O εμβολιαστικός εθνικισμός κλυδωνίζει την ΕΕ

Σε ένα ακόμα ευρωπαϊκού βεληνεκούς φιάσκο εξελίσσεται η υπόθεση της προμήθειας εμβολίων από την ΕΕ. Απ’ ό,τι φαίνεται η πρωτοβουλία των Βρυξελλών να διαχειριστούν το θέμα κεντρικά εκ μέρους των κρατών-μελών, προκειμένου να μην φτάσουν αυτά να ανταγωνίζονται για τις δόσεις, κατευθύνεται προς το αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα. Αυτό φάνηκε όχι μόνο από την αποτυχημένη προσπάθεια της Ουγγαρίας να στραφεί στο ρωσικό εμβόλιο, αλλά και τις κινήσεις της ίδιας της γερμανικής κυβέρνησης, που κατηγορήθηκε ότι έβαλε τα ευρωπαϊκά συμφέροντα πάνω από τα εθνικά(!).

Αρχικά η Κομισιόν είχε στόχο να προμηθευτεί δύο δισεκατομμύρια δόσεις από επτά διαφορετικά εμβόλια, ώστε να είναι αρκετά για να εμβολιαστούν και τα 450 εκατομμύρια πολιτών της ΕΕ τουλάχιστον δύο φορές. Οι καθυστερήσεις, όμως, στην προμήθεια και στα προγράμματα εμβολιασμού, σε αρκετές χώρες έχουν πυροδοτήσει την έντονη κριτική των αντιπολιτευτικών δυνάμεων, την ώρα που οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο προχώρησαν, αρκετά γρηγορότερα.

Οι αντιπρόσωποι των κρατών-μελών ασκούν πιέσεις στις Βρυξέλλες, ζητώντας απαντήσεις για τα κενά και τις ελλείψεις της πολιτικής που ακολούθησε η Επιτροπή. Για παράδειγμα, τίθεται το ερώτημα αν έπρεπε να είχαν δεσμευθεί μεγαλύτερα κοινοτικά κονδύλια για το σκοπό αυτό ή αν έπρεπε να προτιμήσει διαφορετικούς παρασκευαστές εμβολίων.

Οι ηγέτες των 27 βρίσκονται σε αναμμένα κάρβουνα για τον πολυπόθητο εμβολιασμό, χάρη στον οποίο έχουν υποσχεθεί επιστροφή στην κανονικότητα. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, οι εμβολιασμοί στην ΕΕ μέχρι την 12η Ιανουαρίου, έχουν ως εξής:

• Δανία: 2,02 δόσεις ανά 100 άτομα
• Ιταλία: 1,19 δόσεις ανά 100 άτομα
• Σλοβενία: 1,08 δόσεις
• Εσθονία: 0,9 δόσεις
• Ισπανία: 0,87 δόσεις
• Λιθουανία: 0,83
• Γερμανία: 0,82
• Ουγγαρία; 0,81
• Κροατία: 0,73
• Ιρλανδία: 0,71
• Πορτογαλία: 0,69
• Κύπρος: 0,69
• Πολωνία: 0,68
• Ρουμανία: 0,65
• Σλοβακία: 0,58
• Ελλάδα: 0,48
• Λετονία: 0,44
• Αυστρία: 0,33
• Φινλανδία: 0,32
• Μάλτα: 0,32
• Γαλλία: 0,21
• Ολλανδία: 0,21
• Βουλγαρία: 0,2
• Λουξεμβούργο: 0,19
• Τσεχία: 0,19
• Βέλγιο: 0,07

Άλλες χώρες, εκτός ΕΕ, έχουν προχωρήσει περισσότερο, όπως το Ισραήλ, με 21,42 εμβολιασμούς ανά 100 άτομα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με 11,8, το Ηνωμένο Βασίλειο με 3,94 και οι ΗΠΑ με 2,72.

Στη “γωνία” η Κομισιόν για τις συμβάσεις

Εν τω μεταξύ, η εκπρόσωπος της Κομισιόν, αρμόδια για τη διαπραγμάτευση με τις φαρμακευτικές, Σάντρα Γκαλίνα, κλήθηκε να εξηγηθεί ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου (μέσω τηλεδιάσκεψης), σε θέματα διαφάνειας και σαφήνειας. «Αγοράσαμε όσα μας δίνανε», ήταν ξεκάθαρα η απάντησή της, σε ερωτήματα για τις ποσότητες που παρήγγειλε η ομάδα της για την ΕΕ.

Σε ότι αφορά τις συμβάσεις με τις φαρμακευτικές, η Γκαλίνα διαβεβαίωσε τους ευρωβουλευτές ότι θα είχαν τη δυνατότητα να τις δουν σε «ειδική αίθουσα στην Ευρωβουλή». Μέχρι στιγμής, όμως, σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις, μόνον μία σύμβαση είναι διαθέσιμη, αυτή με τη γερμανική CureVac.

Ένα από τα κρίσιμα ζητήματα αφορά στο ποιος θα φέρει την ευθύνη στην περίπτωση παρενεργειών ορισμένων εμβολίων. Είναι γνωστό για παράδειγμα ότι το αμερικανογερμανικό δίδυμο Pfizer/BioNTech είχε επιδιώξει ασυλία σε τέτοιες περιπτώσεις. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, όμως, είχε δείξει αντιστάσεις στο να δώσει ταχεία έγκριση, όπως έγινε στη Βρετανία και στις ΗΠΑ.

Παρά ταύτα, η παραγγελία από την Pfizer/BioNTech τελικά διπλασιάστηκε στις 600 εκατομμύρια δόσεις, τις προηγούμενες ημέρες, γεγονός που ερμηνεύτηκε ως παραδοχή ότι θα μπορούσε να είχε παραγγείλει περισσότερα εμβόλια εξαρχής. Μάλιστα, και πάλι δεν έλειψαν τα πολιτικά πυρά, αυτή τη φορά ενάντια στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία κατηγορήθηκε ότι έσπευσε να κάνει την παραγγελία μετά την πολιτική θύελλα που ξέσπασε στη Γερμανία –και χώρα καταγωγής της– ενόψει των ομοσπονδιακών εκλογών.

Επίσης, ρεπορτάζ του γερμανικού περιοδικού Spiegel ανέφερε ότι η γαλλική κυβέρνηση άσκησε πιέσεις ώστε η αρχική παραγγελία της Pfizer/BioNTech να μην είναι μεγάλη, ώστε να μείνει “χωρος” για την Sanofi – κάτι το οποίο το Παρίσι αρνήθηκε κατηγορηματικά, θυμίζοντας ότι η παραγγελία από τη γαλλική εταιρεία ήταν σαφώς μικρότερη.

Eπίσης, η Γκαλίνα ρωτήθηκε για την ύπαρξη διμερών ή εθνικών συμβάσεων, μετά τα δημοσιεύματα για “μονομερή” προμήθεια εμβολίων από κράτη-μέλη της Ένωσης, διευκρινίζοντας ότι δεν γνωρίζει τίποτα σχετικό… Όμως ήταν ο ίδιος εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Υγείας που επιβεβαίωσε στις 8 Ιανουαρίου ότι το Βερολίνο θα λάμβανε «30 εκατομμύρια [δόσεις] από διμερή συμβόλαια ανεξάρτητα από τις συμφωνίες σε επίπεδο ΕΕ».

Δόσεις εμβολίου που δόθηκαν ανά 100 ανθρώπους ως τις 12 Ιανουαρίου 2021 (πηγή: Our World in Data, με στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων).

Προβλήματα υποδομής

Τα πράγματα πάντως θα ξεκαθαριστούν σύντομα, όταν δημοσιευθούν τα στοιχεία για το πόσα άτομα έχουν εμβολιαστεί μέχρι στιγμής σε κάθε χώρα-μέλος. Μια αντιπαραβολή με τον αριθμό των εμβολίων που έχουν ήδη λάβει θα δείξει κατά πόσο τελικά φταίει η διαπραγματευτική ομάδα της Κομισιόν ή άλλοι παράγοντες, όπως η ελλιπής προετοιμασία των κρατικών Αρχών ανά χώρα ή βεβαίως και η αδυναμία προμήθειας εκ μέρους των παρασκευαστών.

Διότι, αν πολλά εμβόλια που διατέθηκαν έχουν μείνει ακόμα στη συντήρηση, η κριτική προς τις Βρυξέλλες δεν δικαιολογείται. Από την άλλη μεριά, σε ορισμένες χώρες, όπως στη Γαλλία, η καθυστέρηση στους εμβολιασμούς επιλέχθηκε ως συνειδητή τακτική, ώστε να μην υπάρξει αρνητική αντίδραση και φόβος από την πλευρά των πολιτών. Να θυμίσουμε ότι στη Γαλλία ο κόσμος εκφράζει έντονο σκεπτικισμό απέναντι στην ασφάλεια των εμβολίων, αφού στις δημοσκοπήσεις το ποσοστό εκείνων που δηλώνουν ότι θέλουν να το κάνουν δεν ξεπερνά το 54%. Για το λόγο αυτό οι Αρχές να είναι πολύ προσεκτικές στον τρόπο επικοινωνίας και προώθησης του εμβολιασμού.

Πέραν αυτών, η γαλλική κυβέρνηση –ενδεχομένως και άλλες κυβερνήσεις– υπολόγιζε να υλοποιήσει ένα πλάνο εμβολιασμών, αρχικά με τα εμβόλια των Moderna, AstraZeneca, CureVac και Janssen, για τις μεγαλύτερες ηλικίες και το υγειονομικό προσωπικό, θεωρώντας ότι ως το καλοκαίρι θα είναι διαθέσιμο και το εμβόλιο της (γαλλικής) Sanofi, για τους υπόλοιπους ενήλικες. Ο προγραμματισμός αυτός δεν φαίνεται να είναι εφικτός, μέχρι στιγμής.

Να σημειωθεί πάντως, ότι κατά το δεύτερο τρίμηνο αναμένεται να επιταχυνθεί ο ρυθμός παραγωγής και διάθεσης εμβολίων στην ΕΕ, καθώς θα εγκριθεί ο ιδιαίτερα οικονομικός, στην παρασκευή του, ορός της AstraZeneca. Το πλεονέκτημα του εμβολίου αυτής της εταιρείας είναι ότι μπορεί να συντηρηθεί σε απλούς καταψύκτες, σε αντίθεση με αυτό της Pfizer/BioNTech, που απαιτεί θερμοκρασία -70 βαθμών. Επίσης, σύντομα θα συναφθεί και συμφωνία αγοράς εμβολίων από τη γαλλική Valneva και αργότερα με την αμερικανική Novavax.

Είναι προφανές ότι το θέμα είναι πολιτικά φλέγον για πλήθος κυβερνήσεων ανά την Ένωση, αφού ο πληθυσμός στην ιδιαίτερα επιβαρυμένη από τον ιό Ευρώπη, δείχνει έντονα σημάδια κόπωσης από τα περιοριστικά μέτρα. Στις κοινοτικές πρωτεύουσες υπάρχουν φόβοι ότι η κοινωνική δυσαρέσκεια δεν θα αργήσει να μεταφράζεται σε πολιτικές απώλειες, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς και την ανεπανόρθωτη οικονομική ζημιά που έχουν προκαλέσει τα lockdown και που ακόμα δεν έχει αποτυπωθεί πλήρως.