O “ρόμβος” των Θεσσαλών ιππέων – Ένας πρωτοποριακός σχηματισμός μάχης

Η οπλιτική φάλαγγα αποτελούσε βεβαίως το υπέρτατο όπλο των Ελλήνων. Κανένα όπλο όμως από μόνο του δεν αρκεί για την επιτυχία. Οι Έλληνες το γνώριζαν αυτό από τους προϊστορικούς χρόνους, όταν κατανικούσαν τους αντιπάλους τους χάρις στον στενό σύνδεσμο μεταξύ των διαφόρων όπλων των στρατών τους.

Υπήρχαν όμως περιοχές που “παρήγαγαν” ιππικό. Η Θεσσαλία των Αλεβιδών διέθετε πολύ και εκλεκτό ιππικό. Στους πολέμους τους κατά των Φωκέων (μέσα 6ου αιώνα π.Χ.) οι Θεσσαλοί επέτυχαν μεγάλες νίκες κατά των πολεμίων, στα πεδινά εδάφη. Όταν όμως επιχείρησαν να εισβάλουν στην ορεινή Φωκίδα, οι Φωκείς ψιλοί ακοντιστές και όχι οι οπλίτες, τους κατανίκησαν.

Το θεσσαλικό ιππικό έδειξε την αξία του και κατά την διάρκεια του πρώτου μεγάλου εμφυλίου πολέμου των ιστορικών χρόνων, του Ληλάντιου Πολέμου, μεταξύ Χαλκίδος και Ερέτριας. Στον πόλεμο αυτό συμμετείχαν όλες σχεδόν οι πόλεις της κεντρικής Ελλάδος και η Αθήνα, τασσόμενες με τον έναν ή τον άλλον αντιμαχόμενο. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με μια παράδοση, είχε απαγορευτεί, κατόπιν κοινής συμφωνίας των αντιμαχόμενων, η χρήση εκηβόλων όπλων στον συγκεκριμένο πόλεμο.

Στο πεδίο της μάχης το ιππικό αποτελούσε βοηθητικό όπλο. Αποστολή του ήταν να καλύπτει τα πλευρά της φίλιας φάλαγγας, να ανατρέπει το αντίπαλο ελαφρύ πεζικό που πιθανώς παρενοχλούσε τους φίλιους οπλίτες, να προπορεύεται της φάλαγγας αναγνωρίζοντας και εκκαθαρίζοντας το έδαφος και να καταδιώκει τον ηττημένο εχθρό. Οι ελαφροί Θεσσαλοί ιππείς ήταν οπλισμένοι με έναν αριθμό ακοντίων και σπαθί. Αργότερα συγκροτήθηκαν και βαρύτερο ιππικό, οι άνδρες του οποίου έφεραν κράνη και θώρακες. Έφεραν επίσης τον ίδιο εξοπλισμό με τους ελαφρούς ιππείς, διαθέτοντες όμως επιπλέον και ένα κοντό δόρυ.

Οι Θεσσαλοί ήταν οι πρώτοι που επινόησαν τον ρομβοειδή σχηματισμό, έναν σχηματισμό που προσέδιδε τακτική ευελιξία στο ιππικό επιτρέποντας την ταχεία εμπλοκή, αλλά και απεμπλοκή και υποχώρηση προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Στις τέσσερις γωνίες του ρόμβου τάσσονταν στην κορυφή ο ίλαρχος, στα πλάγια οι πλαγιοφύλακες και πίσω ο ουραγός. Και οι τέσσερις ήταν αξιωματικοί. Η τοποθέτηση τους δε στις τέσσερις γωνίες του ρόμβου επιτρέπουν τον άριστο έλεγχο της ίλης και την διατήρηση της συνοχής της.

Έτσι το θεσσαλικό ιππικό κατέστη το εκλεκτότερο της Ελλάδας, μέχρι που ο Φίλιππος της Μακεδονίας, εμπνεόμενος από τους Θεσσαλούς, έτασσε το επίσης εκλεκτό μακεδονικό ιππικό σε σχηματισμό σφήνας. Οι Θεσσαλοί πολέμησαν πάντως με τους ρόμβους τους και κατά των Περσών κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία κρατώντας πάντα σχεδόν το αριστερό πλευρό της ελληνικής παράταξης έναντι μέχρι και 10πλασίων αντιπάλων, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον Αλέξανδρο να πλήττει τον εχθρό σε καίριο σημείο και να τον διαλύει.