Σενάρια πρόωρων εκλογών στην Τουρκία

Ενώ πληθαίνουν τελευταία οι ενδείξεις ότι οι τουρκικές εκλογές μπορεί να διεξαχθούν νωρίτερα από τον Νοέμβριο του 2019, ο Ερντογάν παραμένει ο απόλυτος ρυθμιστής τη πολιτικής κατάστασης.

Γράφει ο Κώστας Ράπτης  – 

Πενία τέχνας κατεργάζεται – και ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ασφαλώς δεν ξεχνά ποια πολιτική “πενία” αποκάλυψε το δημοψήφισμα του Απριλίου 2017, όπου το “Ναι” στη συνταγματική αναθεώρηση απέσπασε μόλις το 51,4 %, εν μέσω πολλών καταγγελλόμενων παρατυπιών και με μεγάλα αστικά κέντρα να επιλέγουν το “Όχι”.

Το προεδρικό πολίτευμα που προέκυψε από αυτή την συνταγματική αναθεώρηση θα λάβει την πλήρη μορφή του τον Νοέμβριο του 2019, οπότε είναι προγραμματισμένο να διεξαχθούν ταυτοχρόνως βουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Κατόπιν η θέση του πρωθυπουργού θα καταργηθεί και ο αρχηγός του κράτους θα αναλάβει πλήρως την καθοδήγηση της εκτελεστικής εξουσίας, σε ένα τοπίο από το οποίο θα απουσιάζουν οι ασφαλιστικές δικλίδες άλλων χωρών με προεδρικό πολίτευμα.

Όμως, για να λειτουργήσει το σενάριο αυτό χρειάζεται ο Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) να επιτύχουν καθαρή νίκη και στις δύο κάλπες – ειδάλλως, η αρχική έμπνευση της συνταγματικής αναθεώρησης ακυρώνεται και προκύπτει πολιτειακή κρίση.

Η κατάσταση της τουρκικής αντιπολίτευσης μοιάζει να είναι το ισχυρότερο όπλο του Ερντογάν. Η κεμαλιστική κεντροαριστερά του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) μοιάζει εγκλωβισμένη σε ένα “εκλογικό γκέτο”, καθώς το ποσοστό της κινείται απαράλλαχτα στο 25% όποια και αν είναι η συγκυρία. Το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) προσκολλήθηκε στον Ερντογάν (κατά τις φήμες, επειδή ο αρχηγός του Ντεβλέτ Μπαχτσελί εκβιάζεται προσωπικά) ήδη από την εποχή του δημοψηφίσματος, οπότε υποστήριξε το “Ναι”, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στη διάσπαση, καθώς μερίδα των στελεχών του στοιχήθηκε πίσω από τη Μεράλ Ακσενέρ και ίδρυσε το “Καλό Κόμμα”(Iyi partisi).

Το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP) προσπαθεί να κρατηθεί στη νομιμότητα, με την ηγεσία και χιλιάδες μέλη του να βρίσκεται ήδη στη φυλακή. Κάθε άλλη πολιτική δύναμη βλέπει τις φιλοδοξίες της να ανακόπτονται από το όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης του 10%. Και το κυριότερο: κάθε συνεργασία των κομμάτων της αντιπολίτευσης προσκρούει στα ανυπέρβλητα εμπόδια που προκύπτουν από την πολιτική φυσιογνωμία του καθενός.

Η ανασφάλεια των κυβερνώντων

Ωστόσο, παρά την εικόνα αυτή, οι κυβερνώντες αισθάνονται αδυναμία και ανασφάλεια. Και προσπαθούν με διάφορους τρόπους, που φτάνουν μέχρι την αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού, να σιγουρέψουν το πλεονέκτημά τους. Το πρώτο δείγμα ήταν οι εκκαθαρίσεις στους μεγάλους δήμους. Σειρά δημάρχων του ΑΚΡ, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, υποχρεώθηκαν με εντολή Ερντογάν να παραιτηθούν, πληρώνοντας έτσι την αδυναμία τους να εξασφαλίσουν στον χώρο ευθύνης τους την επικράτηση του “Ναι” στο δημοψήφισμα.

Ακολούθησε η συγκρότηση της “Λαϊκής Συμμαχίας”, ήτοι της ανακοίνωσης της εκλογικής σύμπραξης του ΑΚΡ με το ΜΗΡ στις επόμενες εκλογές, με την προσδοκία ότι θα προστεθούν και μικρότερα ισλαμιστικά ή δεξιά κόμματα. Πρόκειται για μία εξέλιξη που αποτυπώνει βέβαια την ωρίμαση της “τουρκοϊσλαμικής σύνθεσης” η οποία ζυμώνεται στην τουρκική κοινωνία και πολιτική από την δεκαετία του ’80, ωστόσο απαντά και σε μικροκομματικά οφέλη, προσφέροντας σανίδα σωτηρίας στους εθνικιστές, που μετά τη διάσπαση καταγράφουν ποσοστά κάτω του 10%. (Το ερώτημα γιατί το ΑΚΡ αισθάνεται από την πλευρά του την ανάγκη μιας τέτοιας σύμπραξης είναι ίσως πιο ενδιαφέρον).

Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι για την επίτευξη της εκλογικής τους συμμαχίας τα δύο κόμματα νομοθετούν την αλλαγή της εκλογικής νομοθεσίας κατά το δοκούν (λ.χ. το MHP θα διατηρήσει εντός της Λαϊκής Συμμαχίας χωριστά ψηφοδέλτια, ώστε να μην χάσει την κρατική επιχορήγηση), χωρίς πάντως να θίγουν το όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης, όπως ζητά το CHP, αφού η έξωση του HDP από την Εθνοσυνέλευση αποτελεί κεντρικό στοιχείο του σχεδιασμού.

Σαν να μην ήταν, όμως αρκετά όλα αυτά, πληθαίνουν τελευταία οι ενδείξεις ότι οι εκλογές μπορεί να διεξαχθούν νωρίτερα από τον Νοέμβριο του 2019. Ούτως ή άλλως τον Μάρτιο του 2019 πρόκειται να διεξαχθούν δημοτικές εκλογές, όπου παραδοσιακά οι υποψήφιοι των αντιπολιτευόμενων κομμάτων καταγράφουν, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, επιδόσεις ανώτερες του συνήθους κατά 3% έως και 10%. Δεν έχουν ασφαλώς οι κυβερνώντες τη διάθεση να δώσουν την καθοριστική πολιτική μάχη σε ένα τέτοιο κλίμα.

Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αρκετές φορές τοποθετηθεί κατά της πρόωρης διεξαγωγής εκλογών και ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ διέψευσε τις τελευταίες πληροφορίες– όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση του δέλεαρ είναι μεγάλο. Μάλιστα η Μεράλ Ακσενέρ δήλωσε δημοσίως ότι αναμένει διεξαγωγή των εκλογών φέτος στις 15 Ιουλίου – δεύτερη επέτειο του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016 και οιονεί νέα εθνική εορτή του καθεστώτος που οικοδομεί ο Ερντογάν.

Κλίμα εθνικής έξαρσης

Σε κάθε περίπτωση, η πολεμική επιχείρηση “Κλάδος Ελαίας” εναντίον του κουρδικού θύλακα του Αφρίν στη βόρεια Συρία έχει προκαλέσει (είτε αυθορμήτως είτε και με την καταστολή όσων εκφράζουν επικριτικές απόψεις) κλίμα εθνικής έξαρσης και συσπείρωσης γύρω από την ηγεσία της χώρας. Ο πληθυσμός εγκρίνει την εισβολή με ποσοστά της τάξης του 90% στις δημοσκοπήσεις, ενώ και το CHP αναγνωρίζει την ανάγκη της “αντιτρομοκρατικής επιχείρησης” (μολονότι το ΑΚΡ προσπαθεί με κάθε τρόπο να παρουσιάσει τους αντιπάλους του ως “ουρά” του HDP).

Δεν είναι τυχαίο ότι με την ευκαιρία των επαρχιακών συνεδρίων του ΑΚΡ ο Ερντογάν δίνει κάθε Σαββατοκύριακο και σε διαφορετική πόλη πολεμοχαρείς ομιλίες σε ανοικτές συγκεντρώσεις που μοιάζουν καθαρά προεκλογικές. Η ειρωνεία του πράγματος είναι όμως ότι η επιχείρηση στο Αφρίν προκαλεί την αντίδραση των Κούρδων ψηφοφόρων και συγκρατεί τα ποσοστά του HDP, το οποίο πρόσφατη δημοσκόπηση κατέγραψε στο 12%.

Τέλος, δεν πρέπει να υποτιμηθεί και η παράμετρος της οικονομικής πολιτικής. Η κυβέρνηση εγκατέλειψε την τακτική των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου και άρχισε και πάλι να νομοθετεί μέσω της Εθνοσυνέλευσης εγκρίνοντας σειρά παροχών (επιδότηση κτηνοτρόφων, φορολογικά κίνητρα για εργοδότες που προχωρούν σε προσλήψεις, μονιμοποίηση συμβασιούχων, έγκριση νέων δημόσιων έργων) που σε κάθε άλλη χώρα θα θεωρούνταν προάγγελος εκλογών. Άλλωστε η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας δεν είναι βέβαιο ότι θα επιτρέπει τέτοιες κινήσεις για πολύ

---

Πηγή: Capital.gr