Η συμφωνία, το Brexit και τα ανοιχτά ζητήματα

Η επίτευξη κατ’ αρχήν συμφωνίας για τις εμπορικές σχέσεις ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου μετά το Brexit είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό γεγονός, καθώς φαίνεται ότι βάζει τέλος στην αβεβαιότητα και το χάος που θα επικρατούσε στην αντίθετη περίπτωση. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια, ότι δεν υπάρχουν ακόμα σημεία τριβής, ανοιχτά ζητήματα και κυρίως αντιδράσεις για τους εκατέρωθεν συμβιβασμούς.

Αν κρίνει πάντως κάποιος από την πρώτη εικόνα που δείχνουν οι δύο πλευρές, η νίκη φαίνεται ότι γέρνει προς την πλευρά του Λονδίνου. Ο Τζόνσον πανηγυρίζει, ενώ οι Ευρωπαίοι μιλούν για μια «δίκαιη και ισορροπημένη» συμφωνία. Παραλλήλως, στο Ηνωμένο Βασίλειο, πρώην πρωθυπουργοί αλλά και το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, οι Εργατικοί, χαιρετίζουν την συμφωνία, ενώ στην Ευρώπη η Κομισιόν υπόσχεται να στηρίξει τους Ευρωπαίους ψαράδες, οι οποίοι προφανώς θίγονται.

Τα αλιευτικά δικαιώματα των ευρωπαϊκών χωρών στα βρετανικά ύδατα ήταν άλλωστε ένα από τα τρία μεγάλα αγκάθια των διαπραγματεύσεων μαζί με το ζήτημα των κανόνων ανταγωνισμού και τον τρόπο επίλυσης των διαφορών που αναγκαστικά θα προκύψουν στο μέλλον. Μάλιστα, ειδικά για το θέμα της αλιείας, ο Μακρόν είχε απειλήσει ακόμα και με βέτο, εάν η συμφωνία δεν προέβλεπε μια δίκαιη διευθέτηση και ένα μόνιμο δικαίωμα πρόσβασης των Γάλλων ψαράδων στις βρετανικές θάλασσες.

Brexit, όπως το ήθελε ο Τζόνσον 

Ο Γάλλος πρόεδρος, ο οποίος σημειωτέον τις τελευταίες ημέρες νοσεί από Covid-19 (αν και σήμερα ανακοινώθηκε ότι πλέον δεν παρουσιάζει συμπτώματα), στην πρώτη αντίδρασή του για τη συμφωνία εμφανίστηκε ενθουσιασμένος από την «ενότητα και την σθεναρή στάση της Ευρώπης» που, όπως είπε, «απέδωσε». Παραλλήλως χαιρέτησε την συμφωνία, την οποία χαρακτήρισε απαραίτητη για την «προστασία των πολιτών μας, των αλιέων μας, των παραγωγών μας» και σημείωσε ότι «θα διασφαλίσουμε ότι αυτό συμβαίνει».

Στην ίδια ανάρτηση ο Μακρόν ευχαρίστησε την πρόεδρο της Κομισιόν και τον Ευρωπαίο επικεφαλής διαπραγματευτή Μισέλ Μπαρνιέ για την επιμονή τους στην υπεράσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων και της ευρωπαϊκής ενότητας. Τόνισε μάλιστα ότι χάρη σε αυτήν την επιμονή τους «η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη απέδειξε τη δύναμή της». Νωρίτερα πάντως, ο Τζόνσον, μετά τους αρχικούς γενικόλογους πανηγυρισμούς μπήκε και στις λεπτομέρειες κάποιων θεμάτων, κυρίως αυτό της αλιείας, διαφωτίζοντας για το τι προβλέπει η συμφωνία. Έδωσε δηλαδή εξηγήσεις για ποιο λόγο θριαμβολογεί.

Σύμφωνα με τον Βρετανό πρωθυπουργό το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο επέμενε εξαρχής ότι το θέμα της αλιείας είναι ζήτημα εθνικής κυριαρχίας ως παράκτιο κράτος, συμφώνησε με την ΕΕ για μια «λογική» μεταβατική περίοδο 5,5 ετών. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Βρετανία ζητούσε αυτή η μεταβατική περίοδος να είναι τρία χρόνια, ενώ οι Βρυξέλλες ήθελα να είναι 14 χρόνια. Τι θα συμβεί όμως, όταν τελειώσει αυτή η μεταβατική περίοδος;

Σήμερα τα αλιευτικά δικαιώματα των ευρωπαϊκών χωρών στις βρετανικές θάλασσες είναι περίπου πενήντα-πενήντα με εκείνα των Βρετανών αλιέων. Με την συμφωνία τα δικαιώματα των Βρετανών ψαράδων αυξάνονται, όπως ήταν αναμενόμενο θα αυξηθούν περίπου στο 75% για διάστημα 5,5 ετών. «Θέλαμε τρία χρόνια, καταλήξαμε σε πέντε. Πιστεύω ότι είναι μια λογική μεταβατική περίοδος» είπε ο Τζόνσον.

Τι θα κάνει ο Μακρόν 

Τα 5,5 χρόνια φαίνεται όμως ότι βολεύουν και τον Μακρόν, καθώς δεν αναμένεται να επηρεάσουν μια δεύτερη θητεία του, εάν βεβαίως καταφέρει να επανεκλεγεί. Εντωμεταξύ, οι Βρυξέλλες, οι οποίες έχουν αναδειχθεί σε μετρ των συμβιβασμών, ανακοίνωσαν ότι «θα είναι στο πλευρό» των αλιέων των κρατών μελών που επηρεάζονται από τη νέα κατανομή των ποσοστώσεων και των αλιευτικών περιοχών ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το οικονομικό διακύβευμα για τον τομέα της αλιείας δεν είναι τεράστιο. Το θέμα όμως έχει αναχθεί σε ζήτημα εθνικής τιμής, με το Ηνωμένο Βασίλειο να υποστηρίζει την κυριαρχία του ως παράκτιο κράτος και τη Γαλλία το παραδοσιακό της δικαίωμα πρόσβασης στις βρετανικές θάλασσες. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που ο γαλλικής καταγωγής Ευρωπαίος διαπραγματευτής Μπαρνιέ δήλωσε ότι «η συμφωνία αυτή θα απαιτήσει προσπάθειες», συμπληρώνοντας ότι η ΕΕ θα είναι παρούσα, στο πλευρό των Ευρωπαίων ψαράδων.

Αν και ο Μακρόν φαίνεται να έχει ρίξει τους τόνους σχετικά με την συμφωνία, αφήνει μια αιχμή με την επισήμανση ότι θα δούμε, εάν «αυτά», δηλαδή οι γαλλικές απαιτήσεις, διασφαλίζονται. Δεν είναι όμως ο μόνος που αφήνει αιχμές. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Νταβίντ Σασόλι, ο οποίος επίσης χαιρέτισε τη συμφωνία, εξέφρασε τη λύπη του επειδή οι μακρόχρονες διαπραγματεύσεις οδήγησαν σε μια λύση την τελευταία στιγμή.

Το θέμα του Γιβραλτάρ

Τις βασικές αρχές τις συμφωνίας χαιρέτισε και ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ. Έσπευσε, ωστόσο, να υπενθυμίσει ότι η Μαδρίτη και το Λονδίνο θα συνεχίσουν να διαπραγματεύονται μια συμφωνία για το Γιβραλτάρ, το βρετανικό υπερπόντιο έδαφος στην Ιβηρική Χερσόνησο. Η Ισπανία αξιώνει την κυριαρχία της στο λιμάνι που αποτελεί πύλη της Μεσογείου και παραχώρησε στη Βρετανία, το 1713, μετά από πόλεμο. Συμφώνησε ωστόσο, να βάλει σε δεύτερη μοίρα το θέμα της κυριαρχίας και να εστιάσει σε μια παράπλευρη συμφωνία με τη Βρετανία, με την οποία θα αποφεύγεται ένα σκληρό σύνορο της ΕΕ με την νότια Ισπανία.

Ο επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης δήλωσε, ήδη από χθες, ότι οι δύο πλευρές εργάζονται για μια συμφωνία που θα διευκολύνει τους περίπου 15.000 εργαζόμενους που μετακινούνται καθημερινά στις δύο πλευρές των συνόρων, ενώ δεν απέκλεισε να καταστεί το Γιβραλτάρ μέρος της ζώνης Σένγκεν. Μάλιστα η El Pais ανέφερε ότι είναι κοντά μια συμφωνία, βάση της οποίας θα υπάρχουν συνοριακοί έλεγχοι για τους Βρετανούς που θα ταξιδεύουν στο Γιβραλτάρ, αλλά οι Ισπανοί και οι κάτοικοι του Γιβραλτάρ θα μπορούν να διασχίζουν ελεύθερα τα χερσαία σύνορα.

Γκρίνια υπάρχει όμως και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αν και ο Τζόνσον φαίνεται ότι προσπέρασε τις αντιδράσεις που σχετίζονταν με τα ιρλανδικά σύνορα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την Σκοτία, όπου το 62% των κατοίκων είχε ψηφίσει κατά της αποχώρησης από την ΕΕ. Η πρωθυπουργός της Σκωτίας, Νίκολα Στέρτζον, η οποία τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας, σχολιάζοντας την συμφωνία, δήλωσε ότι ήρθε ο καιρός αυτή η βρετανική επαρχία να σχεδιάσει το μέλλον της ως «ανεξάρτητο ευρωπαϊκό έθνος». Επανάφερε ουσιαστικά το θέμα ενός νέου δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία, κάτι που το Λονδίνο απορρίπτει.