Γιατί οι άνδρες κινδυνεύουν περισσότερο από τον κορονοϊό

Έχει παρατηρηθεί από την αρχή της πανδημίας ότι οι άνδρες είναι πιο ευάλωτοι στον ιό, καθώς και ότι, ακόμα και όταν μπαίνουν σε ΜΕΘ σε ίσο αριθμό με τις γυναίκες, αποθνήσκουν σε υψηλότερο ποσοστό από εκείνες. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων ειδικότερης μελέτης δείχνει ότι αν και στις γυναίκες τα αποτελέσματα δεν είναι σαφή, στους άνδρες η τεστοστερόνη παίζει μάλλον κάποιο σημαντικό ρόλο για την πορεία της νόσου από κορονοϊό και ειδικότερα, ότι παίζει σημαντικό ρόλο η αναλογία της τεστοστερόνης προς την οιστραδιόλη.

Η παρατήρηση αρχικά είχε οδηγήσει στην υπόθεση ότι η ανδρική ορμόνη του φύλου, η τεστοστερόνη, μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου, ενώ τα γυναικεία οιστρογόνα μπορεί να είναι προστατευτικά. Ωστόσο η κατεξοχήν ανδρική ορμόνη παράγεται και στον γυναικείο οργανισμό σε χαμηλά επίπεδα (η τεστοστερόνη συνδέεται στις γυναίκες με την τριχοφυΐα αλλά και την λίμπιντο). Οι άνδρες αντίστοιχα έχουν επίσης χαμηλά επίπεδα γυναικείων ορμονών και, συγκεκριμένα, οιστραδιόλης. Έγινε, λοιπόν, μια πιο ενδελεχής μελέτη, καθώς οι ερευνητές ήθελαν να προσδιορίσουν ποια επίπεδα ορμονών δείχνουν ότι ο ασθενής ίσως κινδυνεύει περισσότερο από επιπλοκές και ίσως ποια αναλογική σχέση παίζει πιθανόν ρόλο.

Οι συγκεντρώσεις της τεστοστερόνης στους άνδρες είναι μεταβλητές και εξαρτώνται από ποικίλους παράγοντες, ενώ φυσιολογικά είναι γνωστό ότι τα επίπεδά της μειώνονται και στα δύο φύλα με την προϊούσα ηλικία. Αμερικανική μελέτη που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση JAMA διερεύνησε τη σχέση των ορμονών του φύλου με τη σοβαρότητα της φλεγμονής και νόσου από COVID-19. Διερευνήθηκαν, συγκεκριμένα, τα ορμονικά επίπεδα σε σχέση με την εξέλιξη της νόσου σε 90 άνδρες και 62 γυναίκες, μέσης ηλικίας 63 ετών που νοσηλεύθηκαν με βαριά ή κάπως ήπια συμπτώματα σε κλίνες COVID και σε ΜΕΘ.

Στους συμμετέχοντες μετρήθηκαν μεταξύ άλλων επτά δεικτών, η τεστοστερόνη και η οιστραδιόλη. Σε 66 άνδρες με σοβαρή COVID-19 οι μέσες συγκεντρώσεις τεστοστερόνης ήταν χαμηλότερες την ημέρα εισαγωγής αλλά και τρεις ημέρες μετά (65% έως 85% χαμηλότερες συγκεντρώσεις) συγκριτικά με 24 άνδρες που είχαν ήπια νόσο. Οι συγκεντρώσεις οιστραδιόλης δεν διέφεραν μεταξύ των 2 ομάδων, όμως διέφερε ειδικά στους άνδρες η αναλογία της οιστραδιόλης προς την τεστοστερόνη και όταν αυτή η αναλογία ήταν σημαντικά υψηλότερη (δηλαδή σχετικά πολλή οιστραδιόλη προς σχετικά λίγη τεστοστερόνη), παρατηρήθηκε ότι οι άνδρες παρουσίαζαν βαρύτερη νόσο.

Πότε πέφτει η τεστοστερόνη

Χονδρικά, στους ήπια νοσούντες η σχέση οιστραδιόλης προς τεστοστερόνη ήταν περίπου ένα προς δέκα ενώ στους βαριά νοσούντες ήταν ένα προς τρία. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι οι συγκεντρώσεις τεστοστερόνης συσχετίστηκαν αντιστρόφως ανάλογα με δείκτες φλεγμονής, όπως με την ιντερλευκίνη 6 και την C αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRΡ), δηλαδή όσο λιγότερη τεστοστερόνη μετράτο στον οργανισμό των ασθενών (ειδικά στην ημέρα με το ναδίρ της τεστοστερόνης), τόσο πιο αυξημένοι ήταν οι δείκτες φλεγμονής και η επιδείνωση της νόσου.

Η τεστοστερόνη συνέχιζε να “πέφτει” στη διάρκεια της νόσου τόσο στους ήπια ασθενούντες όσο και στους βαριά ασθενείς. Ενώ όμως στους ήπια ασθενούντες επανήρχετο μια εβδομάδα μετά, στους βαριά νοσούντες συνέχιζε να μειώνεται. Σε όσους βαριά ασθενείς τελικά ανέρρωσαν, η τεστοστερόνη άρχισε να επανέρχεται στα αρχικά επίπεδα μετά από 14 μέρες και έφθασε σε ακόμα καλύτερα επίπεδα μετά από ένα μήνα.

Όμως ακόμα και στους πλήρως αναρρώσαντες (από εκείνους που είχαν νοσήσει βαριά), η τεστοστερόνη παρέμενε ένα μήνα μετά σε πολύ κατώτερα επίπεδα από εκείνων που νόσησαν ήπια, γιατί εξαρχής (από την ημέρα της διάγνωσης) είχαν χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με τους ελαφρά νοσούντες.

Άλλοι παράγοντες

Οι ανωτέρω διαφορές ήταν ανεξάρτητες από άλλους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για σοβαρή νόσο, όπως η ηλικία, το πάχος ή ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), η παρουσία υποκείμενων νοσημάτων και το κάπνισμα. Από την άλλη, δεν βρέθηκαν τέτοιες στατιστικά σημαντικές διαφορές στις συγκεντρώσεις τεστοστερόνης ή οιστραδιόλης σε οποιαδήποτε ημέρα μεταξύ γυναικών με σοβαρή COVID-19 και γυναικών με ήπια COVID-19.

Αυτό δείχνει ότι η τεστοστερόνη πιθανώς να μην παίζει τον ίδιο ρόλο στα δύο φύλα σχετικά με την συγκεκριμένη νόσο και ίσως να είναι προστατευτική στους άντρες, αφού χαμηλές συγκεντρώσεις της σχετίζονται με αυξημένη φλεγμονή και σοβαρότερη νόσηση. Οι ερευνητές τονίζουν ότι οι παρατηρήσεις αυτές είναι αρχικές και μένουν να επιβεβαιωθούν από μεγαλύτερες, μελλοντικές μελέτες. Καταδεικνύουν όμως την ανάγκη διαφορετικής ερμηνείας των ορμονικών ενδείξεων στα δύο φύλα, καθώς αυτές μπορεί να καθορίζουν και τη διαφορετική φυσική πορεία του νοσήματος σε άνδρες και γυναίκες.

Αν κάποιος έκανε προληπτικά έναν ορμονικό έλεγχο πάντως, δεν είναι απαραίτητο ότι θα διαφωτιζόταν για το κατά πόσο κινδυνεύει. Ο λόγος είναι ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης και οιστραδιόλης μετρήθηκαν από τους ερευνητές και βρέθηκαν μειωμένα σε ήδη νοσούντες. Πιθανόν, δηλαδή, προτού προσβληθούν, οι άνδρες αυτοί να μην είχαν μειωμένα επίπεδα. Αν κάποιος από όσους παρουσίασαν χαμηλή τεστοστερόνη όταν νόσησε μετρούσε την ορμόνη του δέκα μέρες προτού ασθενήσει, αυτή ίσως να ήταν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα. Η έρευνα δεν μπορεί δηλαδή να αποδείξει ότι η τεστοστερόνη ήταν ήδη μειωμένη πριν από τη νόσο. Δείχνει με βεβαιότητα μόνον ότι η νόσος την μειώνει σημαντικά.