Τι συζητήθηκε στην τηλεδιάσκεψη των υπουργών Άμυνας – Γιατί η ΕΕ δεν θα αποκτήσει κοινή άμυνα

Η τηλεδιάσκεψη των υπουργών Άμυνας της ΕΕ στις 20 Νοεμβρίου είχε ως θέμα τη στρατηγική αναθεώρηση της PESCO (Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια), η οποία θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Σύμφωνα με απολύτως έγκυρες πληροφορίες, στην τηλεδιάσκεψη μόνο αυτό δεν συνέβη.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την άμυνα Ζοζέπ Μπορέλ ήταν ο ένας από τους δύο παράγοντες που “τίναξε στον αέρα” την τηλεδιάσκεψη, λόγω του γεγονότος ότι μακρηγόρησε και με τις παρεμβάσεις του δεν επέτρεψε μία οργανωμένη συζήτηση, μεταξύ των άλλων, και για τον ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη. Αλλά ούτε σε οποιοδήποτε άλλο θέμα υπήρξε ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων.

Ο δεύτερος παράγοντας ήταν το γνωστό επεισόδιο με τον Ολλανδό δημοσιογράφο που παρεισέφρυσε στην τηλεδιάσκεψη, προκαλώντας χάος και κλίμα διάλυσης. Τα κατάφερε, επειδή χρησιμοποίησε τον κωδικό της Ολλανδής υπουργού Άμυνας, ο οποίος φαινόταν στη φωτογραφία που δημοσιοποίησε μέσω τουίτ.

Κατά τα άλλα, η όλη συζήτηση μεταξύ των υπουργών Άμυνας επιβεβαίωσε για μία ακόμα φορά την ανυπαρξία μίας κοινής αντίληψης για τις απειλές και τις προτεραιότητες που οφείλει να έχει η ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας-άμυνας. Ο Γάλλος υπουργός ανέλυσε εκτενώς την στρατιωτική κατάσταση στο Μάλι και ζήτησε τη συνδρομή των κρατών-μελών που συμμετέχουν στην PESCO (δεν συμμετέχει η Δανία, η Μάλτα και βέβαια η Βρετανία).

Στο γαλλικό αίτημα ανταποκρίθηκε η Ελλάδα, η Εσθονία, που ήδη έχει στείλει δύναμη, και η Γερμανία. Η δράση της ευρωπαϊκής δύναμης κατά των τζιχαντιστών θα επεκταθεί από το Μάλι και στην Μπουρκίνα Φάσο, η οποία, επίσης, δοκιμάζεται.

Η “Επιχείρηση Ειρήνη”

Ο Έλληνας υπουργός Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, πάντως, αναφέρθηκε αναλυτικά στην “Επιχείρηση Ειρήνη”, κύριος στόχος της οποίας, ως γνωστόν, είναι η επίβλεψη της εφαρμογής του εμπάργκο όπλων που έχει αποφασίσει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για τις αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη. Υπάρχει πλέον πρόβλεψη ότι τα ύποπτα πλοία θα οδηγούνται στο λιμάνι της Μασσαλίας που διέθεσε Γαλλία με σκοπό να ερευνώνται εκεί.

Η “Επιχείρηση Ειρήνη” έγινε η αιτία να έρθουν σε αντιπαράθεση με την Τουρκία παλαιότερα η Γαλλία και πρόσφατα η Γερμανία. Υπενθυμίζουμε ότι πριν από μήνες τουρκικό πολεμικό σκάφος είχε εγκλωβίσει γαλλική φρεγάτα, η οποία είχε ζητήσει από τουρκικό φορτηγό πλοίο να σταματήσει για έρευνα. Πριν από μερικές ημέρες, γερμανική φρεγάτα επιχείρησε να ερευνήσει το τουρκικό φορτηγό πλοίο “Ροζαλίν”, το οποίο δεν συνοδευόταν από πολεμικά πλοία, αλλά η έρευνα δεν ολοκληρώθηκε, επειδή παρενέβη η Άγκυρα.

Είναι προφανές ότι η τήρηση του εμπάργκο όπλων προς τις αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη έχει κρίσιμη σημασία όχι μόνο για τη διαδικασία διαπραγματεύσεων με σκοπό μία πολιτική λύση, αλλά επίσης και για την αποσταθεροποιητικά παρουσία της Τουρκίας στην αφρικανική αυτή χώρα, η οποία κατά μία έννοια βρίσκεται στα νώτα της Ελλάδας και ως εκ τούτου αφορά την εθνική ασφάλειά της.

Η στρατηγική αναθεώρηση της PESCO

Όπως προέκυψε από τις παρεμβάσεις των υπουργών Άμυνας για την στρατηγική αναθεώρηση της PESCO, οι αποκλίσεις στους κόλπους της ΕΕ  για το ποιες είναι οι απειλές που αντιμετωπίζει είναι αγεφύρωτες. Ως εκ τούτου, υπάρχει εμφανής αδυναμία να διαμορφωθεί ένα ευρωπαϊκό αμυντικό δόγμα, ή τουλάχιστον μία πυξίδα για την ευρωπαϊκή πολιτική άμυνας και ασφάλειας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στάση της Πολωνίας, η οποία επέμεινε ότι η Ρωσία αποτελεί όχι μόνο υβριδική απειλή, αλλά και ευθεία απειλή κατά της εδαφικής κυριαρχίας της. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τη Βαρσοβία, η PESCO θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με το στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ. Με άλλα λόγια, εμμέσως πλην σαφώς αυτή η θέση ακυρώνει την ανάγκη αυτόνομης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την άμυνα και την ασφάλεια, όπως την επιδιώκει μεταξύ άλλων ο πρόεδρος Μακρόν.

Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή δεν είναι η οπτική μόνο της Πολωνίας, αλλά περισσότερο ή λιγότερο και άλλων χωρών της ανατολικής Ευρώπης, αλλά και της Σκανδιναβίας. Αυτό έχει μία κρίσιμη επίπτωση για τον Ελληνισμό. Αφού η απειλή είναι η Ρωσία και ο μηχανισμός αντιμετώπισής της είναι ουσιαστικά το ΝΑΤΟ, η Τουρκία δεν μπορεί να αποτελεί απειλή για την Ευρώπη, παρότι συνιστά άμεση και εμπράκτως αποδεδειγμένη απειλή για δύο κράτη-μέλη, για την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει χώρος για ουσιαστικές κυρώσεις. Το πολύ πολύ κάποιες ρητορικές επικρίσεις και βεβαίως συστάσεις για διάλογο με τη λογική “μην μας ενοχλείτε”!

Από την τηλεδιάσκεψη, πάντως, γενικώς επιβεβαιώθηκε ότι στον κρίσιμο τομέα της άμυνας και της ασφάλειας η ΕΕ δεν μπορεί να κάνει βήμα προς την κατεύθυνση μίας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής. Τα κράτη-μέλη προσεγγίζουν το πρόβλημα μέσα από το πρίσμα των εθνικών οπτικών και προτεραιοτήτων, χωρίς καμία διάθεση να αναζητήσουν κοινό παρονομαστή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το υφιστάμενο χάος απόψεων είναι δομικό κι όχι συγκυριακό, γεγονός που καθιστά αναπόφευκτη την αδυναμία συγκλίσεως προς μία κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική θεώρηση.