Κόντρα Ερντογάν-Χάφταρ με φόντο το αύριο της Λιβύης

Η εκεχειρία στη Λιβύη ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί καθώς οι αντίπαλες πλευρές απέτυχαν να συμφωνήσουν σε μια πολιτική λύση. Παράλληλα, σημείο καμπής θεωρείται και η απόσυρση των ξένων στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δυνάμεων από τη Λιβύη. H προθεσμία αποχώρησης των ξένων μαχητών εκπνέει σε τριάντα μέρες.

Το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν μπορεί να γίνει εφικτή η αποχώρηση τους βάσει της συμφωνίας εκεχειρίας. Ο Ταγίπ Ερντογάν που στηρίζει στρατιωτικά την αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA) δεν φαίνεται διατεθειμένος να αποσύρει τα τουρκικά στρατεύματα. Παράλληλα, η Ρωσία που υποστηρίζει τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ αρνείται την όποια εμπλοκή της στον εμφύλιο και την ανάπτυξη της ρωσικής παραστρατιωτικής οργάνωση Wagner Group στη Λιβύη.

Το κλίμα δυναμιτίζεται εκ νέου από τουρκικές ενέργειες που έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις του Χάφταρ και που κάνουν εμφανές ότι η κατάσταση παραμένει ιδιαίτερα έκρυθμη μεταξύ των δύο πλευρών. Μια πιθανή διαμάχη μεταξύ των ξένων μαχητών που υποστηρίζουν την GNA και των δυνάμεων του Εθνικού Λιβυκού Στρατού (NLA) ενδέχεται να τινάξει την εκεχειρία στον αέρα, με αποτέλεσμα να επαναληφθούν οι γενικευμένες συγκρούσεις.

Η κινητικότητα της Άγκυρας δείχνει ότι προετοιμάζεται να προστατέψει της κυβέρνηση της Τρίπολης από ενδεχόμενη επίθεση των δυνάμεων του Χάφταρ. Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ επισκέφθηκε το Σάββατο την Λιβύη συνοδευόμενος από στρατιωτική αντιπροσωπεία και συναντήθηκε με τον Λίβυο ομόλογό του Σαλαχεντίν αλ Ναμρούς και τον Χάλεντ αλ Μέχρι, πρόεδρο του Ανωτάτου Συμβουλίου του Κράτους (HCE), που πρόσκειται στην GNA. Ο Ακάρ δήλωσε ότι, οι δυνάμεις του Χάφταρ θα θεωρηθούν “νόμιμοι στόχοι” εάν επιχειρήσουν να επιτεθούν στις τουρκικές δυνάμεις στην περιοχή, ότι δεν θα έχουν «πουθενά να τρέξουν».

Οι συνομιλίες των Ακάρ και Λίβυων αξιωματούχων, επικεντρώθηκαν στο συντονισμό των δύο πλευρών, για να αποτρέψουν μια επίθεση από τον «εκτός νόμου αντάρτη Χαλίφα Χάφταρ με στόχο να πλήξει τη σταθερότητα της Λιβύης». Πριν λίγες μέρες, το τουρκικό κοινοβούλιο υιοθέτησε απόφαση με την οποία παρατείνει για δεκαοκτώ μήνες την έγκρισή του για την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στη Λιβύη. Η απόφαση αναφέρει «ότι υπάρχουν απειλές από τη Λιβύη προς την Τουρκία και εάν επαναληφθούν οι επιθέσεις, τα τουρκικά συμφέροντα σε Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική θα επηρεαστούν αρνητικά».

Αντίδραση Χάφταρ

Ο Χάφταρ αντέδρασε έντονα προειδοποιώντας ότι η Τουρκία θα φύγει ή ειρηνικά ή με πόλεμο και επισημαίνοντας ότι «μια αποφασιστική σύγκρουση μεταξύ των δύο πλευρών πρόκειται να ξεκινήσει». Ο  Ερντογάν δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τη Λιβύη από τη στιγμή, που η Τουρκία διατηρεί στρατιωτική παρουσία και επιθυμεί να την κάνει μόνιμη. Οι τουρκικές δυνάμεις βρίσκονται στην πόλη Μισράτα στη δυτική Λιβύη και αποτελούν ασπίδα για την κυβέρνηση της Τρίπολης.

Η Ρωσία αν και δηλώνει ότι δεν έχει καμία ανάμειξη με την παρουσία του Wagner Group, δεν θα εγκαταλείψει τον Χάφταρ και σε μια ενδεχόμενη επανάληψη των συγκρούσεων και θα προσπαθήσει να εδραιώσει το ρόλο της σε μια μετεμφυλιακή Λιβύη. Ορισμένοι Δυτικοί διπλωμάτες ισχυρίστηκαν, σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, ότι οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν καταστήσει σαφές, ότι η Μόσχα θα διατηρήσει την επιρροή της μέσα στη Λιβύη. Οι κινήσεις της Μόσχας, θα εξαρτηθούν από τις ενέργειες της Άγκυρας καθώς η πρώτη δεν είναι διατεθειμένη να αφήσει απροστάτευτο το Χάφταρ στους τουρκικούς σχεδιασμούς.

Εκτός από το “καυτό” ζήτημα της αποχώρησης των ξένων δυνάμεων, ζοφερές προδιαγράφονται και οι εξελίξεις σε πολιτικό επίπεδο για το μέλλον της Λιβύης. Οι συνομιλίες που έγιναν υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών δεν κατάφεραν να επιτύχουν το διορισμό μιας νέας προσωρινής κυβέρνησης για να διαχειριστεί τη διενέργεια των εκλογών.

Πολιτικο αδιέξοδο

Οι 75 συμμετέχοντες στο Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου της Τυνησίας, δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σχετικά με τον τρόπο επιλογής ενός νέου τριμελούς Συμβουλίου Προεδρίας και πρωθυπουργού, για τη δημιουργία κυβέρνησης. Μετά από συνομιλίες εβδομάδων, οι συμμετέχοντες στο Φόρουμ, κατάφεραν να μειώσουν τις δώδεκα διαφορετικές προτάσεις μηχανισμών ψηφοφορίας, μόνο σε δύο. Όμως 23 από τους 75 αντιπροσώπους μποϊκοτάρισαν την τελική διαβούλευση, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στα μέσα Δεκεμβρίου, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πολιτικό αδιέξοδο.

Ωστόσο, παρά την μη επίτευξης πολιτικής συμφωνίας τα Ηνωμένα Έθνη αποφάσισαν να αρχίσουν τις προεργασίες για τις εκλογές Δεκεμβρίου του 2021. Ιδρύθηκε, στο πλαίσιο αυτό μια Νομική Επιτροπή Προσχεδίου, από δεκαοκτώ μέλη του Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου, η οποία είναι επιφορτισμένη να επιτύχει συναίνεση για ένα εκλογικό πλαίσιο νόμου, με τη βοήθεια συμβούλων του διεθνούς οργανισμού. Η Επιτροπή έχει διορία να ολοκληρώσει την αποστολή της εντός 60 ημερών από τη σύστασή της, με στόχο τη δημιουργία ενός κοινοβουλίου, το οποίο έχει χωριστεί σε δύο τμήματα τα τελευταία έξι χρόνια, με αποτέλεσμα να μην ασκεί τα καθήκοντά του. Επισημαίνεται, ότι το έργο της Επιτροπής κρίνεται ιδιαίτερο δύσκολο βάσει των υφιστάμενων συνθηκών.

Οι τελευταίες εξελίξεις επαναφέρουν στο προσκήνιο τον στρατάρχη Χάφταρ, ο οποίος φαίνονταν να είχε τεθεί στο περιθώριο. Η διεθνή κοινότητα έδινε την εντύπωση ότι προωθούσε τον Ακίλα Σαλέχ, πρόεδρο του Κοινοβουλίου της Λιβύης με έδρα το Τομπρούκ. Το γεγονός της αποτυχίας για εξεύρεση πολιτικής λύσης υποδηλώνει ότι οι εξελίξεις στη Λιβύη διαμορφώνονται ακόμα από τους στρατιωτικούς συσχετισμούς.