Τί προσφέρει ο κατασκοπευτικός δορυφόρος – Τί μπορεί να κάνει η Ελλάδα

Η Ρωσία πρόκειται να παράσχει στο Ιράν τον προηγμένο δορυφόρο Kanopus-V εξοπλισμένο με κάμερα υψηλής ανάλυσης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση στρατιωτικών στόχων σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, έγραψε η Washington Post την περασμένη Πέμπτη. Ο κατασκοπευτικός δορυφόρος θα δώσει τη δυνατότητα στο Ιράν να παρακολουθεί συνεχώς μεταξύ άλλων ισραηλινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αμερικανικές βάσεις και διυλιστήρια της Σαουδικής Αραβίας.

Τον Απρίλιο 2020, οι Φρουροί της Επανάστασης εκτόξευσαν τον πρώτο δορυφόρο , αποκαλύπτοντας το μυστικό μέχρι τότε στρατιωτικό διαστημικό τους πρόγραμμα. Το Πεντάγωνο είχε χλευάσει τον ιρανικής κατασκευής δορυφόρο, λέγοντας ότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια κάμερα “go-pro”. Το δε Ισραήλ είχε χαρακτηρίσει την εκτόξευση «πρόσοψη για τη συνεχή ανάπτυξη προηγμένης τεχνολογίας πυραύλων».

Ο ρωσικός δορυφόρος θα παραδοθεί τους επόμενους μήνες και θα εκτοξευθεί από τη Ρωσία. Το Kanopus-V διαθέτει κάμερα με ανάλυση 1,2 μέτρων (σημαντική βελτίωση σε σχέση με τις τρέχουσες δυνατότητες του Ιράν), αν και είναι πολύ χαμηλότερη από την ποιότητα που επιτυγχάνεται από τους αμερικανικούς κατασκοπευτικούς δορυφόρους, ή τελικούς εμπορικούς παρόχους δορυφορικών εικόνων.

Συχνά γίνονται παρανοήσεις για το πως λειτουργούν και τι ακριβώς κάνουν οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι. Το κρίσιμο για εμάς ερώτημα είναι τι συμβαίνει σ’ αυτό το επίπεδο στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Μπορεί να αποκτηθεί πρόσβαση από την Ελλάδα ή την Τουρκία σε τέτοιους δορυφόρους, ή στις εικόνες-πληροφορίες που αυτοί στέλνουν;

Πόσο καλά “βλέπουν”

Τα δεδομένα σχετικά με την απόδοση κατασκοπευτικών δορυφόρων είναι διαβαθμισμένα, αλλά μπορούν να γίνουν εκτιμήσεις από δημόσιες πληροφορίες. Ο “καθρέφτης” του τηλεσκοπίου Hubble έχει διάμετρο 2,4m. Οι “καθρέφτες” των κατασκοπευτικών δορυφόρων είναι μεγαλύτεροι, αλλά δεν μπορούν να είναι ευρύτεροι από τον πύραυλο που τους εκτοξεύει, εκτός εάν μπορούν να ξεδιπλωθούν στο διάστημα, μια ικανότητα που τώρα αναπτύσσεται. Αυτό περιορίζει τους “καθρέφτες” σε διάμετρο περίπου 5m.

Υποθέτοντας ότι είναι οπτικά τέλειος, ένας “καθρέφτης” διαμέτρου 5m επιτρέπει ανάλυση 2cm εάν ο δορυφόρος είναι σε υψόμετρο 150km, αλλά η μακροπρόθεσμη λειτουργία απαιτεί υψηλότερη τροχιά. Οι τρέχοντες δορυφόροι KH-11 βρίσκονται σε τροχιά στα 240-900 km. Στο χαμηλότερο ύψος δίνει ανάλυση 5cm. Αυτό απέχει πολύ από τη φημολογούμενη ικανότητα να διαβάζει τον αριθμό πινακίδας αυτοκινήτου. Η πραγματική ανάλυση περιορίζεται από την ατμοσφαιρική αναταραχή, γνωστή για την υποβάθμιση της αστρονομικής όρασης.

Επίσης, η πραγματική ανάλυση περιορίζεται. Εάν το μικρότερο στοιχείο ανάλυσης είναι 5cm, μια διάταξη ανιχνευτή πλάτους 10.000 στοιχείων θα καταγράφει μια λωρίδα πλάτους μόνο 500m. Αυτό θα ήταν αποδεκτό για έναν στόχο υψηλής αξίας, αλλά όχι για τη συνηθισμένη απεικόνιση-επιτήρηση. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι η μετάφραση της θεωρητικής ανάλυσης στην ερμηνεία των εικόνων από ειδικευμένους ειδικούς. Τα αντικείμενα στη Γη μπορεί να εμφανίζονται παρόμοια στο μάτι του αναλυτή, λόγω χρώματος ή γωνίας θέασης.

Χτίζοντας μια νέα γενιά

Η ιδέα των κατασκοπευτικών δορυφόρων που διαβάζουν πινακίδες κυκλοφορίας είναι καλό παράδειγμα για κάτι που δεν θα λειτουργήσει, επειδή οι πινακίδες είναι τοποθετημένες κάθετα και δορυφόροι δεν μπορούν να τις διαβάσουν. Ομοίως, οι δορυφόροι βλέπουν λεπτομέρειες σε στέγες παρά σε τοίχους.

Η σημερινή γενιά κατασκοπευτικών δορυφόρων κάνει τη δουλειά της εξαιρετικά καλά. Μερικά πρώιμα σχέδια δεν λειτούργησαν και τα περισσότερα είχαν τα παραδοσιακά προβλήματα διαστημικών έργων, ιδιαίτερα αποτυχίες στην εκτόξευση. Οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι αποδείχτηκαν ανεκτίμητοι όταν τέθηκαν σε λειτουργία. Έδωσαν στις ΗΠΑ εικόνα για τα σοβιετικά πυραυλικά προγράμματα και βοήθησαν στην αποτροπή εντάσεων.

Οι δορυφόροι του αύριο θα παρέχουν νέες δυνατότητες. Οι Αμερικανοί θα αντικαταστήσουν τους τρεις δορυφόρους KH-11 με μεγαλύτερο στόλο μικρότερων δορυφόρων για να δίνουν στους διοικητές γρήγορες και περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες στο πεδίο μάχης περισσότερες πληροφορίες. Οι Αμερικανοί ενδέχεται να στραφούν σε ιδιωτικές εταιρείες για να έχουν πρόσβαση στην υπηρεσία Ikonos και σε μία διάδοχη με ανάλυση 25cm που έχει ήδη λάβει άδεια λειτουργίας από το κράτος.

Από τις πρώτες μέρες του Ψυχρού Πολέμου, η τεχνολογία έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που μας παρακολουθούν σχεδόν συνεχώς στρατιωτικοί και ιδιωτικοί φορείς. Δορυφόροι παρακολουθούν την αστική ανάπτυξη, τη γεωργία, την κλιματική αλλαγή, την οδική κυκλοφορία, ακόμα και τους “δουλέμπορους”. Οι καλύτεροι από τους μη στρατιωτικούς δορυφόρους παίρνουν φωτογραφίες που θα ήταν διαθέσιμες μόνο σε στρατιωτικούς πριν από 20 χρόνια. Αλλά και το κράτος επωφελείται από τους πολλούς εμπορικούς δορυφόρους υψηλής ανάλυσης.

Αυτές οι εταιρείες τραβούν τεράστιους αριθμούς εικόνων και το μόνο που έχει να κάνει μια κυβέρνηση είναι να τις αγοράσει. Συχνά εταιρείες πωλούν προϊόντα με καλή πίστη σε άλλες εταιρείες, των οποίων μοναδικός σκοπός είναι να διαβιβάσουν αυτά τα δεδομένα σε κρατικές υπηρεσίες. Ωστόσο, οι κρατικές υπηρεσίες θέλουν να καθορίζουν αυτές τι θα βλέπουν οι δορυφόροι, χωρίς να ρωτήσουν κανέναν ή οποιοσδήποτε άλλος να γνωρίζει. Γι’ αυτό και οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι είναι αναγκαίοι. Τα δεδομένα από ένα τέτοιο δορυφόρο δύσκολα παραβιάζονται, ενώ από ένας εμπορικός μπορεί να είναι πιο ευάλωτος.

Νέες τεχνολογίες

Δύο εταιρείες έχουν ξεκινήσει ένα νέο είδος δορυφορικού συμπλέγματος που θα αυξήσει ριζικά τις δυνατότητες επιτήρησης. Επιπλέον, το χαμηλότερο κόστος θα σημαίνει ότι αυτό που βλέπουν θα είναι διαθέσιμο σε περισσότερους πελάτες. Τόσο το φινλανδική ICEYE όσο και το Capella Space (Καλιφόρνια) έχουν εκτοξεύσει δορυφόρους με τεχνολογία Ραντάρ Συνθετικού Διαφράγματος (Synthetic Aperture Radar – SAR).

Αυτό το ραντάρ μπορεί να σαρώσει φθηνότερα την επιφάνεια της Γης ανεξάρτητα από το φως της ημέρας, τις νεφώσεις κλπ. Σήμερα υπάρχει επιτήρηση SAR σε αμερικανικούς δορυφόρους με μέγεθος λεωφορείου, οι οποίοι μπορούν να δουν ένα συγκεκριμένο σημείο στην επιφάνεια του πλανήτη μόνο μία φορά κάθε 1-2 μέρες. Η Capella Space και η ICEYE εγκαθιστούν την ικανότητα SAR σε φθηνούς εκτοξευόμενους μικρο-δορυφόρους σε σχήμα κύβου με μέγεθος περίπου 60cm. Αυτό επιτρέπει την δημιουργία ενός αστερισμού δεκάδων δορυφόρων που μπορούν να επισκέπτονται σχεδόν οποιοδήποτε σημείο στον πλανήτη κάθε μια ώρα.

Τα τρέχοντα σχέδια της ICEYE προβλέπουν αστερισμό 18 δορυφόρων που θα παρέχουν εικόνες κάθε δύο ώρες κατά μέσο όρο. Η Capella Space σχεδιάζει διπλάσιο αστερισμό, που θα αποδίδει εικόνα για κάθε σημείο στη Γη κάθε ώρα. Οι δορυφόροι χαμηλού κόστους σημαίνουν όχι μόνο περισσότερα δεδομένα, αλλά και εικόνες χαμηλότερου κόστους. Μια ενιαία δορυφορική εικόνα υψηλής ανάλυσης μπορεί να κοστίσει έως και 8.000 δολάρια για να καλύψει μια περιοχή 5km ανά πλευρά. Οι νέοι δορυφόροι προσφέρουν πολύ χαμηλότερα κόστη.

Αν δεν έχεις δορυφορική εικόνα

Το χαμηλότερο κόστος θα φέρει δορυφορικές εικόνες σε περισσότερους πελάτες, αλλά τη διαφορά την κάνει η δυνατότητα να βλέπεις κάθε σημείο της Γης πολύ συχνά, Στα επόμενα 10-15 χρόνια, εάν ένα κράτος δεν έχει ροή δορυφορικών εικόνων θα είναι ευάλωτο από τους αντιπάλους του που θα έχουν. Το ίδιο ισχύει και για μεγάλες επιχειρήσεις. Σήμερα, οι δορυφορικές εικόνες χρησιμοποιούνται για συλλογή πληροφοριών από επιχειρήσεις για τη δραστηριότητα σε λιμάνια, την αξιοποίηση χωρητικότητας σε δεξαμενές πετρελαίου, ακόμα και για πόσα αυτοκίνητα βρίσκονται στους χώρους στάθμευσης των εμπορικών κέντρων.

Οι πληροφορίες για τα περισσότερα από αυτά είναι προς το παρόν διαθέσιμες το πολύ μία φορά την ημέρα. Οι οπτικοί δορυφόροι μπορούν να έχουν εικόνες μόνο στο φως της ημέρας και με καθαρό καιρό, άρα δίνουν ελλιπή ενημέρωση. Ακόμα και οι καθημερινές εικόνες δεν είναι εγγυημένες σήμερα, διότι οι ανάγκες κρατικών οργανισμών υπερισχύουν συχνά, πράγμα που σημαίνει ότι ένας δορυφόρος μπορεί να μην δείχνει προς το σημείο όπου τον χρειάζεστε, όταν τον χρειάζεστε.

Τα κράτη ενδιαφέρονται για εικόνες SAR χαμηλού κόστους. Η υπηρεσία Defense Innovation Unit-Experimental του Πενταγώνου υποστήριξε τόσο την Capella Space όσο και την ICEYE, αν και το Κογκρέσο απέρριψε αίτημα χρηματοδότησης ύψους 50 εκατ. δολαρίων για ανάπτυξη μικροδορυφόρων SAR. Η Capella Space και η ICEYE δεν αναφέρονται ποτέ στα κράτη-πελάτες τους. Όμως, οι διευρυμένες δυνατότητες παρακολούθησης προφανώς τα ενδιαφέρουν.

Το να βλέπουμε τον πλανήτη πιο συχνά, με περισσότερες λεπτομέρειες, όχι μόνο θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις να έχουν εικόνα για συγκέντρωση στρατευμάτων ή μεταναστευτικών ροών, αλλά, όταν συνδυάζονται με αναλύσεις των εικόνων που παρέχουν εταιρείες (Orbital Insight, Ursa Analytics και άλλες) μπορούν να προβλέψουν και τον χρόνο εκδήλωσης τέτοιων γεγονότων. Η αυτονομία είναι επίσης ένα συστατικό στοιχείο αυτής της ανάλυσης. Η νέα τάση των εταιρειών με δορυφόρους SAR και των εταιρειών που κάνουν αναλύσεις, είναι να δώσουν στους πελάτες τους το είδος των πληροφοριών που βελτιώνουν τη λήψη σωστών αποφάσεων.

Κατασκοπευτικός δορυφόρος για την Ελλάδα;

Οι “αστερισμοί” δορυφόρων τύπου Capella Space και ICEYE θα μας φέρουν πιο κοντά στην παρακολούθηση επί 24ωρο ολόκληρης της επιφάνειας της Γης. Αυτό ενδέχεται να καταστεί δυνατόν τα επόμενα 5-10 χρόνια. Οι δορυφόροι είναι ένα κομμάτι του παζλ όσον αφορά τα συστήματα παρακολούθησης. Καθώς οι δυνατότητες επιτήρησης επεκτείνονται και γίνονται ευρύτερα διαθέσιμες, ο κόσμος σύντομα θα βρεθεί σε άγνωστη περιοχή.

Οι πληροφορίες παρέχουν ισχύ. Το γνωρίζουμε εδώ και αιώνες. Η ψηφιακή τεχνολογία προσφέρει περισσότερες και ακριβείς πληροφορίες και άρα περισσότερη ισχύ. Είναι προφανές ότι η Ελλάδα δεν πρέπει και πάλι να βρεθεί ουραγός. Η απόκτηση κατασκοπευτικών δορυφόρων προς το παρόν δεν είναι η λύση. Η χώρα δεν έχει την τεχνογωσία να τους κατασκευάσει και η αγορά από τρίτους ενέχει το ρίσκο πρόσβασης του κατασκευαστή στα δεδομένα που συλλέγεις, άρα μπορεί να διαγνώσει τους σκοπούς σου, ή τουλάχιστον να καταλάβει που βρίσκεται το ενδιαφέρον σου.

Ακόμη χειρότερα, μπορούν να ενσωματώνουν κρυφό λογισμικό, το οποίο να αχρηστεύει τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους αν και όποτε ο κατασκευαστής κρίνει απαραίτητο για τα συμφέροντα του. Αυτό θα ήταν καταστροφικό, αν ελληνικές επιχειρήσεις σχεδιάζονταν με την προοπτική της εικόνας, και στην κρίσιμη στιγμή δεν υπήρχε εικόνα. Θα “τύφλωνε” την επιχείρηση.

Η αγορά εικόνας από εμπορικούς παρόχους, που μπορεί πλέον να είναι φθηνότερη, έχει επίσης δυνητικό πρόβλημα. Η παροχή δορυφορικών εικόνων μπορεί να σταματήσει με ή χωρίς την έγκριση του παρόχου. Στις μέρες μας, το χακάρισμα από πανίσχυρους κρατικούς παίκτες έχει γίνει καθημερινότητα. Αυτά είναι προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν όλα τα κράτη (και η Τουρκία) που δεν έχουν την δυνατότητα κατασκευής και εκτόξευσης δικών τους δορυφόρων.

Αν η Τουρκία θελήσει να αγοράσει δορυφόρους από την Ρωσία έχει την δυνατότητα, με όλα τα μειονεκτήματα που αναφέραμε. Ίσως η Τεχεράνη θέσει κάποιες ενστάσεις. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι αν η Άγκυρα αγοράσει δορυφόρο εκτός ΝΑΤΟ και Ισραήλ, θα προκαλέσει την μήνη της Ουάσιγκτον. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, θα μπορούσε να εξετάσει την αγορά δορυφόρου από τη Γαλλία ή το Ισραήλ.