Με έξοδο από τα Μνημόνια και κάθαρση ο Τσίπρας στις κάλπες

Στις αρχές του έτους, από το Μαξίμου διοχέτευαν ότι αμέσως μετά το κλείσιμο της 3ης αξιολόγησης ο πρωθυπουργός θα προχωρήσει σε ανασχηματισμό. Διευκρίνιζαν, μάλιστα πως το νέο κυβερνητικό σχήμα θα ήταν “εκλογικό”, με την έννοια πως με αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ θα έδινε τη μάχη της κάλπης. Προφανώς, επειδή τα περιθώρια αλλαγών κεντρικών υπουργών ήταν πολύ περιορισμένα, ίσως και για κάποιους άλλους λόγους που δεν έγιναν γνωστοί, από ένα χρονικό σημείο και πέρα κυριάρχησαν δεύτερες σκέψεις.

Η απομάκρυνση της Ράνιας Αντωνοπούλου και λίγο αργότερα η παραίτηση του συζύγου της Δημήτρη Παπαδημητρίου από υπουργός Οικονομίας-Ανάπτυξης εκ των πραγμάτων εγγράφει στην ημερήσια διάταξη τον ανασχηματισμό. Το πολιτικό κλίμα έχει επιβαρυνθεί για τη συμπολίτευση και το ζητούμενο για τον Τσίπρα είναι με τον ανασχηματισμό να κλείσει το συντομότερο δυνατόν τη δυσάρεστη αυτή παρένθεση. Ναι μεν η Ράνια Αντωνοπούλου δεν παρανόμησε, στο ηθικό-πολιτικό επίπεδο διέπραξε ατόπημα που αναμφισβήτητα προκάλεσε πολιτικό-εκλογικό κόστος στον ΣΥΡΙΖΑ.

Το Μαξίμου, άλλωστε, έχει ήδη χαράξει ρότα. Πυροδοτώντας το σκάνδαλο Novartis άλλαξε τους όρους του παιχνιδιού και κατ’ επέκτασιν τον χαρακτήρα της πολιτικής-εκλογικής σύγκρουσης. Προφανώς, καθοριστικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι η κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε από τη λαϊκή αντίδραση στο μέτωπο του Μακεδονικού.

Τα ογκώδη συλλαλητήρια και κυρίως ο αρνητικός έως αντιδημοκρατικός τρόπος που τα αντιμετώπισε διαμόρφωσαν ένα κλίμα σχετικής πολιτικής απομόνωσης. Η πυροδότηση του σκανδάλου Novartis, το οποίο βρισκόταν υπό διερεύνηση από την εισαγγελία διαφθοράς, χρησιμοποιήθηκε σ’ εκείνη τη συγκυρία και για να μετατεθεί ριζικά το κέντρο βάρους της επικαιρότητας και κατ’ επέκτασιν για να αποσπασθεί η προσοχή της κοινής γνώμης.

Με δύο όπλα

Ανεξαρτήτως, πάντως, της συγκυριακής σκοπιμότητας, στο Μαξίμου προετοίμαζαν το όπλο της κάθαρσης. Παρά τις επιφυλάξεις υψηλόβαθμων κυβερνητικών παραγόντων, ο Τσίπρας αποφάσισε τελικώς να δώσει τη μάχη των εκλογών με δύο πολιτικά όπλα.

Το πρώτο ήταν και παραμένει το αφήγημα ότι η κυβέρνησή του βγάζει την Ελλάδα από τα Μνημόνια, ότι τα πολύ δύσκολα θα περάσουν και πως εφεξής τα νοικοκυριά θα δουν καλύτερες ημέρες. Πρόκειται για αφήγημα με πολιτική εμβέλεια. Μετά την αποτυχημένη προσπάθειά τους να απαλλαγούν από τα Μνημόνια, διαδηλώνοντας μαζικά και στη συνέχεια ψηφίζοντας ΣΥΡΙΖΑ, οι Έλληνες θεωρούν πως “έχουν φάει τον γάιδαρο και μένει η ουρά του”. Με άλλα λόγια, είναι διατεθειμένοι να υπομένουν όσες θυσίες εναπομένουν, προσδοκώντας ότι η οικονομία και η χώρα θα εισέλθουν σε μία νέα ελπιδοφόρα περίοδο.

Το γεγονός, όμως, ότι η έξοδος από τα Μνημόνια τροφοδοτεί ελπίδες και προσδοκίες εκ των πραγμάτων λειτουργεί κατευναστικά και στην κοινωνία, η οποία, άλλωστε, έχει ζωτική ανάγκη να τρέφει τέτοιες ελπίδες. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι πιθανότητες εκτεταμένης κοινωνικής αναταραχής συρρικνώνονται δραστικά, παρότι τα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό είχαν στο υπόστρωμά τους και την αιτία της ασφυκτικής οικονομικής-κοινωνικής πίεσης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Προς το παρόν, πάντως, οι πληττόμενοι μικρομεσαίοι αγωνίζονται με νύχια και με δόντια να κρατήσουν το κεφάλι έξω από το νερό.

Η πυροδότηση του σκανδάλου

Στην προσπάθειά του να μετατρέψει τις εκλογές σε ντέρμπι, ή τουλάχιστον να περιορίσει το δημοσκοπικό προβάδισμα της ΝΔ, το κυβερνητικό επιτελείο έριξε τελικώς στην πολιτική αρένα και το δεύτερο πολιτικό όπλο του: την κάθαρση. Ας σημειωθεί ότι η διάχυτη και δικαιολογημένη απέχθεια της κοινής γνώμης για το εκτεταμένο καθεστώς κλεπτοκρατίας με πρωταγωνιστή την ολιγαρχία του χρήματος σε συνεργασία με τα παλαιά κόμματα εξουσίας, είχε προικίσει πολιτικά τον ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα και πολίτες που τον αντιπαθούσαν θεωρούσαν πως μόνο αυτός μπορούσε να λάβει μέτρα εναντίον του άγους της διαπλοκής και της διαφθοράς.

Δεν είναι του παρόντος να γίνει απολογισμός του εάν η κυβέρνηση Τσίπρα ανταποκρίθηκε επαρκώς σ’ αυτή τη διάχυτη προσδοκία της κοινωνίας. Αναμφίβολα έγιναν ορισμένες κινήσεις και αποκαθηλώθηκαν κάποιες εμβληματικές περιπτώσεις, όπως αυτή του Ψυχάρη και εν μέρει του Μπόμπολα. Με την πυροδότηση, όμως, του σκανδάλου Novartis, που ούτε και οι εμπλεκόμενοι αμφισβήτησαν την ύπαρξή του, το Μαξίμου ανέβηκε “πίστες” όχι “πίστα”. Δεν είναι απλό να τίθενται σε προανακριτική εξέταση από τη Βουλή δύο πρώην πρωθυπουργοί και πολλαπλάσιοι υπουργοί της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ.

Ο Τσίπρας και υπουργοί του, μάλιστα, όχι μόνο δεν τήρησαν αποστάσεις από τη συγκεκριμένη ενέργεια της Δικαιοσύνης, αλλά φρόντισαν με δηλώσεις να δείξουν στην κοινή γνώμη ότι το βήμα αυτό κατέστη δυνατόν, επειδή ακριβώς βρίσκονται αυτοί στην κυβέρνηση κι όχι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Προφανώς, παραπέμπουν στην έρευνα των αμερικανικών δικαστικών αρχών και κατ’ επέκτασιν στην έρευνα της ελληνικής Δικαιοσύνης, αλλά το πολιτικό μήνυμα που στέλνουν είναι ότι με άλλη κυβέρνηση το σκάνδαλο θα είχε με κάποιον τρόπο κουκουλωθεί.

Το επιχείρημά τους μπορεί να είναι αντιθεσμικό, αλλά έχει βάση και κυρίως έχει εμβέλεια στην κοινωνία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, άλλωστε, έχει επιλέξει το κοινωνικό ακροατήριο, στο οποίο ποντάρει για να κάνει ντέρμπι τις επόμενες εκλογές. Ή τουλάχιστον για να εδραιώσει τη θέση του ως τον αναμφισβήτητο δεύτερο πόλο-πυλώνα του πολιτικού συστήματος. Και ως εκ τούτου να εγγραφεί στη συνείδηση των κάθε είδους μηχανισμών και κέντρων ισχύος εντός και εκτός Ελλάδας, αλλά και των ψηφοφόρων ότι αν χάσει τις εκλογές θα είναι αυτός που θα επανέλθει στον επόμενο εκλογικό γύρο.