Τι κρύβεται πίσω από τον πόλεμο στην Αιθιοπία

Έπειτα από την αναθέρμανση της “παγωμένης σύγκρουσης” του Ναγκόρνο Καραμπάχ στον Καύκασο, ένα άλλο ξεχασμένο μέτωπο, το Τιγκρέ στην Αιθιοπία, απειλεί την χώρα και το Κέρας της Αφρικής, με γενικευμένη πολεμική σύρραξη. Από τις αρχές του μήνα ξεκίνησαν αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα στα στρατεύματα της αυτόνομης επαρχίας του Τιγκρέ και των δυνάμεων της ομοσπονδιακής αιθιοπικής κυβέρνησης.

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο στρατηγός Μπερχάνου Τζουλά, που υποστηρίζει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, κύριος στόχος είναι «να περιοριστεί και να τελειώσει ο πόλεμος στο Τιγκρέ». Όμως ήδη στρατεύματα του Τιγκρέ βομβάρδισαν το αεροδρόμιο της γειτονικής Ερυθραίας, ενώ σύμφωνα με τον ηγέτη της αυτόνομης επαρχίας, οι μαχητές του πολεμούν και στρατεύματα της αφρικανικής χώρας, με την Ερυθραία να αρνείται την εμπλοκή των ενόπλων δυνάμεων της.

Πάντως, με δεδομένο το ιστορικό των φυλετικών συγκρούσεων στην Αιθιοπία, μοιάζει πραγματικό θαύμα αν όντως οι συγκρούσεις περιοριστούν στο Τιγκρέ, όπως ανέφερε ο Αιθίοπας στρατηγός. Ουσιαστικά αυτό που μάλλον συμβαίνει είναι μία αιματηρή πάλη εξουσίας μεταξύ της πολυπληθέστερης φυλής της Αιθιοπίας, των Ορόμο και της φυλής των Τιγκρέ, που ελέγχουν την ομώνυμη επαρχία, υπό την οργάνωση Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκρέ.

Το έναυσμα για τις συγκρούσεις έδωσε η σφαγή δεκάδων χωρικών στις 5 Νοεμβρίου, από ένα ένοπλο αποσχισθέν παρακλάδι του Μετώπου για την Απελευθέρωση των Ορόμο, ένα εξόριστο αντιπολιτευόμενο κόμμα, που επέστρεψε στην χώρα έπειτα από την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Άμπι Άχμεντ το 2018, ο οποίος προέρχεται από την ομώνυμη φυλή. Τρεις ημέρες μετά τη σφαγή, ο Αιθίοπας πρωθυπουργός κατηγόρησε τις δυνάμεις του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου του Τιγκρέ πως επιτέθηκαν σε στρατιωτική βάση, κάτι που η ίδια η οργάνωση διέψευσε.

Οι “μπαρουτοκαπνισμένοι” μαχητές του Τιγκρέ

Με συνοπτικές διαδικασίες το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο αποφάσισε την διάλυση του περιφερειακού κοινοβουλίου του Τιγκρέ, κάτι που ουσιαστικά ισοδυναμεί με την απόπειρα οριστικής διάλυσης της “παράλληλης εξουσίας” που έχει συγκροτήσει «η χούντα του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου», όπως χαρακτηριστικά δηλώνει ο πρωθυπουργός Άχμεντ. Εκ πρώτης όψεως το έργο του Αιθίοπα πρωθυπουργού μοιάζει εύκολο, καθώς η φυλή του Τιγκρέ αντιστοιχεί μόλις στο 6% του συνολικού πληθυσμού της Αιθιοπίας (100 εκατομμύρια κάτοικοι).

Όμως το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο είναι απόλυτα κυρίαρχο στο Τιγκρέ, διαθέτοντας άριστα οργανωμένες παραστρατιωτικές ομάδες, που υπολογίζονται σε 250.000 “μπαρουτοκαπνισμένους μαχητές”, οι οποίοι διαθέτουν βαρύ οπλισμό. Εξάλλου η φυλή των Τιγκρέ ασκούσε επί πολλά χρόνια την εξουσία στην Αιθιοπία, μέχρι την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Άχμεντ, που έφερε στο προσκήνιο τους, μέχρι πρότινος περιθωριοποιούμενους Ορόμο.

Για τον διεθνή τύπο και την παγκόσμια κοινότητα, η εκλογή Άχμεντ σήμανε το έναυσμα μιας “δημοκρατικής μεταπολίτευσης” στην πολύπαθη χώρα. Πράγματι ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός εφάρμοσε ένα πρόγραμμα δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, νομιμοποιώντας οργανώσεις αντιφρονούντων και τον Οκτώβριο του 2019 βραβεύτηκε με Νόμπελ Ειρήνης, λόγω της ιστορικής ειρηνευτικής συμφωνίας που σύναψε με την Ερυθραία.

Όμως οι μαχητές του Τιγκρέ ποτέ δεν είδαν με καλό την εκλογή του Άχμεντ, όχι μόνο γιατί ήταν οι πρωτοπόροι του πολέμου Αιθιοπίας-Ερυθραίας, κατά την αιματηρή διετία 1998-2000, με τις συνοριακές διαφορές των δύο χωρών να είναι ακόμα ανοιχτές. Για τις αρχές της αυτόνομης επαρχίας, ο πρωθυπουργός Άχμεντ επιδιώκει την περιθωριοποίηση τους, ανεχόμενος την δράση εξτρεμιστικών οργανώσεων των Ορόμο και προχωρώντας σε εκκαθαρίσεις του στρατεύματος από αξιωματικούς των Τιγκρέ.

Οριακές ισορροπίες στην Αιθιοπία

Για τους επικριτές του, που πλέον δεν ανήκουν μόνο στους Τιγκρέ, ο πρωθυπουργός Άχμεντ εμφανίζει σημάδια αυταρχισμού, όπως έδειξε η σπουδή του να ακυρώσει τις προγραμματισμένες εκλογές, επικαλούμενος τον κορονοϊό. Τον περασμένο Σεπτέμβρη οι αρχές του Τιγκρέ έκαναν δικές τους εκλογές, τις οποίες χαρακτήρισε «παράνομες» η ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Οι μαχητές του Τιγκρέ πλέον βλέπουν τον Άχμεντ, όχι ως έναν μεταρρυθμιστή πολιτικό, αλλά ως έναν αυταρχικό ηγέτη, όπως ήταν ο παλιός δικτάτορας της Αιθιοπίας Μενγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ, το καθεστώς του οποίου επίσης πολέμησαν. Επικεφαλής μίας ομάδας κατώτερων αξιωματικών, ο συνταγματάρχης Μενγκίστου είχε καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία το 1974 και αποπειράθηκε να μετατρέψει την Αιθιοπία σε “σοσιαλιστική δημοκρατία”.

Γρήγορα αποδείχτηκε πως τα τανκς του Μενγκίστου δεν αρκούσαν για να επιβληθεί ο μαρξισμός-λενινισμός σε μία χώρα σαν την Αιθιοπία. Το καθεστώς κατέφυγε σε μεθόδους καταστολής και κρατικής τρομοκρατίας, που έμειναν στην ιστορία ως τα χρόνια του “κόκκινου τρόμου”. Ο Μενγκίστου υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Αιθιοπία το 1991 και έχει καταδικαστεί ερήμην για γενοκτονία. Από τότε το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκρέ ελέγχει όλες τις κυβερνήσεις της χώρας, έλεγχο που απώλεσε με την άνοδο στην εξουσία του Άχμεντ.

Μετά το αποτυχημένο σοσιαλιστικό “πείραμα” του Μενγκίστου, η Αιθιοπία έχει προχωρήσει σε μία ιδιότυπη ομοσπονδιοποίηση με βάση την φυλετική ταυτότητα των κατοίκων της, σύστημα που πλέον έχει φτάσει στα όρια του. Αρκεί μία σπίθα για να βάλει “φωτιά” στην χώρα, όπως η μυστηριώδης δολοφονία ενός δημοφιλούς τραγουδιστή των Ορόμο το περασμένο καλοκαίρι, που αποτέλεσε την αφορμή να ξεσπάσουν αιματηρές συγκρούσεις στη χώρα. Προηγουμένως η κυβέρνηση Άχμεντ κατόρθωσε να συντρίψει μία απόπειρα πραξικοπήματος στην Αμχάρα, την δεύτερη μεγαλύτερη επαρχία της χώρας, στην οποία συμμετείχαν αρκετοί ανώτατοι αξιωματικοί.

Αίγυπτος και Τουρκία παρακολουθούν

Ο Αιθίοπας πρωθυπουργός, μέχρι στιγμής, απορρίπτει κάθε “διάλογο” με τους αυτονομιστές, όπως και κάθε διεθνή μεσολάβηση του ΟΗΕ και της Αφρικανικής Ένωσης. Εμφανίζεται διατεθειμένος να τερματίσει την «τρομοκρατία» των αυτονομιστών του Τιγκρέ, δηλώνοντας πως η κυβέρνηση του θα τα καταφέρει «μόνη της». Γνωρίζει πολύ καλά πως δύο χώρες παρακολουθούν με αμείωτο ενδιαφέρον τις πολεμικές εξελίξεις.

Η μία είναι η Τουρκία, που έχει καταστήσει την γειτονική Σομαλία άτυπο προτεκτοράτο της και επεκτείνεται όλο και περισσότερο στην αφρικανική ήπειρο. Η δεύτερη είναι η Αίγυπτος, καθώς έχει ανοιχτό μέτωπο με τον Άχμεντ, λόγω του “Μεγάλου Φράγματος της Αιθιοπικής Αναγέννησης” που σχεδιάζει στον Νείλο η αιθιοπική κυβέρνηση, το οποίο απειλεί με ξηρασία τις αγροτικές περιοχές της αραβικής χώρας. Ο Σίσι είχε φτάσει να απειλήσει με πόλεμο την Αιθιοπία, απειλή που έλαβε υπόψιν του ο Αιθίοπας πρωθυπουργός, που αναζητεί πλέον συμβιβαστική λύση με το Κάιρο.

Η αιθιοπική κυβέρνηση επιδιώκει να αποτρέψει την διεθνοποίηση της σύγκρουσης στο Τιγκρέ, ευελπιστώντας σε μία γρήγορη νίκη έναντι των αυτονομιστών, που διεθνείς αναλυτές τη χαρακτηρίζουν δύσκολη. Παραμένει ερώτημα τι “στίγμα” θα αφήσει η πολεμική σύγκρουση στην κυβέρνηση της Αιθιοπίας. Εάν δηλαδή ο Αιθίοπας πρωθυπουργός, που επιθυμεί να λύσει με τα όπλα φυλετικές διαφορές αιώνων, “κρεμάσει” τελικώς το “κοστούμι” του μεταρρυθμιστή και ενδυθεί την “στολή” του πολέμαρχου, όπως και τόσοι άλλοι Αφρικανοί ηγέτες στην αιματηρή ιστορία της μαύρης Ηπείρου.