Στα δύσκολα ο Ερντογάν με τον Μπάιντεν – Το μήνυμα του συμβούλου

Ο Ερντογάν έσπασε τελικά τη σιωπή του, αλλά και το “κλαμπ της αναμονής”, και συνεχάρη τον Μπάιντεν για την εκλογή του στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές της περασμένης Τρίτης. Ο Τούρκος πρόεδρος, όπως και άλλοι ηγέτες, ήταν αρχικά της άποψης ότι θα πρέπει να περιμένουμε το τελικό επίσημο αποτέλεσμα. Οι εξελίξεις όμως, τόσο στις ΗΠΑ όσο και διεθνώς, σε συνδυασμό με τους φόβους του μήπως απομακρυνθεί ακόμη περισσότερο από την επερχόμενη νέα αμερικανική ηγεσία, μάλλον έκαμψαν την παλιά “αγάπη” του για τον Τραμπ.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας στο μήνυμά του προς τον Τζο Μπάιντεν, ο Ερντογάν υπογραμμίζει την «αποφασιστικότητα» της Άγκυρας «να εργαστεί στενά με την αμερικανική διοίκηση» το επόμενο διάστημα. Τονίζοντας ότι η σχέση των δύο χωρών είναι «παλιά» και «στρατηγική», ο Τούρκος πρόεδρος επισημαίνει ότι οι παγκόσμιες και περιφερειακές προκλήσεις καθιστούν απαραίτητη την περαιτέρω ανάπτυξη και την ενίσχυση της συνεργασίας Άγκυρας-Ουάσιγκτον.

Με την κίνηση αυτή, ο Ερντογάν μετακινείται από την αρχική θέση του ότι η Τουρκία θα συγχαρεί τον νικητή των αμερικανικών εκλογών μετά την οριστικοποίηση του αποτελέσματος. Μια θέση που διατύπωσε και ο εκπρόσωπος του κόμματος του κυβερνώντος κόμματος AKP, Ομέρ Τσέλικ, ακόμα και δύο ημέρες μετά την ανακήρυξη της νίκης από τον Μπάιντεν, τονίζοντας μάλιστα, ότι αυτή η στάση τηρείται «από σεβασμό προς τις ΗΠΑ και τον αμερικανικό λαό». Για τότε προσδιόριζε ο Τσέλικ και την επικοινωνία του Τούρκου προέδρου με τον νέο Αμερικανό ομόλογό του.

Γιατί το γύρισε ο Ερντογάν 

Με δεδομένη την ιδιαίτερη σχέση του Ερντογάν με τον Τραμπ, αλλά και την διαφαινόμενη νίκη του Μπάιντεν, Τούρκοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι επιχείρησαν την προηγούμενη εβδομάδα να ανοίξουν διαύλους με την επερχόμενη νέα αμερικανική ηγεσία. Το έκανε ο υπουργός Εξωτερικών Ταβούσογλου και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Οκτάι, τονίζοντας και οι δύο τις στενές σχέσεις τις Τουρκίας με τις ΗΠΑ και την διαχρονική συνεργασία των δύο χωρών. Αμφότεροι απέφυγαν, ωστόσο, να εκφράσουν τα συγχαρητήριά τους προς τον Μπάιντεν.

Βλέποντας την στάση των περισσότερων Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι εξέφραζαν ο ένας μετά τον άλλον τα συγχαρητήριά τους στον Μπάιντεν, και συνεκτιμώντας το αρνητικό, πλέον, κλίμα για την Τουρκία στην ΕΕ, το οποίο ο ίδιος προκάλεσε με την απόπειρά του να στέψει τον μουσουλμανικό κόσμο κατά της Ευρώπης, ο Τούρκος πρόεδρος πήρε την απόφαση να το γυρίσει. Μετά βέβαια τα συγχαρητήρια στον Μπάιντεν, ο Ερντογάν έστειλε μήνυμα και στον Τραμπ, ευχαριστώντας τον για την θερμή, όπως την χαρακτήρισε, φιλία του.

Η Τουρκία και οι ΗΠΑ δεν είχαν και τις καλύτερες σχέσεις τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της προσέγγισης Άγκυρας-Μόσχας και της επεκτεινόμενης ρωσοτουρκικής συνεργασίας σε πολλούς τομείς, με αποκορύφωμα βεβαίως την αγορά των ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400. Ένα θέμα για το οποίο εκκρεμούν κυρώσεις προς την Άγκυρα από την Ουάσιγκτον. Παρόλα αυτά όμως, λόγω της ιδιαίτερης σχέσης του Ερντογάν με τον Τραμπ, η οποία συζητήθηκε πολύ στις ΗΠΑ, ο Τούρκος πρόεδρος έβρισκε τρόπο να διατηρεί τον ρυθμιστικό ρόλο που επεδίωκε σε διάφορες περιφερειακές συγκρούσεις, όπως στη Λιβύη, τη Συρία και το Ιράκ.

Τι αλλάζει με τον Μπάιντεν 

Η εκλογή Μπάιντεν αλλάζει τα δεδομένα και ήδη πολλοί εκτιμούν ότι οι σχέσεις των δύο χωρών θα επιδεινωθούν. Σε αυτό συγκλίνει και το σχόλιο που έκανε ο σύμβουλος του Δημοκρατικού νεοκλεγέντος προέδρου, Μάικλ Κάρπεντερ, ο οποίος μιλώντας σε διαδικτυακή συζήτηση του ΕΛΙΑΜΕΠ τόνισε ότι «η Τουρκία συμπεριφέρεται ανεύθυνα και επιθετικά, όχι ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ». Ο ίδιος, ο οποίος είναι Managing Director στη δεξαμενή σκέψης Penn Biden Center και εξωτερικός σύμβουλος της εκστρατείας του Μπάιντεν για θέματα εξωτερικής πολιτικής, πρόσθεσε ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας είναι ένα γεγονός που θα το δει η νέα κυβέρνηση.

Ο Κάρπεντερ ανέφερε επίσης ότι τα θέματα που σχετίζονται με την τουρκική προκλητικότητα πρέπει να λυθούν σε συνεργασία με την ΕΕ και τάχθηκε υπέρ της άσκησης πίεσης προς την Τουρκία. Εξήγησε μάλιστα ότι ΗΠΑ  και ΕΕ, από κοινού,  έχουν τρόπους να πιέσουν την Τουρκία να αλλάξει συμπεριφορά. Δεν συμφώνησε πάντως με τις θέσεις του Μακρόν, ο οποίος ζητά πλέον, όπως και ο καγκελάριος της Αυστρίας Κουρτς, να παγώσουν οι συζητήσεις για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Σύνδεσης.

Αν και σχεδόν όλοι οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι με προεδρία Μπάιντεν ο Ερντογάν μάλλον δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει σε αποφάσεις του Λευκού Οίκου με ένα τηλεφώνημα, όπως συνήθισε να κάνει επί Τραμπ, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν, ότι ο νεοεκλεγείς πρόεδρος δεν θα πρέπει, με την ανάληψη των καθηκόντων του, να επιχειρήσει να περιθωριοποιήσει την Τουρκία. Αντιθέτως, υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να επιδιώξει την ανανέωση της σχέσης με τον στρατηγικό αυτόν εταίρο στο ΝΑΤΟ, στη βάση όμως νέων αυστηρότερων κανόνων.

Οι ίδιοι αναλυτές εκτιμούν πάντως ότι μια κυβέρνηση Μπάιντεν δεν θα είναι «τόσο επιεικής» με την Τουρκία, όσο ο Τραμπ, σε πολλά ζητήματα, ανάμεσά τους η κρίση στη Συρία. Κρίνουν επίσης ότι η Άγκυρα φοβάται μια περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων της Ελλάδας με την Αθήνα και την επακόλουθη υιοθέτηση μιας πιο σκληρής αμερικανικής γραμμής απέναντι στις  προκλητικές ενέργειες της Άγκυρας στην Ανατολική  Μεσόγειο.

Ένα δείγμα αποτελεί ήδη η γνωστή ιστορία με το βίντεο που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο και περιλαμβάνει απόσπασμα συνέντευξης του Μπάιντεν, στην οποία ο Δημοκρατικός χαρακτηρίζει «αυταρχικό» τον Ερντογάν. Στο ίδιο βίντεο ο Μπάιντεν επισημαίνει την ανάγκη «να ενθαρρυνθούν» οι αντίπαλοι του Τούρκου προέδρου, «προκειμένου να μπορέσουν να τον αντιμετωπίσουν και να τον νικήσουν». Η Άγκυρα είχε κατηγορήσει τότε τον Μπάιντεν για «ξεκάθαρη άγνοια, υποκρισία και αλαζονεία». Από τον Αύγουστο όμως έχουν αλλάξει πολλά και μάλλον θα αλλάξουν ακόμα περισσότερα.