το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης.