Οι συνομιλίες Τραμπ-Ερντογάν και οι δύσκολες αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Μέχρι να δούμε στο επίπεδο των πράξεων το αποτέλεσμα των συνομιλιών Τραμπ-Ερντογάν δεν είναι φρόνιμες οι κατηγορηματικές κρίσεις. Οι ενδείξεις, ωστόσο, επιβεβαιώνουν ότι η εκλογή του ιδιότυπου μεγαλοεπιχειρηματία στην προεδρία των ΗΠΑ δεν άλλαξε το γεγονός ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχουν πολύ πριν τις προεδρικές εκλογές γίνει δύσκολες.

Η Τούρκος πρόεδρος είχε επενδύσει πολλά στον Τραμπ για να αλλάξει το κλίμα στις διμερείς σχέσεις. Γι’ αυτό και είχε αποφύγει επιμελώς κάθε σχόλιο για την αρχική απαγόρευση εισόδου μουσουλμάνων στις ΗΠΑ μέχρι να διαπιστώσει “τι τρέχει με δαύτους” (κομψή μετάφραση της αρχικής δηλώσεως). Είναι ενδεικτικό ότι ο Ερντογάν είχε σπεύσει να συνομιλήσει τηλεφωνικώς με τον εκλεγέντα πρόεδρο, εγγράφοντας μία υποθήκη για τη μελλοντική συνεργασία τους.

Στην πραγματικότητα, όχι μόνο το κλίμα, αλλά και το γεωπολιτικό πλαίσιο παραμένει δυσμενές για την Τουρκία. Υπενθυμίζουμε ότι ο Τραμπ είχε επικρίνει, χωρίς να κατονομάσει, τις χώρες εκείνες που βοηθούν τους τζιχαντιστές και είχε αναφερθεί στο εμπόριο πετρελαίου, μέσω του οποίου χρηματοδοτούνται οι δομές του ISIS.

Η βιτρίνα της επίσκεψης

Μπορεί τα εξωτερικά στοιχεία της επίσκεψης του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον να ήταν αυτά που αρμόζουν σε δύο στενούς συμμάχους, αλλά δεν σημαίνουν υποχρε

ωτικά ότι οι δύο ηγέτες “τα βρήκαν”. Ο πρόεδρος Τραμπ δεν έχει ξεχάσει, βεβαίως, την υποστήριξη που η Τουρκία παρείχε μέχρι πρότινος στο Ισλαμικό Κράτος, όπως και τις πληροφορίες ότι στο παράνομο εμπόριο πετρελαίου είχε εμπλακεί ο υιός Ερντογάν.

Το σημαντικότερο από όλα είναι, όμως, ότι η απόφαση του Τραμπ να ακολουθήσει την εισήγηση του Πενταγώνου για εξοπλισμό των Κούρδων της Συρίας. Και ως υποψήφιος και ως πρόεδρος, άλλωστε, έχει εκφρασθεί επανειλημμένως εγκωμιαστικά για τους Κούρδους, τους οποίους θεωρεί πιστούς συμμάχους των ΗΠΑ και εξαιρετικούς μαχητές.

Η εκπαίδευση και ο εξοπλισμός τους γίνεται με σκοπό να αποτελέσουν τις χερσαίες δυνάμεις που θα καταλάβουν τη Ράκα και ουσιαστικά θα εξουδετερώσουν τις όποιες κρατικές δομές των τζιχαντιστών. Οι εξελίξεις, άλλωστε στο μέτωπο αυτό δικαιώνουν όσους έχουν ποντάρει στο κουρδικό στοιχείο. Η συμμαχία με τους Κούρδους συνάδει απολύτως και με τις αρχικές εξαγγελθείσες αντιλήψεις του Τραμπ περί απομάκρυνσης των ΗΠΑ από χερσαίες επιχειρήσεις και μεγάλες εκστρατευτικές αποστολές που κοστίζουν.

Η πολλάκις εκπεφρασμένη θέση του Τραμπ για εξαιρετικές σχέσεις με το Ισραήλ συνιστά μία πρόσθετη απόκλιση, δεδομένου ότι ο Ερντογάν επί χρόνια είχε επιλέξει τον ψυχρό πόλεμο με το Τελ Αβίβ. Ακόμη και σήμερα, παρά την εξομάλυνση που έχει μεσολαβήσει, οι ισραηλινοτουρκικές σχέσεις παραμένουν προβληματικές.

Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση της Αιγύπτου. Το πραξικόπημα του 2013 έστειλε τον εκλεγμένο πρόεδρο της Αιγύπτου Μόρσι και τους ηγέτες του κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων στη φυλακή. Έκτοτε, η Τουρκία θεωρεί τον σημερινό Αιγύπτιο πρόεδρο Αλ Σίσι σφετεριστή.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο όμως, ο Τράμπ αντί να συναντηθεί με τον Ερντογάν, είχε προτιμήσει τον Αλ Σίσι, τον οποίο στη συνέχεια χαρακτήρισε “φανταστικό τύπο”. Ο Σίσι εμφανίσθηκε να είναι ο πρώτος ηγέτης χώρας που τον συνεχάρη τηλεφωνικώς για την εκλογή του.

Κατά συνέπεια, είναι μάλλον προφανές ότι ο Τραμπ θα συζητήσει την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή πρωτίστως με Ισραήλ και Αίγυπτο και δευτερευόντως με την Τουρκία. Παρ’ όλα αυτά, ο Ερντογάν προτιμούσε την εκλογή Τραμπ, επειδή γνώριζε ότι η Χίλαρι Κλίντον θα συνέχιζε την αμερικανική εξωτερική πολιτική του προέδρου Ομπάμα, η οποία είχε οδηγήσει τις δύο χώρες σε σοβαρές διαφωνίες.

Ο Ερντογάν προσπάθησε να αποσπάσει από τον πρόεδρο Τραμπ μία υπόσχεση για την έκδοση του ιμάμη Γκιουλέν, αλλά δεν φαίνεται να επέτυχε τον σκοπό του. Το κίνημα του Γκιουλέν είχε χρηματοδοτήσει και στηρίξει ποικιλοτρόπως την προεκλογική εκστρατεία της Κλίντον, γεγονός που είχε τότε ενοχλήσει το επιτελείο του Τραμπ.

Η περίπτωση Γκιουλέν, όμως, φαίνεται πως είναι πιο σοβαρή για να κριθεί από αυτή την ενόχληση. Αρμόδια, άλλωστε, είναι η αμερικανική Δικαιοσύνη. Είναι εμφανές ότι οι μηχανισμοί του αμερικανικού κράτους δεν συζητούν καν το ενδεχόμενο έκδοσης του Γκιουλέν, ο οποίος κατοικεί εδώ και πολλά χρόνια στην Πενσυλβάνια.

Ελπίδα του Ερντογάν ήταν ο Τραμπ να προσεγγίσει τις διμερείς σχέσεις με πραγματισμό. Είναι ήδη σαφές ότι η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία αφήνει μάλλον αδιάφορο τον Αμερικανό πρόεδρο.

Μένει να φανεί πως το φλερτ της Άγκυρας με τη Μόσχα θα επηρεάσει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ειδικά στο πεδίο της Συρίας. Η Τουρκία μπόρεσε να αποκτήσει ξανά ρόλο στη Συρία, παίζοντας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Πρόκειται, όμως, για ένα παιχνίδι μάλλον υψηλού ρίσκου.