Οι εικόνες από το Καπιτώλιο αποτυπώνουν την αμερικανική παρακμή

Ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα για τα πρωτοφανή γεγονότα που συνέβησαν στην Ουάσιγκτον, κατά κανόνα, φαίνεται να επικεντρώνεται σε μια γενικευμένη κατακραυγή εις βάρος του προέδρου Τραμπ, χωρίς να εξετάζονται σχεδόν καθόλου οι βαθύτερες αιτίες για τον διχασμό που μαστίζει την αμερικανική κοινωνία.

Φυσικά, κάθε συζήτηση αναφορικά με την καταβύθιση των ΗΠΑ στην παγκόσμια κατάταξη του διεθνούς συστήματος, εξ’ αιτίας (και) αυτών των γεγονότων, είναι σχεδόν απαγορευμένη. Όταν δε γίνεται κάποια νύξη σχετικά με ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ξορκίζεται αμέσως με την παράθεση επιχειρημάτων για το πόσο ισχυρές είναι και θα παραμείνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο “εξορκισμός” αυτός συνήθως συνδυάζεται με τρομολαγνικές εκτιμήσεις για το πόσο καταστρεπτικό υποτίθεται ότι θα ήταν για τον υπόλοιπο κόσμο γενικώς και για την Ελλάδα ειδικότερα, η αποκαθήλωση τους από τον φαντασιακό “θρόνο” του παγκόσμιου ηγεμόνα. Στην πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια το διεθνές σύστημα είναι ξεκάθαρα πολυπολικό, με τις ΗΠΑ να αποτελούν έναν και μόνο, αν και ακόμη τον πιο σημαντικό, από τους κυρίαρχους πόλους ισχύος.

Επιπροσθέτως, τα τελευταία χρόνια έχουν εισέλθει στην “πρώτη κατηγορία” του διεθνούς συστήματος και πολλές χώρες, που παλαιότερα διεκδικούσαν περιφερειακό ρόλο και ήταν στην “σκιά” των μεγάλων δυνάμεων. Χώρες, που τώρα επιδιώκουν να εξελιχθούν σε αυτόφωτους παγκόσμιους ή ημιπαγκόσμιους πόλους. Άρα η πορεία καθόδου των ΗΠΑ από την επισφαλή θέση της “μόνης υπερδύναμης”, την οποία της χάρισε η “μονοπολική στιγμή” (unipolar moment) μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν ήταν παρά η φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων.

Η τεράστια δύναμη των εικόνων

Η μετεωρική άνοδος της Κίνας, η επαναφορά της Ρωσίας στα διεθνή δρώμενα και η σύζευξή των δύο αυτών χωρών σε ένα χαλαρό, αλλά διακριτό γεωπολιτικό σχήμα, εν παραλλήλω με τη μετάλλαξη του εσωτερικού της Ευρασίας από το πρωτοφανών μεγεθών πρόγραμμα της περιβόητης BRI (Belt and Road Initiative), είναι απλώς κάποιοι από τους παράγοντες που διαμορφώνουν έναν νέο κόσμο. Έναν πολυπολικό κόσμο με τις ΗΠΑ να περιορίζονται σε μια θέση, πρωταγωνιστική μεν, που καμία όμως σχέση δεν έχει με τις φαντασιώσεις των εν Ελλάδι οπαδών και πιστών, με την θρησκευτική έννοια του όρου, της αμερικανικής παντοδυναμίας.

Όσο δε για τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου στην Ουάσιγκτον, θα ήταν λάθος να τα εξετάσουμε ως προς την αντικειμενική τους διάσταση. Μια παρόμοια προσέγγιση αγνοεί την τεράστια δύναμη που έχει η εικόνα στον σύγχρονο πολιτισμό μας. Οι Αμερικανοί το γνωρίζουν πολύ καλά από τις προηγούμενες εμπειρίες τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πόλεμος του Βιετνάμ, όπου μερικές φωτογραφίες με τεράστια επικοινωνιακό δυναμικό, λειτούργησαν σαν άτυπα “πυρηνικά όπλα”.

Αυτές οι φωτογραφίες είχαν αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που ώθησε τις ΗΠΑ σε έξοδο από τον αδιέξοδο αυτόν πόλεμο. Ορισμένες από αυτές ήταν η εκτέλεση ενός Βιετκόνγκ από τον αρχηγό της αστυνομίας της Σαϊγκόν μπροστά στον φακό, ή το διάσημο κοριτσάκι που τρέχει γυμνό και κλαίει από τους πόνους των εγκαυμάτων που έχουν από τις βόμβες ναπάλμ των αμερικανικών αεροπλάνων, οι οποίες έχουν κάψει και τα ρούχα του.

Στίγμα για την αμερικανική ιστορία

Στη πιο σύγχρονη εποχή, η εικόνα από τα πτώματα των πιλότων των καταρριφθέντων ελικοπτέρων Blackhawk, που τα έσερνε ο όχλος στο Μογκαντίσου, ήταν αρκετή για οδηγήσει τις ΗΠΑ σε απόσυρση από τη Σομαλία. Σε ένα δε ακόμη πιο σύγχρονο επεισόδιο, η εικόνα από το ταλαιπωρημένο και κουρασμένο πρόσωπο ενός Αμερικανού πεζοναύτη με ένα τσιγάρο στο στόμα, που χαρακτηρίστηκε ως ο «Marlboro man της Φαλούτζα».

Η τελευταία είχε θεωρηθεί ως η αντιπροσωπευτική εικόνα που συμβόλιζε την αντιστροφή της πορείας των αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ, από τον αρχικό θρίαμβο, στο τελικό φιάσκο. Αντίστοιχης δύναμης και υψηλών συμβολισμών εικόνες υπάρχουν πλέον και από την 6η Ιανουαρίου και θα στοιχειώνουν για πάντα την αμερικανική ιστορία.

Οι φωτογραφίες των φρουρών με τα πιστόλια στα χέρια μέσα στο Καπιτώλιο, αυτές των βουλευτών να είναι στο πάτωμα, ή των εικόνων λεηλασίας μέσα στο κτίριο, είναι παρόμοιες με αυτές που σημάδεψαν τις ημέρες της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Παρόμοια συμβάντα, υψηλής επικοινωνιακής ισχύος και έντονων συμβολισμών, λειτουργούν συνήθως ως ορόσημα, ώστε να σηματοδοτούν το πέρασμα από μια ιστορική περίοδο σε μία άλλη. Και αυτό συμβαίνει και τώρα. Μετά την 6 η Ιανουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι πια ξανά οι ίδιες.