Μία εσωτερική ματιά στο ιρανικό καθεστώς

του Σταύρου Λυγερού  – 

Οι αιματηρές διαδηλώσεις των προηγούμενων ημερών στο Ιράν έχουν δώσει την ευκαιρία να προβληθούν στη Δύση ερμηνείες και σενάρια, που δεν έχουν πάντα σχέση με την πραγματικότητα. Είναι κοινός τόπος ότι τα απολυταρχικά καθεστώτα έχουν την τάση να αντιμετωπίζουν με βίαιη καταστολή τέτοιου είδους διαμαρτυρίες. Και βεβαίως το Ιράν όχι μόνο δεν είναι εξαίρεση, αλλά έχει και σχετική παράδοση.

Προς το παρόν, πάντως, υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα: Ποιοί διαμαρτύρονται; Γιατί στην επαρχία, μολονότι η Τεχεράνη υπήρξε παραδοσιακά, αλλά και λόγω σημερινών πολιτικών συσχετισμών, η κοιτίδα των πολιτικών διαμαρτυριών και ανατροπών; Ποιά ακριβώς μερίδα του καθεστώτος απαντάει με βίαιη καταστολή;

Η γενικόλογη φιλολογία περί Φρουρών της Επανάστασης είναι περισσότερο δυτικά στερεότυπα. Πολλοί στρατηγοί, ακόμη και άμεσοι συνεργάτες του Σουλεϊμανί διώκονται το τελευταίο εξάμηνο με προσχηματικές κατηγορίες περί διαφθοράς ή ανηθικότητας των παιδιών τους. Βασικά τους διώκουν οι τέσσερις αδελφοί Λαριντζανί που φοβούνται τις επιτυχίες και τη δημοτικότητά τους και έχουν γίνει αχαλίνωτοι μετά τον θάνατο του Ραφσαντζανί.

Υπάρχουν δύο μεγάλες αντιμαχόμενες φράξιες στους Φρουρούς της Επανάστασης. Από τη μία πλευρά είναι αυτοί που πολεμάνε στη Συρία και στο Ιράκ υπό τον Σουλεϊμανί. Από την άλλη είναι οι μάλλον γραφειοκράτες των μετόπισθεν που κάνουν μπίζνες υπό τον Ιρανί, τον αναπληρωτή γενικό γραμματέα του Συμβουλίου των Φρουρών της Επανάστασης.

Οι φράξιες του καθεστώτος

Οι πολεμικές επιτυχίες του Ιράν έφεραν εντάσεις και ανακατατάξεις στις ισορροπίες του καθεστώτος. Οι πρωτεργάτες των επιτυχιών Σουλεϊμανί, Ζαρίφ και Ροχανί έχουν κερδίσει σε δημοφιλία και έχουν ενισχύσει τη θέση τους στους κόλπους του καθεστώτος. Η αντίθετη πτέρυγα είχε βολευτεί με τη δαιμονοποίηση του Ιράν, επειδή θησαύριζε από τις κυρώσεις, παρακάμπτοντας το εμπάργκο. Ό,τι ήθελες από τη Δύση το έβρισκες στην Τεχεράνη, απλώς σε τετραπλάσια τιμή. Τα κυκλώματα με τα Εμιράτα και το Ομάν δούλευαν αποτελεσματικά.

Οι μόνοι που δεν βολεύονταν με την κατάσταση ήσαν οι μορφωμένοι και συχνά άνεργοι νέοι. Αυτοί ψήφισαν Ροχανί και Ζαρίφ, τους αρχιτέκτονες της Συμφωνίας για τα πυρηνικά (JCPOA), οι οποίοι ταυτοχρόνως είναι και οι υποστηρικτές του Σουλεϊμανί και των στρατιωτικών παρεμβάσεων σε Συρία, Λίβανο και Ιράκ, με σκοπό την εξασφάλιση ενός έμμεσου διαδρόμου προς τη Μεσόγειο. Τα συνθήματα κατά αυτών των στρατιωτικών παρεμβάσεων και υπέρ του Σάχη είναι απολύτως μειονοτικά, αλλά είναι αυτά που για προφανείς λόγους προβάλλονται στη Δύση.

Επίσης, είναι λάθος να λογίζεται ο Εχσάκ Τζαχανγκιρί πρωτεργάτης του κινήματος της “Πράσινης Εξέγερσης” του 2009. Οι πρωτεργάτες είναι σε αυστηρό κατ’ οίκον περιορισμό και ο Μουσαβί είχε από τότε καταγγείλει τον Τζαχανγκιρί σαν προδότη και διεφθαρμένο. Αν και αντιπρόεδρος (ένας από τους 12) ο Τζαχανγκιρί είναι πολιτικός αντίπαλος και φιλοδοξεί να ανατρέψει και να διαδεχθεί τον Ροχανί. Ο δε υπουργός Εξωτερικών Ζαρίφ, στενός συνεργάτης του Σουλεϊμανί καί του Ροχανί, μέχρις στιγμής υποστηρίζει το δικαίωμα της διαμαρτυρίας και βλέπει ότι η γραμμή της βίαιης καταστολή είναι προβοκάτσια.

Στην πραγματικότητα, ούτε οι Ευρωπαίοι, αλλά ούτε και οι Αμερικανοί έχουν σαφή εικόνα του τι συμβαίνει σήμερα στο Ιράν. Αλλά και όσοι δυτικοί διπλωμάτες έχουν σχηματίσει μία κάπως σαφέστερη εικόνα, συχνά δυσκολεύονται να την μεταφέρουν, όταν αυτή δεν συμβαδίζει με τα στερεότυπα και τις δεδηλωμένες σκοπιμότητες των κυβερνήσεών τους. Με άλλα λόγια, υπάρχει μία τάση αυτολογοκρισίας.

Όπως διαφαίνεται και από τα παραπάνω, η κατάσταση στο Ιράν είναι άκρως περίπλοκη και γι’ αυτό είναι φρόνιμο να περιμένουμε να μιλήσουν τα γεγονότα και όχι οι ευσεβείς πόθοι.