Ο εκλογικός μετεωρισμός κεντροαριστερών ψηφοφόρων

Το ΠΑΣΟΚ κατέρρευσε εκλογικά, επειδή είναι το πρώτο κόμμα που ταυτίσθηκε με το Μνημόνιο. Συσσωρεύοντας οικονομικά και κοινωνικά ερείπια, οι μνημονιακές πολιτικές προκάλεσαν και μία πρωτοφανή κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης. Η Κεντροαριστερά δεν έπαψε να είναι ο ένας από τους δύο μεγάλους ιδεολογικούς-πολιτικούς χώρους. Το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ, όμως, “κάηκε” ως πολιτικός εκφραστής της. Εξ ου και μεταμορφώθηκε σε Δημοκρατική Συμπαράταξη και προσεχώς σε “Κίνημα Αλλαγής”.

Από το 2012, οι μικρομεσαίοι κεντροαριστεροί ψηφοφόροι κατά κανόνα κατέφυγαν στον ΣΥΡΙΖΑ ως εκλογικοί πρόσφυγες. Αντιθέτως, τα κεντροαριστερής προέλευσης εύπορα μεσοστρώματα κατά κανόνα υπερέβησαν την παραδοσιακή κομματική τους προτίμηση και στράφηκαν προς τη ΝΔ με πραγματικό, αλλά και προσχηματικό επιχείρημα την αναχαίτιση του ΣΥΡΙΖΑ.

Στο ΠΑΣΟΚ παρέμειναν δύο κατηγορίες ψηφοφόρων. Πρώτον, οι μεγάλης ηλικίας, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από μεγάλη αδράνεια στην εκλογική συμπεριφορά τους. Δεύτερον, το ευρύ κομματικό και πρώην κομματικό δίκτυο που συνεχίζει να διατηρεί σημαντικά ερείσματα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στα συνδικάτα και σε άλλους κοινωνικούς θεσμούς.

Τα αποτελέσματα των εκλογών του 2012 επισφράγισαν την ανατροπή των ισορροπιών του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος. Με την αντικατάσταση του παραδοσιακού δικομματισμού από το δίπολο ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ υποβαθμίσθηκε από αυτοδύναμος πόλος σε μικρομεσαίο κόμμα. Τα πληττόμενα από το Μνημόνιο –κεντροαριστερού προσανατολισμού– μικρομεσαία στρώματα εγκατέλειψαν το ΠΑΣΟΚ και στράφηκαν προς τον ΣΥΡΙΖΑ με την προσδοκία ότι θα τα προστάτευε από το Μνημόνιο. Τον Σεπτέμβριο του 2015, κατά κανόνα τον ξαναψήφισαν πιστώνοντάς τον ότι προσπάθησε και ελπίζοντας ότι τουλάχιστον θα εφαρμόσει ηπιότερες μνημονιακές πολιτικές.

Η ηχηρή διάψευσή τους έχει ρευστοποιήσει την εκλογική σχέση αυτής της κατηγορίας των ψηφοφόρων με τον ΣΥΡΙΖΑ. Επειδή, όμως, δεν βρίσκουν αξιόπιστη εναλλακτική λύση έχουν περιέλθει σε μία κατάσταση πολιτικού-εκλογικού μετεωρισμού και απλώς αγωνίζονται για την καθημερινή επιβίωση. Παρά τη μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, όμως, οι ψηφοφόροι αυτής της κατηγορίας δεν επιστρέφουν στο ΠΑΣΟΚ, γεγονός που διατηρεί το κόμμα του Τσίπρα σε σχετικά υψηλό δημοσκοπικό ποσοστό. Αυτό οφείλεται σε αρκετούς λόγους, αλλά αποφασιστικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι μετατράπηκε σε κυβερνητικό συμπλήρωμα της ΝΔ. Με άλλα λόγια, στην οικονομική-κοινωνική αιτία προσετέθη και η ιδεολογική-πολιτική αιτία.