Οι αντιφάσεις πίσω από την αναταραχή στο Ιράν

του Κώστα Ράπτη  – 

Η προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τις κύμα διαδηλώσεων που ξέσπασε στο Ιράν στις 28 Δεκεμβρίου δυσκολεύει από την έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης αλλά και την σπουδή των διεθνών ανταγωνιστών του ιρανικού καθεστώτος να επενδύσουν τα γεγονότα με την δική τους ρητορική.

Δυσκολεύει όμως και από τις εγγενείς ιδιαιτερότητες του ιρανικού πολιτεύματος, που αποτελεί αντιφατικό κράμα αυταρχικής κληρικοκρατίας και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, καθώς και της ιρανικής πολιτικής σκηνής, όπου μια “μεταρρυθμιστική” παράταξη με φιλελεύθερη οικονομική πολιτική και ελαστική στάση στα κοινωνικο – πολιτιστικά θέματα συγκρούεται με ένα στρατόπεδο συντηρητικών ισλαμιστών που προωθούν αναδιανεμητικές πολιτικές και έχουν ισχυρή γείωση στα κοινωνικά στρώματα της υπαίθρου και της νότιας Τεχεράνης.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι διαδηλώσεις και λοιπές εκφράσεις της κοινωνικής δυσαρέσκειας, με αφορμή οικονομική, αποτελούν φαινόμενο περισσότερο συχνό, απ’ ό,τι φαντάζεται το δυτικό ακροατήριο και πάντως δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκην με μια συνολική αμφισβήτηση του καθεστώτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι κινητοποιήσεις του 1992 και 1995, όταν επί προεδρίας του Ali Aqbar Hashemi Rafsanjani εκτινάχθηκε ο πληθωρισμός μέχρι το 46% και επιχειρήθηκε περικοπή των επιδοτήσεων καυσίμων. Την περασμένη χρονιά, πάλι, αξιοσημείωτες υπήρξαν οι κινητοποιήσεις απλήρωτων εργατών ή καταθετών ταμιευτηρίων που κατέρρευσαν.

Στην παρούσα φάση, οι αντιφάσεις αυτές γίνονται εμφανέστερες διότι οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν από την Μασχάντ (τρίτο μεγαλύτερο αστικό κέντρο του Ιράν) και άλλες πόλεις της επαρχίας Χορασάν, προτού επεκταθούν στο κουρδόφωνο Κεμανσάχ και λοιπές εστίες της περιφέρειας, χωρίς να αγγίξουν πραγματικά την Τεχεράνη, οι φοιτητές και επαγγελματίες της οποίας αποτέλεσαν την ραχοκοκαλιά του «Πράσινου Κινήματος» των μεταρρυθμιστών το 2009.

Για την ακρίβεια, πολλοί από τους τωρινούς ιθύνοντες, που καλούνται να αντιμετωπίσουν τις διαδηλώσεις, αποτελούσαν, όπως λ.χ. ο αντιπρόεδρος Eshaq Jahangiri, ηγετικά στελέχη του «Πράσινη Κινήματος» το 2009.

Με δεδομένο άλλωστε το γεγονός ότι στην ευσεβή Μασχάντ (όπου και το μέγα προσκύνημα του Ιμάμη Ρεζά) οι αστυνομικές αρχές έδειξαν αρχικά επιδεικτική ανοχή προς τους διαδηλωτές, οδηγεί αρκετούς από τους μεταρρυθμιστές να κατηγορούν δημόσια τους συντηρητικούς ότι βρίσκονται πίσω από τις διαδηλώσεις – τον οποίων μάλιστα και έχασαν τον έλεγχο, εφόσον έφτασαν να ακούγονται συνθήματα όπως «Θάνατος στον δικτάτορα» και «Λευτεριά στους πολιτικούς κρατούμενους», ή άλλων, σχετικών με την εξωτερική πολιτική, που καταγγέλλουν την ιρανική εμπλοκή στη σύγκρουση της Συρίας.

Είναι αληθές ότι ο λαϊκιστής πρώην πρόεδρος της χώρας Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ (ο οποίος έχει πέσει στην δυσμένεια του ανώτατου ιερατείου, σε σημείο ώστε να του απαγορευτεί η υποβολή προεδρικής υποψηφιότητας το 2017) έχει κάθε λόγο και κάθε δυνατότητα να κινητοποιήσει διαδηλώσεις.

Έξωθεν παράγοντες

Αλλά βέβαια δεν λείπουν και οι εξωτερικοί παράγοντες με προσβάσεις εντός της χώρας (π.χ. την οργάνωση Mojahedin-e-Khalq) που μπορούν να δρούν αποσταθεροποιητικά, αξιοποιώντας υφιστάμενες εντάσεις. Το κύμα δολοφονιών Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων στο πρόσφατο παρελθόν το αποδεικνύει αυτό. Η ανατίναξη (πρώτη του είδους) πετρελαϊκού αγωγού στην αραβόφωνη επαρχία του Χουζεστάν την Παρασκευή επίσης λέει πολλά – ιδίως αφότου την πατρότητα ανέλαβε η σουνιτική τζιχαντιστική οργάνωση Ansar al-Furqan, που στρατολογεί μέλη από τη μειονότητα των Βελούχων στα σύνορα με το Πακιστάν.

Ο ίδιος ο πνευματικός ηγέτης της χώρας αγιατολλάχ Ali Ηamenei έχει δημοσίως προτρέψει την κυβέρνηση του προέδρου Ρουχανί να κάνει περισσότερα για την καταπολέμηση του πληθωρισμού και της ανεργίας (12%). Αλλά η επαγγελία της βελτίωσης της οικονομίας δια της εκτόνωσης των εντάσεων με τη Δύση, δεν υλοποιήθηκε, όσο και αν επέτρεψε την άνετη εκλογή του προέδρου Ρουχανί το 2013 και την επανεκλογή του το 2017..

Ο διεθνής παράγοντας δηλώνει δια στόματος Τραμπ ότι έχει στραμμένα τα μάτια του στο Ιράν για επαπειλούμενες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ειρωνεία του πράγματος έγκειται βέβαια στο ότι ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος ο οποίος τώρα αναφέρεται στα δίκαια του ιρανικού λαού, απεργάζεται την επιδείνωση της οικονομικής θέσης των Ιρανών, με την υπονόμευση της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και την εγκαθίδρυση νέων αμερικανικών κυρώσεων κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Στην πραγματικότητα, ακόμη και αν οι τωρινές διαδηλώσεις δεν απειλούν την ευστάθεια του καθεστώτος, η αντίδραση των ιρανικών αρχών σε αυτές θα είναι κεφαλαιώδους σημασίας, κατά το ότι η αιματηρή καταστολή διευκολύνει τον Τραμπ να κερδίσει την στήριξη προς νέες κυρώσεις των Ευρωπαίων συμμάχων του, που μέχρι τώρα τον είχαν απομονώσει επ’ αυτού, υπολογίζοντας στις οικονομικές ευκαιρίες που πρόσφερε το δρομολογημένο άνοιγμα της μεγάλης ιρανικής αγοράς.

---

Πηγή: Capital.gr