Οι μουφτήδες και το ολισθηρό μονοπάτι

του Άγγελου Συρίγου  – 

Όταν τον Ιούλιο του 2014 οι Ισραηλινοί είχαν εισβάλει στη Γάζα, ο Ερντογάν είχε καλέσει τους απανταχού της Ευρώπης μουσουλμάνους να διαμαρτυρηθούν, πραγματοποιώντας μαζικές συγκεντρώσεις. Μία τέτοια συγκέντρωση είχε πραγματοποιηθεί και στην Ξάνθη. Οργανωτές ήταν οι δύο ψευδομουφτήδες. Σε εκείνη τη συγκέντρωση συμμετείχαν μουσουλμάνοι με σημαίες του ιερού ισλαμικού πολέμου. Ήταν η πρώτη φορά και όλα δείχνουν πως δεν θα είναι η τελευταία.

Το επεισόδιο εκείνο είναι μία πρόσθετη ένδειξη των πολλαπλών κινδύνων που συνεπάγεται η εκλογή των μουφτήδων. Μετά την επίσκεψη του Ερντογάν στην Ελλάδα, η κυβέρνηση έχει προαναγγείλει την πρόθεσή της να υπάρξει κάποιο είδος εκλογής. Επειδή, όμως, δεν έχουν γίνει γνωστές οι λεπτομέρειες για τον τρόπο εκλογής και επειδή η ουσία βρίσκεται ακριβώς στον τρόπο εκλογής, είναι φρόνιμο να αναμένουμε πριν κρίνουμε. Θα περιοριστώ απλώς να υπογραμμίσω τον κίνδυνο εκλογής προσώπων, τα οποία θα είναι όργανα της Άγκυρας και ταυτοχρόνως φανατικοί ισλαμιστές.

Εδώ και πολλά χρόνια, η Τουρκία πιέζει τις ελληνικές κυβερνήσεις, με σκοπό να επιτύχει την εκλογή των μουφτήδων. Παλαιότερα, το κεμαλικό καθεστώς είχε μία αποστροφή για την ανάμιξη θρησκευτικών παραγόντων στην πολιτική. Γι’ αυτό και δεν είχε εστιάσει στον έλεγχο των μουφτειών στη Θράκη. Ή στάση αυτή άλλαξε στη δεκαετία του 1980. Ή Άγκυρα θεώρησε ότι μπορεί να ελέγξει τη μουσουλμανική μειονότητα μέσω της θρησκείας. Ελέγχοντας τους μουφτήδες μπορούσε να ελέγξει τους ιμάμηδες και μέσω αυτών τους πιστούς σε κάθε γειτονικά και χωριό.

Είναι τότε που η Άγκυρα άρχισε να θέτει θέμα εκλογής των μουφτήδων από το σύνολο των πιστών, ενώ και στην Τουρκία και σε άλλες μουσουλμανικές χώρες οι μουφτήδες διορίζονται. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στη μουσουλμανική μειονότητα, το δίκτυο που έχει δημιουργήσει το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής μπορεί να οδηγήσει στην εκλογή των προσώπων που έχουν επιλεγεί από αυτό. Το κλίμα που επικρατεί θα αποτρέψει ανεξάρτητους μουσουλμάνους να θέσουν υποψηφιότητα. Είναι ενδεικτικό ότι το 1985 ορίσθηκε τοποτηρητής της μουφτείας στην Κομοτηνή ένας διαπρεπής θεολόγος. Λόγω των ασφυκτικών πιέσεων που δέχθηκε αναγκάσθηκε να παραιτηθεί σε λίγους μήνες.

Δύο αρχιμουφτήδες

Διδακτική είναι η αντίστοιχη εμπειρία στη Βουλγαρία. Εκεί υπάρχει αρχιμουφτής που εκλέγεται από ένα σώμα, στο οποίο συμμετέχουν θρησκευτικοί λειτουργοί. Στο Ισλάμ, όμως, δεν υπάρχει μία ιεραρχική δομή, όπως στον Χριστιανισμό. Έτσι, πολλοί που δραστηριοποιούνται σε τζαμιά, ισχυριζόμενοι ότι διαθέτουν θεολογική κατάρτιση, συμμετέχουν στην εκλογή. Οι αμφιλεγόμενες διαδικασίες οδήγησαν στην εκλογή δύο αρχιμουφτήδων, οι οποίοι αλληλοκατηγορούνται και βρίσκονται σε δικαστική διαμάχη. Ο ένας εξ αυτών, βεβαίως, ελέγχεται απολύτως από την Άγκυρα.

Ή περίπτωση της Θράκης έχει και την ιδιαιτερότητα ότι οι μουφτήδες ασκούν και δικαστικά καθήκοντα κυρίως στον τομέα του οικογενειακού δικαίου. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα καμία κατηγορία δικαστών δεν εκλέγεται, δεν μπορεί να εκλεγεί ούτε ο μουφτής. Εάν η Πολιτεία κρίνει ότι πρέπει να αλλάξει το σημερινό σύστημα, θα μπορούσε απλώς να ορισθεί μία επιτροπή, αποτελούμενη από ειδικούς επί του Ισλάμ, η οποία θα έκρινε τη θεολογική επάρκεια των υποψηφίων.

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα, έχει σημασία να υπογραμμισθεί ότι πέρα από την προσπάθεια της Τουρκίαςνα ελέγξει τη μουσουλμανική μειονότητα, έχει σημασία να αποτραπεί η διείσδυση του του τζιχαντισμού. Είναι ελπιδοφόρο ότι γεγονός ότι δεν υπήρξαν μουσουλμάνοι από τη Θράκη που να στρατεύθηκαν στις γραμμές του Ισλαμικού Κράτους ή της Άλ Κάιντα. Το γεγονός, ωστόσο, ότι δεν υπήρξαν δεν αποτελεί από μόνο του επαρκή εγγύηση ότι δεν θα υπάρξουν και στο μέλλον.