Ο συμβιβασμός και τα πιόνια…

του Βασίλη Καραποστόλη  – 

 

Διάλογος μεταξύ δύο φίλων, του Α και του Β.

Α: Είναι λοιπόν τόσο δύσκολος ο συμβιβασμός;

Β: Τι εννοείς; Μεταξύ πολιτικών κομμάτων ή γενικά;

Α: Θα έλεγα πώς γενικά είναι δύσκολος.

Β: Λίγο ως πολύ ναι. Ειδικά, εδώ, στον τόπο μας.

Α: Πάλι ο τόπος μας. Δηλαδή, αλλού είναι ευκολότερος;

Β: Εξαρτάται. Στην Αγγλία, για παράδειγμα, δεν εγκαταλείπουν εύκολα την προσπάθεια να βρίσκουν σημεία ισορροπίας. Το θεωρούν μάλιστα επίτευγμα να φτάσουν εκεί. Μπορεί μάλιστα να πει κανείς ότι ενισχύεται έτσι η αυτοπεποίθησή τους. Δεν νιώθουν οι αντίπαλοι ότι παραχωρώντας κάτι ο ένας στον άλλο, κινδυνεύουν στη συνέχεια να τα χάσουν όλα. Αυτό που μένει στη κατοχή τους το θεωρούν αρκετό, και η απόδειξη ότι έχουν αποθέματα δύναμης βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός ότι μπορούν να παραχωρούν κάποια οφέλη.

Α: Μοιάζει λίγο με υπεροψία αυτό. Είναι σαν να λέει κανείς: «ό,τι και να σου παραχωρήσω, πάλι ακλόνητος θα είμαι».

Β: Εσύ τη λες υπεροψία, εγώ αυτοπεποίθηση. Πάντως ένα είναι βέβαιο: ότι τον συμβιβασμό οι Εγγλέζοι δεν τον βλέπουν σαν ήττα.

Α: Δεν τους πολυκαταλαβαίνω, ξέρεις. Προτιμώ τους Γάλλους. Αυτοί έχουν και το «κοινωνικό τους συμβόλαιο», αλλά έχουν και τις κοινωνικές εξεγέρσεις τους. Πηγαίνουν από το ένα στο άλλο, ζουν, θυμώνουν, διεκδικούν και μετά… τα βρίσκουν.

Β: Τους αναγκάζουν οι αποτυχίες τους να τα βρουν.

Α: Έστω κι έτσι.

Β: Το ζήτημα όμως είναι αν υποφέρει κανείς κατά βάθος επειδή κατέληξε στον συμβιβασμό, ή αν τον βλέπει σαν μια λύση που τη βρήκε με τις ικανότητές του.

Α: Τι ικανότητες εννοείς;

Β: Να, πρώτα απ’ όλα την ικανότητα να αποκηρύσσεις εν μέρει τον προηγούμενο εαυτό σου. Είναι αυτό που στην Ελλάδα μοιάζει σχεδόν αδύνατο. Αποτελεί όμως όρο για να πετύχει ένας συμβιβασμός. Να παραδεχτούν σιωπηρά οι αντίδικοι ότι όσα σκέπτονταν και έπρατταν προηγουμένως δεν ήταν απολύτως ορθά. Κατηγορούσες τον αντίπαλο για περισσότερα απ’ όσα έπρεπε. Τώρα όμως πρέπει να διορθώσεις. Αλλά το να διορθώνεις τον εαυτό σου σημαίνει ότι του κόβεις ένα κομμάτι, και το θέμα είναι μήπως φοβάσαι ότι το υπόλοιπο που θα μείνει θα είναι πολύ μικρό.

Α: Εξακολουθείς να μιλάς πολύ εγγλέζικα. Το πολύ, το λίγο, το αρκετό, το υπόλοιπο… Την ανθρώπινη ψυχή δεν την εξετάζει κανείς με όρους cost:benefit ανάλυσης.

Β: Γιατί όχι; Ο Πλάτων δεν μιλούσε για τη «μετρητική» τέχνη; Οι ηδονές και οι λύπες κάπως πρέπει να μπαίνουν κι αυτές στη ζυγαριά. Ας μην πάμε όμως τόσο πίσω.

Α: Ας γίνουμε Ευρωπαίοι λοιπόν. Ας βάλουμε νερό στο κρασί μας και ας κάνουμε πως δεν τρέχει τίποτα. Μήπως πρέπει να μεθάμε κιόλας συναινετικά;

Β: Μην ποζάρεις για πολύ αισθησιακός. Και σε ποιόν δεν αρέσει να μεθάει πότε – πότε; Αλλά υπάρχει και η μέθη της διαύγειας ξέρεις, το να μπορεί κανείς να σκέπτεται με ακρίβεια. Μια γεωμετρική επιχείρηση του μυαλού. Δεν έχεις νιώσει ποτέ νιώσει την ευχαρίστηση που έρχεται όταν μπορείς να διακρίνεις σωστά τα πράγματα, να τα χωρίζεις, να τα διαιρείς;

Α: Τι σχέση έχει τώρα η διαίρεση;

Β: Έχει σχέση και μεγάλη. Για να πετύχει ένας συμβιβασμός πρέπει να φανταζόμαστε ότι το αντικείμενο της διαμάχης είναι διαιρετό. Ένα τμήμα του θα το πάρεις εσύ, ένα άλλο εγώ. Ανταγωνιζόμαστε για ένα οικόπεδο, είμαστε έτοιμοι να πάμε στα δικαστήρια ή και να σφαχτούμε. Οπότε, την τελευταία στιγμή παίρνει άλλες στροφές το μυαλό σου και δέχεται ότι το οικόπεδο μπορεί να χωριστεί και αυτό είναι το καλύτερο που μπορούσε να γίνει.

Α: Ναι, αλλά ποιός θα υπολογίσει την αξία του κάθε τμήματος;

Β: Είδες που καταλήγουμε στην ανάγκη της μέτρησης; Δεν υπάρχει άλλος για να εκτιμήσει την αξία του κάθε μεριδίου εκτός από τους ίδιους τους αντιμαχόμενους. Ο συμβιβασμός θα δυσκόλευε εάν ανέθεταν σ’ ένα διαιτητή, σ’ έναν τρίτο τον διακανονισμό.

Α: Μα αυτό που λες είναι τι να πω…τουλάχιστον παράδοξο. Όλοι λένε πως οι μεσολαβητές διευκολύνουν.

Β: Το λένε αόριστα και χωρίς να εξετάζουν συγκεκριμένα το πρόβλημα κάθε φορά. Και στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι ακριβώς ότι οι αντίδικοι σπάνια έρχονται σε απ’ ευθείας επαφή μεταξύ τους. Παρεμβάλλονται άλλοι ενδιαφερόμενοι κι αυτό νοθεύει την γνησιότητα της αναμέτρησης.

Α: Μιλάς ειδικά για τις πολιτικές αναμετρήσεις;

Β: Ναι, για την πολιτική. Γιατί στην κοινωνία οι πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις είναι πιο συχνές, είναι ο κανόνας σχεδόν της καθημερινής ζωής. Την ημέρα οι άνθρωποι καυγαδίζουν, αλλά τα βράδια κάπως μαλακώνουν. Με τις συναναστροφές ημερεύει η Ελλάδα, με τίποτα άλλο.

Α: Πράγμα που αποκλείεται στην πολιτική.

Β: Στην πολιτική δεν έχουμε συναναστροφές, παρά μόνο ως παρωδία. Εδώ τον πρώτο ρόλο τον παίζουν οι αποστάσεις. Το ένα κόμμα αντικρύζει το άλλο από απόσταση, ο ένας αρχηγός ανιχνεύει τον άλλο από μακριά.

Α: Και γιατί δεν αλληλοεξετάζονται από πιο κοντά;

Β: Γιατί υπάρχει πάντα η υποψία ότι ανάμεσα σε μένα και τον αντίπαλό μου παρεμβάλλεται ένας άλλος, ένας ξένος που προσπαθεί να ελέγξει την πιθανή μας προσέγγιση. Επομένως μια και δεν έχω να κάνω τόσο με τον ντόπιο αντίπαλο όσο με τον αλλοδαπό που τον εποπτεύει, κρίνω πως το να συζητώ με τον αντίπαλο είναι σαν να κοροϊδεύω τον εαυτό μου.

Α: Και για να μην κοροϊδεύεις τον εαυτό σου…

Β: Ξεσπάς εναντίον του αντιπάλου. Του επιτίθεσαι με μεγαλύτερο μένος επειδή δεν μπορείς να τα βάλεις με αυτόν που θεωρείς κηδεμόνα του. Γινόμαστε αδιάλλακτοι από έλλειψη αυθεντικότητας. Θα θέλαμε να ήμασταν αυθεντικοί μονομάχοι, ο ένας αντιμέτωπος του άλλου. Να ξέραμε ότι αυτός που στέκεται απειλητικός αντίκρυ μας είναι ο εαυτός του. Και τότε να αρχίζαμε τον πόλεμο εναντίον του, ή να διαλέγαμε την ειρήνη. Αλλά να ήμασταν εμείς που θα το αποφασίζαμε.

Α: Δεν καταλαβαίνω. Λες ότι έχουμε μια τάση προς τη μονομαχία, και απ’ την άλλη μια ανάγκη να δώσουμε διέξοδο μόνοι μας. Τελικά τι θέλουμε;

Β: Θέλουμε να μην είμαστε πιόνια. Πάνω κι από τη σύγκρουση, πάνω κι από την τυχόν ανακωχή, βρίσκεται η ανάγκη που έχει κανείς να είναι κύριος των πράξεών του. Αυτό έχει σημασία: να διαλέγει κανείς και να μπορεί στη συνέχεια να δέχεται τις συνέπειες της εκλογής του.