Κρίσεις και αναξιοκρατία στις Ένοπλες Δυνάμεις – Γιατί “τρώνε” άριστους αξιωματικούς

Το δημοσίευμα του defence-point.gr για τις κρίσεις των ανωτάτων αξιωματικών προκάλεσε συζητήσεις. Αυτό που έκανε μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν το ότι ένα μέρος της κριτικής που ασκήθηκε ήταν επί το δυσμενέστερο! Δηλαδή, κατηγορήθηκε ότι παρά τον επικριτικό χαρακτήρα του, η πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερη! Κυκλοφορούν ήδη φήμες περί επιθυμίας “εκκαθαριστικών επιχειρήσεων” που θα συμπεριλάβουν ακόμα και άκρως επιχειρησιακούς ανώτατους αξιωματικούς, με κομβικό ρόλο στην αντιμετώπιση της Τουρκίας πολύ πρόσφατα…

Τα κομματικά “διαπιστευτήρια” όπως είναι γνωστό είναι πανταχού παρόντα σε αυτές τις διαδικασίες. Στο παρελθόν, η προσπάθεια επιβολής των επιθυμιών της πολιτικής ηγεσίας επί της στρατιωτικής είχε οδηγήσει στην παραίτηση του αρχηγού ΓΕΣ αντιστράτηγου Ζιαζιά και παλιότερα του αρχηγού ΓΕΝ αντιναύαρχου Θεοδωρουλάκη. Είναι προφανές, όμως, ότι οι ελάχιστες παραιτήσεις για λόγους δεοντολογίας, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα είχε εμφανιστεί μόνο σε εκείνες τις περιπτώσεις.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το “σύστημα” δείχνει να έχει αποδεχθεί τις πολιτικές παρεμβάσεις σαν “φυσιολογική” κατάσταση και προσαρμόζεται. Οπότε, όποιοι “γραφικοί” επιμένουν να έχουν ως κριτήριο την ανάγκη οι καλύτεροι και ικανότεροι να προχωρούν και να αποτελούν την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, πρέπει να “προσεύχονται” στη Θεά Τύχη ώστε να περάσει από την κρισάρα και κάποιος άριστος κι όχι μόνο οι υποτακτικοί.

Πηγή του κακού είναι ο κομματισμός στις Ένοπλες Δυνάμεις. Δεν είναι κακό κάθε αξιωματικός να έχει τις πολιτικές προτιμήσεις του. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν το κριτήριο για τις προαγωγές στα ηγετικά κλιμάκια είναι η αφοσίωση στο κόμμα κι όχι η επιτελική και επιχειρησιακή ικανότητα. Αξιωματικοί που φεύγουν από τις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων και θεωρούν ότι αδικήθηκαν, επικαλούμενοι –πραγματικά ή προσχηματικά– κομματικές αποφάσεις, διοχετεύουν την ενεργητικότητά τους στο πως θα πάρουν τη “ρεβάνς” από τους πραγματικούς ή υποτιθέμενους διώκτες τους. Για τον σκοπό αυτό αλλά για να έχουν ένα ενδιαφέρον στη ζωή τους, οργανώνονται σε κομματικούς “πυρήνες αποστράτων”.

Κοσμήματα του Στρατού

Θεωρητικά, η δουλειά τους είναι να βοηθήσουν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους τη διαμόρφωση των επόμενων “εθνοσωτήριων” πολιτικών για την άμυνα. Όμως, ο πολιτικός αντίπαλος τα κάνει όλα λάθος. Στην καινούργια τους απασχόληση μεταφέρουν και την επιθυμία εκδίκησης. Στόχος η “αναβάθμιση” του προσωπικού σε συλλογικό: οι αντίπαλοι να “διαφημιστούν” σαν η επιτομή του κακού για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Περιμένουν, λοιπόν, τις ετήσιες κρίσεις με το δάχτυλο στη “σκανδάλη”, εκμεταλλευόμενοι τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις αποφάσεις της κυβέρνησης για να ξεκαθαρίσουν λογαριασμούς από το παρελθόν… Πόσοι άριστοι αξιωματικοί “φαγώθηκαν” με τέτοια κριτήρια; Πόσοι πλήρωσαν την όποια πολιτική τους τοποθέτηση, αν και η προσήλωση στο καθήκον δεν άφησε ποτέ τα πολιτικά να επηρεάσουν το υπηρεσιακό έργο τους;

Πρέπει να έχει εξαιρετικά υψηλό ηθικό ανάστημα και αυτοσεβασμό ένας ανώτατος αξιωματικός εν αποστρατεία, ώστε να θεωρεί υπέρτατο καθήκον τη διαφύλαξη του κύρους αυτού που εκπροσωπούσε. Να μην αντέχει ψυχολογικά να προδώσει τον όρκο που είχε δώσει όταν τέθηκε στην υπηρεσία της πατρίδας. Τέτοια κοσμήματα στην οικογένεια των Ενόπλων Δυνάμεων υπάρχουν και είναι μάλιστα αρκετοί αξιωματικοί. Όμως, δεν χρειάζεται φιλοσοφία για να κατανοήσει κανείς ότι όσο ο προσωπικός αυτοσεβασμός και αυτοπεριορισμός παραμένει για πολλούς σε ανεπάρκεια, το φαινόμενο δεν θα καταπολεμηθεί.

Αυτά είναι όμως θεωρία. Οι απόψεις που διατυπώθηκαν στο defence-point.gr ήταν πολλές και εξειδικευμένες. Το ζήτημα ουσίας που ετέθη είναι αυτή καθαυτή η τήρηση του ισχύοντος νομικού πλαισίου. Είναι δυνατόν η καταπάτηση των νόμων (σ.σ. αρκούντως μακροσκελείς) να γίνεται απροκάλυπτα και να μην “ανοίγει μύτη”; Και μάλιστα στο ανώτατο επίπεδο.

Προσφυγή στη Δικαιοσύνη

Οι αναφορές κατάφεραν να σοκάρουν ακόμα κι εμάς… Ανώτατος αξιωματικός οδηγείται στην αποστρατεία στις επόμενες κρίσεις, επειδή προέκυψε σοβαρή σύγκρουση με την πολιτική ηγεσία. Ωστόσο, διαφωνεί με την προσχηματική αιτιολόγηση της απόφασης από όσους τον έκριναν. Προσφεύγει στη Δικαιοσύνη και έναν χρόνο μετά δικαιώνεται. Τι έγινε; Το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ) συνήλθε με συγκεκριμένη σύνθεση και αδιαφορώντας για την δικαστική απόφαση, επικύρωσε εκ νέου την αποστρατεία. Πώς είναι δυνατόν το Συμβούλιο Αρχηγών να αδιαφορεί για τη δικαστική απόφαση; Αυτό μοιάζει με την προαναφερθείσα “συστημική” πεποίθηση ότι έτσι γίνονται οι κρίσεις. Κατά βάση αποτελούν επιθυμίες της πολιτικής ηγεσίας, στις οποίες προσαρμόζονται-υποτάσσονται τα Γενικά Επιτελεία.

Από τις καταγγελίες που περιήλθαν σε γνώση μας όμως, εγείρεται ζήτημα και με τους ίδιους τους κρίνοντες! Μπορεί επί παραδείγματι να χρησιμοποιηθεί ένα “9άρι” στη διάρκεια της θητείας του κρινόμενου για να θεμελιωθεί η αποστράτευσή του! Κι αν η μειωμένη βαθμολογία είναι και αυτή αποτέλεσμα της ίδιας παθογένειας; Υπάρχει και το ερώτημα για ποιον λόγο αυτό το “9άρι” δεν είχε καθορίσει το αποτέλεσμα σε προηγούμενες κρίσεις του ιδίου προσώπου, αλλά αίφνης έγινε “όπλο” στα χέρια όσων επιδιώκουν τώρα την αποστρατεία τους;

Το πιο σκανδαλώδες είναι άλλο. Είναι δυνατόν ο κρίνων που χρησιμοποιεί ως αιτιολογία αποστρατείας το “9άρι”, να έχει ο ίδιος ανελιχθεί στην ηγεσία του Κλάδου, έχοντας περισσότερες δυσμενείς βαθμολογίες στον δικό του φάκελο; Δυστυχώς είναι. Εάν άνοιγε αυτό και μόνο το θέμα, θα αποτελούσε συντριπτικό αποδεικτικό στοιχείο για τη συνολική παθογένεια που περιγράφουμε.

Και κάτι τελευταίο. Από πότε οι Ένοπλες Δυνάμεις γέμισαν “άριστους” που παίρνουν “10άρια” στις αξιολογήσεις; Αυτός δεν είναι ο τρόπος απαξίωσης κάθε είδους ορθολογικής βαθμολόγησης-αξιολόγησης; Διότι σε τελική ανάλυση, λάθη δεν κάνει μόνο όποιος αποφεύγει να βάζει τα χέρια του “στη φωτιά”. Αν “κρύβεσαι” προσεκτικά σε όλη σου την καριέρα, ώστε να μην εκτίθεσαι σε ρίσκα, αντί για κριτήριο προαγωγής θα έπρεπε να είναι κριτήριο ανεπάρκειας και αιτιολογία αποστρατείας.

Αυτό σημαίνει ότι η αιτιολόγηση της κρίσης-αξιολόγησης πρέπει να είναι αυστηρή. Παλιά, στην Πολεμική Αεροπορία, έφτανε απλά να έχεις χάσει ιπτάμενο όταν ήσουν π.χ. μοίραρχος σε πολεμική μοίρα για να θεωρηθεί ότι η καριέρα σου θα είχε συγκεκριμένη “οροφή”. Και ορισμένα άλλα. Συν τω χρόνω, αυτά όλα ξεθώριασαν, επικράτησε το “έλα μωρέ καλό παιδί είναι” και φτάσαμε στο άλλο άκρο.

Το θάρρος να “σπάσεις αυγά”

Δεν ισχύει μόνο για την Πολεμική Αεροπορία αυτό. Ισχύει σ’ όλους τους Κλάδους. Διότι η παθογένεια της ανεκτικότητας που ξεκίνησε αρχικά από ενδεχομένως λογικές αμφισβητήσεις, κατέληξε να χρησιμοποιείται από το απεχθές κομματικοποιημένο νεοελληνικό κράτος αλλιώς. Με το πρόσχημα του εκδημοκρατισμού (πραγματικό ζητούμενο) κατάφερε να αλώσει ηθικά όλες τις διαδικασίες και να καταστήσει ισχυρότερο παράγοντα και από την κρίση της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας το “κομματόσκυλο”-ρουφιάνο που ψιθύριζε στο αυτί για την πολιτική άποψη του κρινόμενου αξιωματικού.

Είναι λογικό να υπάρχει προβληματισμός για το αν είναι σωστό να καταδικάσεις έναν εξαίρετο αξιωματικό διότι του έτυχε μια “στραβή” σε κάποια θέση πραγματικής ευθύνης που κατείχε. Εξ ου και η εισήγηση για διαδικασίες και κώδικες που θα καθοδηγούν την αυστηρή τεκμηρίωση της ευθύνης για την “κακιά στιγμή”, ώστε να μην θεωρείται εκ προοιμίου καταδικαστική για την υπηρεσιακή εξέλιξη.

Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματική κατάσταση στις Ένοπλες Δυνάμεις, παρότι και μόνο η ευθεία τουρκική απειλή θα έπρεπε να τις έχει οδηγήσει προ πολλού σε μία ωριμότητα όσον αφορά την αξιολόγηση των στελεχών τους. Η ίδια απειλή όφειλε να έχει καταστήσει εξαιρετικά προσεκτικό και το πολιτικό σύστημα αναφορικά με την παθογένεια του κομματισμού στο στράτευμα. Έχει, όμως, κανείς το θάρρος να “σπάσει αυγά”;

Όλα τα ανωτέρω θα μπορούσε κανείς να τα μεταφέρει αυτούσια, βάζοντας όπου “Ένοπλες Δυνάμεις” το “Σώματα Ασφαλείας”. Και όχι μόνο. Άρα το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικά των Ενόπλων Δυνάμεων. Το καρκίνωμα βρίσκεται ριζωμένο στο κράτος, αλλά και στα μυαλά μας που επιτρέπουμε στο πολιτικό σύστημα να συμπεριφέρεται κατά τον τρόπο που συμπεριφέρεται.

Και επειδή καλή είναι η κριτική, ας προτείνουμε και μια λύση. Όλες οι θέσεις ανώτατων αξιωματικών (από τον βαθμό του ταξιάρχου) να “προκηρύσσονται”, με την έννοια να είναι καθορισμένα τα κριτήρια (προσόντα και τις δεξιότητες) που πρέπει να ικανοποιεί αυτός που θα την καταλάβει. Οι λεπτομέρειες ενός τέτοιου συστήματος θα βρεθούν. Ας ξεκινήσουμε, όμως, από την αρχή, που είναι η συνειδητοποίηση του προβλήματος.