890.000 θάνατοι από τα lockdown στις ΗΠΑ στη 15ετία

Ολοένα και περισσότερο επιβεβαιώνονται οι φόβοι μιας σημαντικής μερίδας της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των αυστηρών περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Νέα μελέτη του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών (NBER) με έδρα τη Μασαχουσέτη, που βρίσκεται στο στάδιο κειμένου εργασίας, προβλέπει δραματικές συνέπειες στο προσδόκιμο ζωής και τη θνητότητα λόγω ανεργίας.

Οι τρεις ερευνητές, Φραντσέσκο Μπιάνκι, του τμήματος Οικονομικών του Πανεπιστημίου Duke, Ντόνγκο Σονγκ, του τμήματος διοίκησης επιχειρήσεων του Johns Hopkins και η Τζάντα Μπιάνκι, της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, αξιοποίησαν ένα αυτοπαλινδρομικό διανυσματικό μοντέλο (VAR) για να συσχετίσουν το πλήγμα στην ανεργία που συνόδεψε την κρίση του κορωνοϊού με τη μεταβολή στο προσδόκιμο ζωής και τη θνητότητα. Ως μέτρο σύγκρισης χρησιμοποίησαν το “σοκ” που υπέστη η απασχόληση ιστορικά σε άλλες περιόδους κρίσης, στις ΗΠΑ.

Δυστυχώς και όπως ήταν αναμενόμενο, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι σε κάθε βίαιη υποχώρηση της απασχόλησης ακολουθεί σημαντική αύξηση του ρυθμού θνησιμότητας και μείωση του προσδόκιμου ζωής. Σε ό,τι αφορά την τελευταία κρίση που προκάλεσε η πανδημία και τα μέτρα αντιμετώπισής της, «εκτιμούμε ότι το μέγεθος της ανεργίας είναι μεταξύ δύο και πέντε φορές μεγαλύτερο από τα τυπικά “σοκ” στην απασχόληση, ανάλογα με το φύλο και τη φυλετική καταγωγή, κι έχει ως συνέπεια 3% αύξηση στο ρυθμό θνησιμότητας και 0,5% πτώση στο προσδόκιμο ζωής, για τα επόμενα 15 χρόνια, στον αμερικανικό πληθυσμό».

Ούτε λίγο ούτε πολύ, «τα ποσοστά αυτά μεταφράζονται στο συγκλονιστικό νούμερο των 0,89 εκατομμυρίων επιπλέον θανάτων για τα επόμενα 15 χρόνια», καταλήγει η μελέτη. Στο μεταξύ, από προηγούμενες μετρήσεις κρατικών φορέων των ΗΠΑ, έχει διαφανεί ότι στις πιο ευάλωτες ομάδες συγκαταλέγονται οι αφροαμερικανοί και οι λατινοαμερικανικής καταγωγής Αμερικανοί, καθώς και οι γυναίκες και οι νέοι. Το ίδιο συμβαίνει και σε αυτή την περίπτωση.

1,37 εκατομμύρια, σε 20 χρόνια

Δεδομένου ότι η μελέτη που βρίσκεται υπό δημοσίευση στο NBER αφορά μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορεί να φανταστεί κανείς τις επιπτώσεις της κρίσης σε οικονομικά πιο αδύναμες χώρες ή σε χώρες που η ύφεση εκτιμάται μεγαλύτερη. Το μέσο ποσοστό ανεργίας των ΗΠΑ το 2020 «είναι συγκρίσιμο με το 10% που έφτασε κατά την κορύφωση της μεγάλης ύφεσης του 2007-2009 και είναι κοντά στο ιστορικό μέγιστο που έφτασε στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 (10,8%)».

Πριν ακόμα το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008, είχε αποδειχθεί πόσο καταστροφική είναι η απώλεια εισοδήματος για την ψυχική και σωματική υγεία. Αργότερα τεκμηριώθηκε και η ανεργία ως βασικός παράγοντας επιδείνωσης της υγείας και της θνησιμότητας, οι οποίες εκδηλώθηκαν –πέραν του φαινομένου των αυτοκτονιών– με αύξηση ασθενειών, όπως για παράδειγμα των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Οι συσχετισμοί αυτοί δεν έχουν εξεταστεί σε συνάρτηση με την κρίση του κορωνοϊού, όχι μόνο γιατί είναι πολύ πρόσφατη και ακόμα εν εξελίξει, αλλά και επειδή η επιστημονική κοινότητα εστιάστηκε στην άμεση αντιμετώπιση της πανδημίας και πολύ λιγότερο στην “επόμενη μέρα”. Έτσι «οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της αύξησης της ανεργίας στο ρυθμό θνησιμότητας [των ΗΠΑ] δεν έχει σχολιαστεί από την [υπάρχουσα] βιβλιογραφία».

Τα ευρήματα είναι, όπως λένε οι ίδιοι, καταπληκτικά: «Η αύξηση στους θανάτους μετά την πανδημία της COVID-19 νοείται σε 0,89 εκατομμύρια και 1,37 εκατομμύρια πρόσθετους θανάτους τα επόμενα 15 και 20 χρόνια αντίστοιχα». Στο σημείο αυτό, οι ερευνητές, εμμέσως πλην σαφώς, καταδεικνύουν ότι οι τρόποι διαχείρισης της πανδημίας δεν συνυπολόγισαν πόσες ζωές σώθηκαν σε σχέση με το πόσες ζωές θα χαθούν από την εφαρμογή τους.

Αστάθμητοι παράγοντες

Παραδέχονται, πάντως, ότι η μελέτη τους δεν λαμβάνει υπόψη «τις ζωές που θα είχαν χαθεί εξαιτίας της νόσου COVID-19 και της εξάντλησης των μέσων περίθαλψης αν δεν είχαν επιβληθεί τα lockdown, και οι οποίες στις ΗΠΑ εκτιμώνται γύρω στις 100.000». Θεωρούν επίσης, πιθανό, ότι «η οικονομία μπορεί να ανακάμψει γρηγορότερα από ό,τι στο παρελθόν», ενώ δεν έχουν λάβει υπόψη και τυχόν πολιτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις που θα υπάρξουν ακριβώς για την αντιμετώπιση της οικονομικής κατάρρευσης.

Από την άλλη μεριά, μια παράμετρος που θα μπορούσε να επιδεινώσει την εκτίμησή τους για τους θανάτους είναι το πλήγμα στον τομέα της περίθαλψης, η διακοπή διαγνωστικών εξετάσεων και μέτρων πρόληψης θεμάτων υγείας, η απώλεια ασφαλιστικής κάλυψης –που στις ΗΠΑ είναι μάλλον τρομακτική– και ο φόβος των ανθρώπων που τους εμποδίζει από το να ζητήσουν ιατρική συμβουλή ή βοήθεια.

Μεταξύ των προτάσεων της μελέτης του NBER, οι τρεις ερευνητές θεωρούν ότι είναι κορυφαίας σημασίας η αποκατάσταση της προληπτικής φροντίδας και της πρόσβασης στην πρωτοβάθμια υγεία για όλους όσους έχασαν τη δουλειά και την ασφαλιστική τους κάλυψη. Επίσης –το πολύ απλό– «πολιτικές με στόχο τη μείωση των οικονομικών συνεπειών θα συμβάλλουν στο να σωθούν ζωές».

Η κατακλείδα τους όμως δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρη: «Το κόστος σε ζωές από τον ιό Sars-Cov-2 συνολικά ξεπερνά κατά πολύ αυτό που σχετίζεται άμεσα με τη νόσο COVID-19 και η ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία μπορεί να διακυβεύσει την υγεία του πληθυσμού για τα επόμενα 20 χρόνια». Γι’ αυτό και η ανάγκη για υποστήριξη των ανέργων είναι το ίδιο επιτακτική με την ανάγκη για εξάλειψη της νόσου μέσω του εμβολιασμού.