Το κλειδί για την έξοδο από τα Μνημόνια

του Κώστα Μελά  – 

Οι προβλέψεις διεθνών και εγχώριων φορέων για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ το 2018 συγκλίνουν στην πρόβλεψη ενός ρυθμού της τάξης του 2% και άνω, με ανώτατο όριο το 2,6%. Η διαφοροποίηση των ανωτέρω σεναρίων δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με διαφορετική αξιολόγηση των κινδύνων, στους οποίους εκτίθεται η ελληνική οικονομία, όπως και των παραγόντων εκείνων που η επίδρασή τους κρίνεται ως θετική.

Μεταξύ των θετικών εξελίξεων της συγκυρίας  περιλαμβάνονται  το ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον και η ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Επίσης, ευνοϊκές επιπτώσεις θεωρείται ότι θα έχει η πρόσφατη περίοδος αρνητικού πληθωρισμού που επικράτησε στην ελληνική οικονομία. Σε συνδυασμό με τους ήπιους ρυθμούς πληθωρισμού των άλλων ανεπτυγμένων χωρών, οι αρνητικοί ρυθμοί μεταβολής των εγχώριων τιμών συνέβαλαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής παραγωγής ως προς την τιμή. Όμως από τη στιγμή που ο εγχώριος πληθωρισμός αρχίζει να συγκλίνει προς τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό το πλεονέκτημα αυτό θα εκλείψει.

Η εξέλιξη της ισοτιμίας ευρώ-δολαρίου επίσης μπορεί να συμβάλλει θετικά αν το ευρωπαϊκό νόμισμα ανατιμηθεί. Αυτό θα συμβεί μέσω των ευεργετικών επιδράσεων από την πτώση του κόστους ενέργειας και πρώτων υλών, η οποία θα αντισταθμίσει πιθανή άνοδο στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου. Επίσης υπάρχουν κίνδυνοι που μπορούν να προέλθουν από την  αβεβαιότητα για την έκβαση της διαδικασίας αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, καθώς και η ενίσχυση των πολιτικών προστατευτισμού στις ΗΠΑ.

Όμως, ένας σοβαρός κίνδυνος μπορεί να προέλθει από την  μεταβλητότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού τομέα. Εδώ υπεισέρχονται και οι επιλογές του προέδρου Τραμπ ως προς το ρυθμιστικό και ελεγκτικό πλαίσιο, κάτι που συνιστά έναν ακόμα διεθνή παράγοντα επισφάλειας.

Τα κόκκινα δάνεια

Στους εγχώριους παράγοντες, εκτός από την επιτυχή έκβαση της 3^ης αξιολόγησης, το κυριότερο πρόβλημα είναι  η διευθέτηση του ζητήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζικών ιδρυμάτων και γενικότερα η κατάσταση των τεσσάρων συστημικών ελληνικών τραπεζών. Σημειώνω με έμφαση: χωρίς την εκτίμηση των διεθνών παραγόντων ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι υγιές (χωρίς εξειδίκευση για την ώρα) δεν πρόκειται να τελειώσει το πρόγραμμα.

Οι ρητές παρεμβάσεις του Ντράγκι επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη. Το ίδιο και η επίσπευση της διαδικασίας των stress tests για τις ελληνικές τράπεζες, η οποία μπορεί να επιφέρει πολλαπλά οφέλη στην τόνωση της επενδυτικής ώστε τα αποτελέσματα να είναι γνωστά αρκετούς μήνες πριν τον Αύγουστο του 2018. Η κατάσταση του ελληνικού  τραπεζικού συστήματος θα κρίνει εν πολλοίς τον τρόπο λήξης του προγράμματος.

Ο βασικός κίνδυνος για την ελληνική οικονομία εξακολουθεί να είναι η ενδεχόμενη παράταση ενός καθεστώτος οιονεί στασιμότητας, με παρατεταμένη περίοδο χαμηλών ρυθμών μεγέθυνσης. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα υπονομεύει διαχρονικά την απρόσκοπτη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Κι αυτό, λόγω της μη αποκλιμάκωσης ή και διεύρυνσης ακόμα του λόγου δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ.

Επιπλέον, θα παρεμποδίζει την έγκαιρη και αποτελεσματική εκμετάλλευση της πλεονάζουσας παραγωγικής δυναμικότητας (υψηλά παραγωγικά κενά). Ακόμη, η συνεπαγόμενη απαξίωση της παραγωγικής δυναμικότητας, η παρατηρούμενη διαρροή νεανικού εργατικού δυναμικού με αυξημένα προσόντα των τελευταίων ετών και η σταθερή γήρανση του πληθυσμού, υπονομεύουν τη μακροχρόνια μεγέθυνση της οικονομίας και πολλαπλασιάζουν τους κινδύνους για τη δημοσιονομική σταθερότητα.

Οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης

Ο στόχος που τίθεται για το 2018 για πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,5% είναι πολύ απαιτητικός. Εξαρτάται πρωτίστως από την επίτευξη υψηλού ρυθμού μεγέθυνσης της τάξεως του 2,4%. Όσο προσεγγίζεται ο στόχος για αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2018 κατά 2,4% τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες για ευθυγράμμιση του προϋπολογισμού με το στόχο που έχει τεθεί.

Επίσης, εδράζεται στην πρόβλεψη για σημαντικότατη βελτίωση του ισοζυγίου των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης. Το βελτιωμένο ισοζύγιο των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, σε σχέση με το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα, αναμένεται να τροφοδοτηθεί από την υψηλότερη του αναμενομένου αύξηση των εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές και ρυθμίσεις παλαιών οφειλών. Έτσι, θα υποστηριχθεί από τη χαμηλότερη, έναντι της προβλεπόμενης στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα, συνταξιοδοτική δαπάνη.

Σε κάθε περίπτωση ενδεχόμενη μεγάλη αρνητική απόκλιση μεταξύ του τελικού πραγματοποιηθέντος δημοσιονομικού αποτελέσματος και της πρόβλεψης για το ισοζύγιο των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης θα θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την επίτευξη των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης. Τούτο, διότι οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης αποτελούν επί της ουσίας το κλειδί για την επίτευξη των στόχων  του 2018.

Βεβαίως, στη βελτίωση του ισοζυγίου των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης δύναται να συνδράμει επίσης η συγκράτηση της φαρμακευτικής δαπάνης, καθώς και της δαπάνης για παροχές ασθενείας. Κι αυτό, λόγω της εφαρμογής του μηχανισμού αυτόματων επιστροφών (clawback) που ενεργοποιείται όταν σημειωθεί υπέρβαση των προκαθορισμένων ορίων για τις προαναφερόμενες δαπάνες.

Αντίθετα, τυχόν αναθεώρηση προς τα πάνω (βάσει νεότερων στοιχείων από τον ΕΦΚΑ και τον ΕΤΕΑΕΠ) του αριθμού των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης και εφάπαξ παροχών θα διογκώσει τις δαπάνες των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, δημιουργώντας παράλληλα σοβαρές προκλήσεις και για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.