Τριμερής Ελλάδα-Κύπρος-Ιορδανία – Το Αμμάν γυρίζει την πλάτη στην Τουρκία

Συνεχίζοντας τον μαραθώνιο των διπλωματικών του επαφών, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας επισκέφθηκε την Ιορδανία, για την τριμερή σύνοδο Αθήνας-Λευκωσίας-Αμμάν, η οποία είχε στην ατζέντα της και την τουρκική προκλητικότητα στην Μεσόγειο και περιφερειακά ζητήματα (Λιβύη, προσφυγικό, κτλ), όπως ακριβώς και η προηγούμενη Σύνοδος του περασμένου Ιουνίου, που είχε πραγματοποιηθεί μέσω τηλεδιάσκεψης.

Η επίσκεψη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, όχι μόνο γιατί πραγματοποιείται λίγο πριν την ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής, εν όψει του νέου γύρου επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας στην Μεσόγειο. Η επίσκεψη Δένδια επισημοποιεί τις άριστες σχέσεις που έχουν Ελλάδα και Ιορδανία, με το Αμμάν να συνεχίζει την παράδοση της τριμερούς με Αθήνα και Λευκωσία, που είχε ξεκινήσει και η κυβέρνηση Τσίπρα. Είναι επιπλέον σημαντική λόγω του διπλωματικού παιχνιδιού σε “διπλό ταμπλό” που έπαιζε τα τελευταία χρόνια το χασεμιτικό βασίλειο, όχι φυσικά έναντι της Ελλάδας.

Οι τρεις υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας, Κύπρου, Ιορδανίας, συνομίλησαν για τη Λιβύη, τη Συρία, την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, το μεταναστευτικό, την Ανατολική Μεσόγειο και το Κυπριακό. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών επισήμανε, ότι η Τουρκία ενεργεί έξω από τα όρια της διεθνούς νομιμότητας και έχει καταστεί, δυστυχώς, ο ταραχοποιός της περιοχής. Επιπλέον, ο Δένδιας, τόνισε ότι οι τρεις υπουργοί Εξωτερικών υποστηρίζουν τη θεσμοθέτηση της τριμερούς, μέσω της ίδρυσης μόνιμης γραμματείας στη Λευκωσία καθώς και τη διεύρυνση αυτού του σχήματος συνεργασίας.

Προηγουμένως η Ιορδανία εμφανίζονταν να αποστασιοποιείται από τους παραδοσιακούς συμμάχους της, τα καθεστώτα της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και από το Ισραήλ, με το οποίο έχει διπλωματικές σχέσεις από το 1993. Η Ιορδανία επεδίωξε μία διπλωματία “ανοιχτών θυρών” με την δύναμη που προσπαθεί να ηγεμονεύσει στην Μέση Ανατολή, την νεοθωμανική Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ έβλεπαν στην μοναρχία της Ιορδανίας ένα ανάχωμα στην επέλαση του νασερισμού, που τότε μεσουρανούσε στην Μέση Ανατολή.

Τα “παράπονα” της Ιορδανίας

Εν μέσω των απανωτών αραβοϊσραηλινών πολέμων και της αιματηρής σύγκρουσης του Ιορδανού μονάρχη με τους Παλαιστίνιους φενταγίν στα γεγονότα του “Μαύρου Σεπτέμβρη” το 1970, έμοιαζε με πραγματικό “θαύμα” η επιβίωση του μοναρχικού καθεστώτος. Όμως, τελευταία η Ιορδανία εμφανίζονταν να έχει πολλά “παράπονα” από τους παραδοσιακούς της συμμάχους, αισθανόμενη πως στην ουσία την έχουν παραγκωνίσει.

Η Ιορδανία ήταν η μοναδική αραβική χώρα, μαζί με τον Λίβανο, που σήκωσε το βάρος της υποδοχής χιλιάδων Σύριων προσφύγων, χωρίς να έχει την οικονομική βοήθεια που προσδοκούσε από τις μοναρχίες του Κόλπου, την στιγμή που και αυτές είχαν μερίδιο ευθύνης για τον καταστροφικό πόλεμο στην Συρία. Επιπλέον, το Αμμάν παρατηρούσε με οργή το δίδυμο Νετανιάχου και Τραμπ να “ποδοπατούν” όλες τις “κόκκινες γραμμές” του  για το Παλαιστινιακό ζήτημα.

Η πρώτη φορά ήταν όταν ο Τραμπ είχε αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, αγνοώντας τις αντιδράσεις της Ιορδανίας, που έχει υπό την προστασία της τους ιερούς τόπους των μουσουλμάνων στην κατεχόμενη πόλη. Η δεύτερη φορά ήταν όταν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε ανακοινώσει την πρόθεση του να προσαρτήσει τους, παράνομους βάση διεθνούς δικαίου, εβραϊκούς εποικισμούς στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη, περιοχή που συνορεύει με την Ιορδανία.

Μπορεί οι απειλές του Αμμάν τον περασμένο Μάιο πως θα αναθεωρήσει την συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ, αρχικά να είχαν εκλήφθηκαν ως μία ρητορική “εσωτερικής κατανάλωσης” του Ιορδανού μονάρχη, όμως ελήφθησαν μερικώς υπ’ όψη. Μία από τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η ισραηλινή κυβέρνηση προκειμένου να υπογράψοει με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα την ιστορική συμφωνία διπλωματικής εξομάλυνσης του περασμένου καλοκαιριού, ήταν να προχωρήσει στην αναστολή του επικίνδυνου σχεδίου προσάρτησης των εβραϊκών εποικισμών στην Δυτική Όχθη.

“Ανοίγματα” στην Τουρκία

Όμως αυτό που προκάλεσε μεγαλύτερη ανησυχία στα αραβικά καθεστώτα, ήταν ορισμένα “ανοίγματα” του Αμμάν προς την Άγκυρα. Η Ιορδανία ήταν η πρώτη αραβική χώρα που “έσπασε” την απομόνωση του Κατάρ τον Ιούλιο του 2019, ανοίγοντας πρεσβεία στο εμιράτο. Σχεδόν ταυτόχρονα ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών είχε πραγματοποιήσει επίσκεψη-αστραπή στο Αμμάν και είχε συζητήσει με τον Ιορδανό ομόλογο του την «εμβάθυνση των διμερών σχέσεων» των δύο χωρών.

Θέλοντας να περιορίσει την απομόνωση της στον αραβικό κόσμο, η Τουρκία προσδοκούσε να προσεταιριστεί την Ιορδανία στα νεοοθωμανικά της σχέδια, παραβλέποντας την στήριξη του Αμμάν στον στρατηγό Χαφτάρ στην Λιβύη. Η Ιορδανία συμμετείχε με παρατηρητές στην τουρκική άσκηση “Ασπίδα της Μεσογείου” τον περασμένο Απρίλιο, με τον Χουλουσί Ακάρ να χαρακτηρίζει την άσκηση «διακρατική», κάνοντας ειδική αναφορά στην συμμετοχή των Ιορδανών αξιωματούχων.

Όμως, από το περασμένο καλοκαίρι, η Ιορδανία ξεκίνησε σταδιακά να κλείνει τα “ανοίγματα” της προς την Τουρκία. Η αρχή έγινε με την απαγόρευση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας τον περασμένο Ιούλιο, με την οποία η ιορδανική μοναρχία είχε βρει ένα modus vivendi εδώ και δεκαετίες. Συνεχίζοντας την πάγια τακτική εξισορρόπησης που τηρεί έναντι του πολιτικού Ισλάμ, το καθεστώς σχεδιάζει την ίδρυση ενός νέου ισλαμικού κόμματος, απόλυτα όμως ελεγχόμενου από το ίδιο και όχι φυσικά την Τουρκία.

Επιστροφή στην “κανονικότητα”

Καθώς το Αμμάν πάντοτε φρόντιζε να περιορίζει τις επαφές του με το εβραϊκό κράτος σε επιμέρους συναντήσεις χαμηλόβαθμων αξιωματούχων, πολύ πιο σοβαρή ένδειξη για την νέα “στροφή” του βασιλείου ήταν η σπάνια συνάντηση του Ιορδανού υπουργού Εξωτερικών με τον Ισραηλινό ομόλογο του, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή. Ο Αϊμάν Σαφάντι ξεκαθάρισε μεν την προσήλωση της Ιορδανίας στην συνθήκη ειρήνης, επισημαίνοντας όμως πως «δεν υπάρχει εναλλακτική στην λύση των δύο κρατών» για το Παλαιστινιακό.

Η Ιορδανία θεωρεί πως η εκλογή Μπάιντεν θα φέρει μία “κανονικότητα”, τερματίζοντας τις απροκάλυπτα μεροληπτικές, υπέρ του Νετανιάχου, κινήσεις του Τραμπ. Όπως η εκλογή Μπάιντεν φαίνεται να οδήγησε την Σαουδική Αραβία να επιδιώξει λύση στην σύγκρουση της με το Κατάρ, έτσι φαίνεται να ήταν αυτή που οδήγησε την Ιορδανία να προχωρήσει σε αυτήν την σπάνια διπλωματική πρωτοβουλία έναντι του Τελ Αβίβ. Να σημειώσουμε πως ο ιορδανικός τύπος χαρακτήρισε την εκλογή Μπάιντεν σαν «καλά νέα για το βασίλειο».

Αυτή την “κανονικότητα” στην εξωτερική πολιτική της Ιορδανίας έρχεται να επισημοποιήσει η επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών. Προφανώς και δεν θα υπάρξει συμφωνία αμυντικής συνδρομής, όπως έγινε με το Άμπου Ντάμπι, ούτε και θα τερματίσει η Ιορδανία τις εμπορικές της σχέσεις με την Τουρκία. Όμως το παράδειγμα μιας αραβικής χώρας που, ενώ αναγνωρίζει το Ισραήλ καταδικάζει τις μονομερείς ενέργειες που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο στο Παλαιστινιακό, αφορά και την Ελλάδα, καθώς το διεθνές δίκαιο επικαλείται η χώρα μας έναντι της τουρκικής “πειρατείας” στην Μεσόγειο.

Εξάλλου το κάλεσμα της Άγκυρας στο Τελ Αβίβ να υπογράψουν μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες, εφάμιλλο με αυτό που υπέγραψε με την φιλότουρκη κυβέρνηση της Τρίπολης στην Λιβύη, πρέπει να ηχήσει ως “καμπανάκι” μόνιμης επαγρύπνησης για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Ακόμα και αν το Ισραήλ απέρριψε σε έντονο ύφος την τουρκική πρόσκληση, προφανώς αντίστοιχες τουρκικές προσκλήσεις θα επιδιώξουν να βρουν ευήκοα ώτα γενικότερα στην Μέση Ανατολή.