Η άλλη όψη του Μάθιου Νίμιτς

της Νεφέλης Λυγερού  – 

«Το μόνο πρόβλημα με τη δουλειά μου είναι ότι δεν μπορώ να κάνω διακοπές. Θα προκαλέσει κακή εντύπωση», είπε ο ειδικός διαμεσολαβητής του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Γιώργο Κουμουτσάκο. Ο 79χρονος διπλωμάτης, από το 1994, έρχεται και ξαναέρχεται στα Βαλκάνια. Έχει πάντα στον χαρτοφύλακά του το ίδιο θέμα προς επίλυση.

Το ζεύγος Νίμιτς τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για το νησί της Τήνου. Εξού και οι επίμονες προτροπές της συζύγου: «λύσε το θέμα να πάμε ένα καλοκαίρι στην Τήνο». Το κυκλαδίτικο νησί, όμως, δεν είναι το μοναδικό πράγμα που στερείται όταν επισκέπτεται την Ελλάδα. Σπάνια βγαίνει από τον ρόλο του ή εγκαταλείπει τη στεγνή διπλωματική γλώσσα, πίσω από την οποία οχυρώνεται, ακόμα και κατά τη διάρκεια φιλικών συζητήσεων. Έχει, άλλωστε, εξομολογηθεί στα ελάχιστα άτομα, με τα οποία νιώθει πραγματική οικειότητα ό,τι η παραμονή του εδώ ενέχει κινδύνους.

Αυτός είναι και ο λόγος που συνήθως δίνει προσοχή και στην παραμικρή λεπτομέρεια. Ενδεικτικό παράδειγμα, ότι από τις επίσημες φωτογραφίες του φροντίζει να απομακρύνει από το φόντο οτιδήποτε πολύχρωμο που μπορεί να θυμίσει “μακεδονική σαλάτα”!

Αυτό δεν σημαίνει ότι η παραμονή του περιορίζεται σε επαγγελματικές συναντήσεις, ζυμώσεις και παραφουσκωμένους φακέλους. Στο παρελθόν έχει επισκεφθεί τις όμορφες θάλασσες της Χαλκιδικής και ειδικά της Σιθωνίας. Μάλιστα μετά από ένα  γύρο συνομιλιών που είχε κάνει σε κεντρικό ξενοδοχείο της Θεσσαλονίκης πριν από αρκετά χρόνια πετάχτηκε για μερικές ώρες μέχρι τη Βουρβουρού, όπου διαθέτει σπίτι ένας φίλος του.

Εκεί είχε την ευκαιρία να απολαύσει το μπάνιο του, θαυμάζοντας τη θέα του Αγίου Όρους. Παρά την αστική ευγένεια του, όμως, και την πολύχρονη εμπειρία του, τον ενοχλεί όταν τον ταυτίζουν με την πολύχρονη διαμάχη για την ονομασία της ΠΓΔΜ. Τότε, ο μικροκαμωμένος Αμερικάνος (γεννημένος στο Μπρούκλιν) εξοργίζεται, σπεύδοντας πάντα να υπενθυμίσει στους συνομιλητές του την ύπαρξη ενός πλούσιου βιογραφικού. «Δεν κοιμάμαι και ξυπνάω με το όνομα στο μυαλό μου».

Από το δημόσιο σχολείο στο Χάρβαρντ

Όταν ο Τίτο συγκρότησε “μακεδονικό” κρατίδιο στο εσωτερικό της Γιουγκοσλαβίας, ο Μάθιου ήταν μόλις πέντε-έξι ετών. Γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου του 1939 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης και είναι γιος του Ιωσήφ και της Έλσι Νίμιτς. Σαν παιδί πήγε σε δημόσιο σχολείο του Μπρούκλιν και αργότερα φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Γουίλιαμς, παίρνοντας το πτυχίο του το 1960.

Ήταν άριστος φοιτητής και με υποτροφίες μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του στην Οξφόρδη, αλλά και στη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ, όπου είχε ενεργό ρόλο ως πρόεδρος της εφημερίδας Harvard Law Review. Εκεί λέγεται ότι έκανε γνωριμίες και μακρόχρονες φιλίες που αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμες στη μετέπειτα πορεία του.

Εισήλθε στην αγορά εργασίας ως νομικός υπάλληλος στο Ανώτατο Δικαστήριο Justic Marshall Harlan II από το 1965 έως το 1967, πριν υπηρετήσει ως βοηθός προσωπικού του Πρόεδρου Λίντον Τζόνσον μέχρι το 1969. Μεταπήδησε στον ιδιωτικό τομέα και στη δικηγορική εταιρεία της Νέας Υόρκης Simpson, Thatcher & Bartlett ως συνεργάτης από το 1969 έως το 1977. Πρόκειται για έναν κολοσσό που είχε και συνεχίζει να έχει παντοδύναμους πελάτες όπως η  Blackstone Group, Kohlberg Kravis Roberts, JPMorgan Chase της Τράπεζας της Αμερικής, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, η Goldman Sachs, η Google και το Facebook.

Η πρώτη αναγνώριση

Τον Ιανουάριο του 1977 ο Νίμιτς βίωσε την κορυφαία στιγμή της καριέρας του. Διορίστηκε από τον Πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ Σύμβουλος του Στέητ Ντηπάρτμεντ. Υπό την ιδιότητα αυτή παρείχε συμβουλές στον Σάιρους Βανς, έχοντας αναλάβει κυρίως τα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένων των ελληνοτουρκικών και την εφαρμογή της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι.

Το Δεκέμβριο του 1979 προήχθη στη θέση του Υφυπουργού Ασφαλείας, Επιστήμης και Τεχνολογίας. Ήταν υπεύθυνος για την εποπτεία των προγραμμάτων βοήθειας ασφαλείας των ΗΠΑ και την εφαρμογή των διεθνών επιστημονικών και τεχνολογικών προγραμμάτων του Στέητ Ντηπάρτμεντ. Μετά το τέλος της διοίκησης Κάρτερ τον Ιανουάριο του 1981, ο Νίμιτς επέστρεψε στον ιδιωτικό τομέα και ασχολήθηκε με το εταιρικό και το διεθνές δίκαιο.

Επί του ζητήματος της ονομασίας

Στην Ελλάδα γίνεται ευρέως γνωστός τον Μάρτιο του 1994. Τότε ήταν που με παρέμβαση της Ουάσιγκτον ορίσθηκε ειδικός διαμεσολαβητής για την επίλυση του ζητήματος Ελλάδας-ΠΓΔΜ. Αν μη τι άλλο, το “Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας” δυσκολεύει τη γραμματική σύνθεση προτάσεων,  λέει ο Νίμιτς. Τόσο που κάποτε ο Mπαν Κι-Μουν, ο τέως Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, την αποκάλεσε «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας». Αμέσως μετά, ζήτησε από τον μεσολαβητή διαπραγματευτή του να δώσει άμεσα λύση, «γιατί με έχει τρελάνει το θέμα».

Παρά την αποτυχία οποιασδήποτε λύσης κατά τη διάρκεια της τελευταίας 25ετίας, ο Νίμιτς φαίνεται να επιβραβεύεται στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Είναι πρόεδρος, μέλος και συμβουλευτικός διευθυντής Ιδρυμάτων, Ινστιτούτων και πανεπιστημίων. Κατά πολλούς, αυτό οφείλεται στο ότι η θέση του ήταν πάντα κομβικής σημασίας, καθώς για την Ουάσιγκτον η διαφορά Αθήνας-Σκοπίων εγείρει εμπόδια στον κρίσιμο  γεωπολιτικό διάδρομο των Βαλκανίων.

Δεν είναι τυχαίο ότι το 2008 ο Πρόεδρος Μπους έριξε όλο το βάρος του στη σύνοδο κορυφής στο Βουκουρέστι για να εντάξει την ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Υπάρχει και ο αγωγός ΑΜΒΟ που ανήκει στις αμερικανικές εταιρείες Exxon και Chevron, ενώ την κατασκευή του είχε αναλάβει η αμερικάνικη εταιρεία Halliburton. Επιπλέον, οι ΗΠΑ έχουν και στρατιωτική παρουσία στο γειτονικό κράτος. Στο δε Κοσσυφοπέδιο, στα σύνορα με τα Σκόπια, έχουν τη γιγαντιαία στρατιωτική βάση Bond-steel, το μόνο ανθρώπινο  κτίσμα το οποίο είναι ορατό από την Σελήνη, μαζί με το Σινικό Τοίχος.

Έλλειψη αμεροληψίας

Έτσι ερμηνεύεται από πολλούς και μία έλλειψη αμεροληψίας όλα αυτά τα χρόνια από μεριάς του ειδικού διαμεσολαβητή. Ο Μάθιου Νίμιτς, άλλωστε, είναι αρκετά δημοφιλής στη γείτονα χώρα, κάτι που δεν ισχύει και για την Ελλάδα. Ο ίδιος δεν κρύβει στις ιδιωτικές συνομιλίες του ότι πάντα ένιωθε πιο άνετα στα Σκόπια.

Ακόμα και στην Αμερική συνηθίζει να διηγείται ότι τον αναγνωρίζουν και με χαρά τον πλησιάζουν Σκοπιανοί, τους οποίους αποκαλεί “Μακεδόνες”. Διηγείται, μάλιστα, ένα περιστατικό, σύμφωνα με το οποίο σε ένα γνωστό ελληνικό εστιατόριο τον αναγνώρισε και τον κέρασε ένας Αλβανός της ΠΓΔΜ. Εξάλλου, δεν θεωρείται τυχαίο το πιο πρόσφατο διπλωματικό και πολιτικό ατόπημα του. Ενώ ο νέος κύκλος διαπραγματεύσεων βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, εκείνος σε τηλεοπτική συνέντευξή του δεν δίστασε να αποκαλέσει “Μακεδόνες” τους Σκοπιανούς: «Μερικές φορές στους δρόμους, εδώ στη Νέα Υόρκη, ένας “Μακεδόνας” έρχεται και με χαιρετάει, λέγοντάς μου: “Α! Εσύ είσαι ο Νίμιτς”».

Έχει επίσης αναφερθεί με ιδιαίτερη συγκίνηση στο ένδοξο παρελθόν των Σκοπιανών. «Είχατε την ταυτότητα όταν ήσασταν τμήμα της Γιουγκοσλαβίας, του Βασιλείου της Σερβίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συνεπώς, η ταυτότητα του λαού είναι, κατά τη γνώμη μου, ασφαλής και πραγματικά πιστεύω ότι οι ιδέες που παρουσίασα δεν την βλάπτουν, αλλά την ενισχύουν».

Ο ίδιος, μάλιστα, έχει πει πολλές φορές σε φιλικές συζητήσεις ότι οι παραχωρήσεις που απαιτούν οι Έλληνες από την άλλη πλευρά είναι δυσανάλογα μεγάλες. «Να αλλάξουν όνομα; Ταυτότητα; Από τη μία ημέρα στην άλλη;», λέγεται ότι έχει πει. Αντιθέτως, έχει δημοσίως εκφράσει την άποψή του για τον Μέγα Αλέξανδρο, χαρακτηρίζοντάς τον «σφαγέα των λαών». Επίσης, έχει πολλάκις μιλήσει καυστικά για μία προσκόλληση των Ελλήνων σε ό,τι έχει να κάνει με το παρελθόν και την αρχαιότητα.

Η σκοτεινή σχέση του με τον Σόρος

Μία άλλη σκοτεινή, κατά πολλούς, πτυχή του Νίμιτς είναι η στενή σχέση που διατηρεί με τον Τζορτζ Σόρος. Από τότε που αναγνωρίστηκαν τα Σκόπια από τον ΟΗΕ –πάντα σε εκκρεμότητα το θέμα της ονομασίας τους– ο Τζορτζ Σόρος ήταν ο καλός θείος από την Αμερική που απλόχερα έδινε ηθική και υλική βοήθεια. Ο Μάθιου Νίμιτς πέρα από τις κοινωνικές σχέσεις μαζί του είναι και μέλος του συμβουλίου του οργανισμού CDRSEE που χρηματοδοτεί ο επιχειρηματίας δισεκατομμυριούχος.

Το CDRSEE είναι το ίδρυμα με έδρα την Θεσσαλονίκη που σκοπό έχει  να ξαναγράψει την ιστορία στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Σε αυτή την ιστορία αποσιωπάται ο ρόλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και του Ελληνισμού διαχρονικά, θεωρείται ως αφετηρία της Νεοελληνικής Ιστορίας η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ αμφισβητείται η ελληνική εθνοπολιτιστική διάσταση και η ιστορία της Μακεδονίας.

Επίσημος τίτλος του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος είναι «Κέντρο για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CDRSΕΕ). Το Κέντρο εξέδωσε τέσσερα εγχειρίδια κοινής Ιστορίας (Βιβλία Εργασίας) της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, τα οποία προτείνονται στα υπουργεία Παιδείας των βαλκανικών κρατών για ένταξη στα εκπαιδευτικά προγράμματά τους, προκειμένου να συμβάλουν στην ειρηνική συμβίωση και τη φιλία των Βαλκανίων. Στα Σκόπια εκδίδεται από το Ίδρυμα Σόρος το αγγλόφωνο μηνιαίο περιοδικό “Macedonian Times” με ιδιαίτερα ανθελληνικό πρόσημο. Το περιοδικό εμφανίζει τον γνωστό χάρτη των Σκοπιανών με τα αλύτρωτα εδάφη που φτάνουν ως τον Όλυμπο!

Παρά την αισιοδοξία του Μάθιου Νίμιτς, ο ίδιος έχει εξομολογηθεί σε φίλους ότι σε περίπτωση αδιεξόδου θα παραιτηθεί, καθώς έχει πια κουραστεί. «Είναι η τελευταία προσπάθεια», έχει πει, αν και είναι πολύ πιθανόν να πρόκειται για κλασικό διπλωματικό κόλπο. Ο ίδιος, πάντως, δηλώνει πως επιθυμεί να απολαύσει τον χρόνο του στην οικογένειά του και στα τρία εγγόνια του, για το όνομα των οποίων δεν αναμείχθηκε καθόλου. «Μην με ανακατεύετε με ονόματα».