Ο Ερντογάν παίζει το χαρτί της Αγίας Σοφίας

Ένα ακόμα βήμα έκανε ο Ερντογάν για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, όταν δεν λειτουργεί ως μουσείο, όπως, άλλωστε, έχει προαναγγείλει. Αυτή τη φορά η ανάγνωση του Κορανίου εντός της ιστορικής εκκλησίας, που έχει κηρυχθεί πολιτιστικό μνημείο από την UNESCO, μεταδόθηκε ζωντανά από την κρατική τηλεόραση και συνοδεύθηκε από προσευχή μουσουλμάνων. Πρόκειται για το πιο πρόσφατο μίας σειράς επεισοδίων που έχουν ξεκινήσει εδώ και 66 χρόνια.

Επί κυβερνήσεως Μεντερές είχε δημιουργηθεί το 1950 η «Εταιρεία Κατακτήσεως της Ισταμπούλ», η οποία καθιέρωσε τον πανηγυρικό εορτασμό της 29ης Μαΐου ως ημέρα της Αλώσεως. Σε βυζαντινά μνημεία της πόλεως, περιλαμβανομένης και της Αγίας Σοφίας, είχαν αναρτηθεί πινακίδες που αναφέρονταν σε μία υποτιθέμενη προφητεία του Μωάμεθ: «Η Κωνσταντινούπολη θα κατακτηθεί. Τι λαμπρός ο στρατηλάτης και τι λαμπρός ο στρατός που θα την πάρει».

Το 1953 οι εορταστικές εκδηλώσεις για τα 500 έτη από την Άλωση είχαν προσλάβει θριαμβευτικό χαρακτήρα. Σε μία περίοδο που οι δύο χώρες είχαν πρωτομπεί στο ΝΑΤΟ και όλα εμφανίζονταν ειδυλλιακά, η στάση των τουρκικών αρχών είχε προκαλέσει αλγεινή εντύπωση στην Αθήνα. Δεν είχε, άλλωστε, εμφανισθεί ακόμη το Κυπριακό. Με την επιβολή της δικτατορίας στην Τουρκία το 1960 απαγορεύθηκαν οι σχετικοί κρατικοί εορτασμοί.

“Πανόραμα 1453”

Τα πράγματα ξανάλλαξαν μετά την εκλογή του Ερντογάν στη δημαρχία Κωνσταντινουπόλεως κατά τη δεκαετία του 1990. Έκτοτε οι ισλαμιστές εορτάζουν κάθε χρόνο την 29η Μαΐου με αμφιβόλου αισθητικής αναπαραστάσεις της Αλώσεως. Αποκορύφωμα της αντιλήψεως ότι πρέπει να εορτάζεται η άλωση και καταστροφή μίας πόλεως, ήταν η ίδρυση το 2009 ενός εντυπωσιακού μουσείου με τρισδιάστατες εικόνες της Μητροπολιτικής Δημαρχίας Κωνσταντινουπόλεως μπροστά ακριβώς από τα βυζαντινά τείχη, κοντά στην πύλη του Ρωμανού.

Το μουσείο είναι αφιερωμένο στην Άλωση και ονομάζεται «Πανόραμα 1453». Το μουσείο εξυπηρετεί την ανάγκη των ισλαμιστών να απαντήσουν ιδεολογικά στον κεμαλισμό μέσω του νεο-οθωμανισμού. Ανατρέχουν στις απαρχές των Οθωμανών, τονίζοντας ένα ιστορικό επεισόδιο που και οι κεμαλικοί ανέδειξαν ως κορυφαίο.

Ο πανηγυρικός εορτασμός μεγάλων ιστορικών γεγονότων δεν περιορίζεται μόνον στην Άλωση. Από τον Αύγουστο του 2013 η τουρκική κυβέρνηση εορτάζει και τη μάχη του Μαντζικέρτ του 1071, όπου ο Αλπ Αρσλάν, σουλτάνος των Σελτζούκων Τούρκων, νίκησε τον αυτοκράτορα Ρωμανό Διογένη και μπήκε στη Μικρά Ασία. Το 2015 το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού χρηματοδότησε με 800.000 ευρώ τη δημιουργία ενός μουσείου αντίστοιχου με το «Πανόραμα 1453» που θα αναπαριστά με τρισδιάστατες εικόνες τη μάχη.

Η στροφή του Ερντογάν

Από το 2012 και μετά τελείται κατά την επέτειο της Αλώσεως πρωινή τελετουργική προσευχή (ναμάζι) στο χώρο μπροστά από την Αγία Σοφία. Η προσευχή συνδέεται με το αίτημα ισλαμικών οργανώσεων να χρησιμοποιείται η ιστορική εκκλησία ως τέμενος κάποιες ημέρες της εβδομάδας.

Επικεφαλής της προσπάθειας είχε τεθεί για χρόνια ο πρώην αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβερνήσεως Μπουλέντ Αρίντς. Άλλωστε, η ισλαμική αδελφότητα των Ναξμπαντίγια, στην οποία ανήκει και ο Ερντογάν, έχει ως στόχο της την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τεμένους.

Ο Ερντογάν είχε απορρίψει παλαιότερα τις σκέψεις μετατροπής της Αγίας Σοφίας, λέγοντας ότι το τέμενος του Σουλτάν Αχμέτ (Μπλε τζαμί), που βρίσκεται στον ίδιο μνημειακό χώρο, είναι άδειο από πιστούς κατά τις ώρες της προσευχής. Από ένα χρονικό σημείο και μετά, όμως, άλλαξε γραμμή πλεύσης. Η απόδοση της Αγίας Σοφίας στους πιστούς, έστω για την ώρα της μεγάλης προσευχής κάθε Παρασκευή, θα αυξήσει τη δημοφιλία του.

Προς το παρόν, άμεσα θύματα αυτής της ιστορίας εκτιμάται ότι θα είναι τα ψηφιδωτά των εξαπτέρυγων σεραφείμ που βρίσκονται στη βάση του τρούλου της Αγίας Σοφίας. Το 2009 είχε αποκαλυφθεί το πρόσωπο του ενός μετά την απομάκρυνση του γύψου και της καλύπτρας που είχε τοποθετηθεί από τους Οθωμανούς. Η ελπίδα ότι θα αποκαθιστούσαν τα πρόσωπα και των άλλων τριών σεραφείμ -εφ’ όσον έχουν διασωθεί κάτω από τον γύψο- απομακρύνεται.