Κλασικισμός και εξουσία – Το διάταγμα Τραμπ για τη μεγαλοπρεπή αρχιτεκτονική

Από την εποχή του “βασιλιά Ήλιου”, του Λουδοβίκου ΙΔ της Γαλλίας, ο κλασικισμός, αυτό το διαποτισμένο από το ελληνικό πνεύμα πανευρωπαϊκό καλλιτεχνικό κίνημα, υπήρξε ο σηματοδότης της ύπαρξης μιας ισχυρής εξουσίας, τάξης και κανόνων. Στη Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ των Βουρβόνων γνώρισε άλλωστε το απόγειό του και ταυτίστηκε, όχι μόνον με το κύρος, αλλά και με την απολυταρχία.

Από τότε, η στροφή προς το κλασικό σηματοδοτούσε πάντα την απόπειρα εγκαθίδρυσης μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας. Υιοθετούνταν μάλιστα από τους επίδοξους ηγέτες, ως καλλιτεχνική και πνευματική τάση, κατά την έναρξη εγκαθίδρυσης της εξουσίας τους και κυρίως κατά την περίοδο που αυτή είχε αρχίσει να διαφαίνεται ότι ισχυροποιείται.

Πριν μερικές ημέρες ο Τραμπ έκανε ανάλογη στροφή προς την κλασικιστική αισθητική, υπογράφοντας ένα εκτελεστικό διάταγμά, το οποίο αποσκοπεί στο να ενθαρρύνει την «μεγαλοπρεπή αρχιτεκτονική» στα αμερικανικά ομοσπονδιακά δημόσια κτίρια. Η τάση του Ρεπουμπλικάνου προς τον κλασικισμό δεν θα ξένιζε κανέναν, αν ο ίδιος δεν είχε “τρελάνει”, τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια, ολόκληρο τον πλανήτη στο “τουρκομπαρόκ”. Και φυσικά, εάν δεν έκανε αυτήν την παρέμβαση την λάθος στιγμή.

Ο κλασικισμός ταιριάζει στον Τραμπ

Τα μελλοντικά κτίρια των ομοσπονδιακών αρχών των ΗΠΑ θα πρέπει να είναι «όμορφα». Να έχουν δηλαδή κλασικό, ελληνορωμαϊκό στιλ. Αυτό όρισε ο Ντόναλντ Τραμπ με το διάταγμά του, τονίζοντας ότι η αμερικανική κυβέρνηση έχει «κατά μεγάλο μέρος σταματήσει να οικοδομεί όμορφα κτίρια». Με το κείμενο του διατάγματός του, ο Ρεπουμπλικάνος επέκρινε ουσιαστικά την αρχιτεκτονική των δημόσιων κτιρίων που ανεγέρθηκαν στην Ουάσινγκτον από την δεκαετία του ’50 και μετά, κάνοντας λόγο για ένα «ετερόκλητο μίγμα».

Το στιλ που υιοθετεί ο Τραμπ για την δημόσια αρχιτεκτονική στις ΗΠΑ είναι αυτό που χαρακτηρίζει πολλά γνωστά κτίρια, όπως ο Λευκός Οίκος (η κατοικία του Αμερικανού Προέδρου), το Καπιτώλιο (η έδρα του Κογκρέσου) ή το Lincoln Memorial. Και πρόκειται αναμφισβήτητα για κτίρια με κλασσικό στιλ. Ο ίδιος πάντως ως επιχειρηματίας των ακινήτων κατασκεύαζε συνήθως μοντέρνα κτίρια από χάλυβα και γυαλί, ενίοτε και με επιχρυσωμένο διάκοσμο.

Είναι όμως ο κλασικισμός ένα στιλ που ταιριάζει πράγματι στον Τραμπ; Αν και το πιθανότερο είναι ότι ο Ρεπουμπλικάνος δεν γνωρίζει και πολλά πράγματα για την Ελλάδα και την Ρώμη, η εμμονή του στην τάξη και τους κανόνες, αλλά και ο εγωκεντρικός τρόπος με τον οποίο άσκησε εξουσία, παραπέμπουν αντίστοιχα, τηρουμένων των αναλογιών, στην αυστηρότητα του κλασικισμού και στους πολιτικούς υποστηρικτές του. Οπότε από αυτήν την άποψη η απάντηση θα ήταν θετική.

Η ίδια η αρχική διατύπωση του διατάγματός του απαγόρευε, άλλωστε, την οικοδόμηση κτιρίων οποιουδήποτε άλλου αρχιτεκτονικού στιλ πλην του ελληνορωμαϊκού. Μια παράμετρος που αντικαταστάθηκε βέβαια με το «κατά προτίμηση “κλασικό” στιλ ή άλλα “παραδοσιακά” πρότυπα», μετά τις έντονες αντιδράσεις. Ακόμα όμως και μετά τις αλλαγές το εκτελεστικό διάταγμα επικρίθηκε από την ένωση αρχιτεκτόνων του American Institute, το οποίο εξέφρασε την κατηγορηματική αντίθεσή του.

Ο μπαρόκ Τραμπ

Ο κλασικισμός χαρακτηρίζεται όμως και από την καθαρότητα της έκφρασης, το λιτό ύφος, την επιδίωξη απόλυτης ισορροπίας ανάμεσα στο συναίσθημα και τη λογική, την έντονη τάση για σταθερότητα, την αποφυγή του “χυδαίου” καθώς και κάθε, κενού νοήματος και ουσίας, ρητορικού τόνου. Χαρακτηριστικά τα οποία απουσίαζαν σε μεγάλο βαθμό από την καθημερινή συμπεριφορά του Ρεπουμπλικάνου.

Εμπαθής (με την έννοια του φέροντος πάθος), υπερβολικός στην έκφραση, παρορμητικός και με μία αστάθεια γνώμης που ξεπερνά την απαραίτητη πολιτική ευελιξία, ο Τραμπ επέδειξε μια μπαρόκ συμπεριφορά, διανθισμένη με ρομαντικές τάσεις. Έδειξε δηλαδή οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτά που πρεσβεύει ο κλασικισμός, οπότε από αυτήν την άποψη η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική.

Όντας όμως μπαρόκ χαρακτήρας, ο Τραμπ πρότεινε την στροφή στον κλασικισμό, ως αισθητική αντίληψη στην δημόσια αμερικανική αρχιτεκτονική έκφραση, όχι στην αρχή ή στο απόγειο της εξουσίας του. Σε αντίθεση με όλους τους ηγέτες που υιοθέτησαν τον κλασικισμό, συνοδεύοντας ή επιβάλλοντας μέσα από αυτόν την εξουσία τους, ο Τραμπ το έκανε μόλις έναν μήνα πριν εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο. Και αυτό, μόνο ο Τραμπ θα μπορούσε να το κάνει.