Δένοντας το ατσάλι με μπέρμπον και Levi’s

Ένας σκληρός εμπορικός πόλεμος, ο «πόλεμος του χάλυβα» είναι σε εξέλιξη, το τελευταίο διάστημα ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο. Η ένταση έχει ανέβει επικίνδυνα τα τελευταία εικοσιτετράωρα, μετά τις δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου ότι θα επιβάλει δασμούς. Τα παιχνίδια με τον χάλυβα έχουν ιστορικό προηγούμενο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτή την φορά όμως απειλούν το ουίσκι μπέρμπον, τα τζιν Levi’s και τις Harley- Davidson.

Ο Τραμπ δείχνει ιδιαίτερα αποφασιστικός και αυτό προκαλεί την αντίδραση της ΕΕ, αλλά και των οικονομικών εταίρων του στην NAFTA (Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου για την Βόρεια Αμερική). Επηρεάζει δε και την Wall Street και τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια.

«Οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλοί και κερδίζονται εύκολα», έγραψε πρωί-πρωί την Παρασκευή στον λογαριασμό του στο Twitter ο  Αμερικανός πρόεδρος, μόλις μία ημέρα, αφότου ανακοίνωσε ότι ετοιμάζεται για την επιβολή δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Εξήγησε μάλιστα την απόφασή του, σημειώνοντας ότι «όταν είμαστε 100 δισ δολάρια κάτω με μία ορισμένη χώρα και κάνουν τους έξυπνους, κόβουμε τις συναλλαγές και κερδίζουμε πολλά. Είναι εύκολο!».

Το σχόλιο αυτό «ακούστηκε» στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες. Η ΕΕ όμως δεν είναι η μόνη που πλήττεται. Το 2017, ο Καναδάς ήταν η χώρα με τις μεγαλύτερες εξαγωγές αλουμινίου (2,48 εκατ. τόνους) στις ΗΠΑ. Πρόκειται για έναν όγκο συναλλαγών πολύ μεγαλύτερο από αυτόν με την Ρωσία που κατείχε την δεύτερη θέση με 625.000 τόνους και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με 570.000 τόνους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ αποτελούν τον μεγαλύτερο εισαγωγέα χάλυβα στον κόσμο, περίπου 30 εκατ. τόνους, ποσότητα που μεταφράζεται σε  24 δισ. δολάρια. Από αυτούς, το 4% των εισαγωγών γίνεται από την Γερμανία, ενώ το 50% εισάγεται από τον Καναδά, την Βραζιλία, την Νότια Κορέα και το Μεξικό.

Θα είναι απόφαση με γενική ισχύ;

Η απόφαση του Αμερικανού προέδρου αφορά όλες τις χώρες εξαγωγείς χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ. Ωστόσο, υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξουν εξαιρέσεις. Ήδη είναι ασαφές το τι θα ισχύσει με τις χώρες της NAFTA και συγκεκριμένα με τον μεγαλύτερο εξαγωγέα, τον Καναδά, αλλά και με το Μεξικό.

Την εξαίρεση αυτών των δύο χωρών από τα εμπορικά μέτρα του Τραμπ (δασμοί ύψους 25% για τον χάλυβα και 10% για το αλουμίνιο) ζήτησε νωρίτερα ο επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του Μεξικού στις συνομιλίες για τη NAFTA, Κένεθ Σμιθ. Εστίασε στο γεγονός ότι αποτελούν «στρατηγικούς συμμάχους των ΗΠΑ».

Την ίδια ώρα στον Καναδά, υψηλόβαθμος αξιωματούχος ανέφερε ότι η Οττάβα δεν θεωρεί δεδομένο ότι η χώρα θα εξαιρεθεί των περιοριστικών μέτρων. Ο Τραμπ, άλλωστε, θα ανακοινώσει την τελική απόφασή του την επόμενη εβδομάδα. Πρόσθεσε, πάντως, ότι ήδη η καναδική κυβέρνηση εξετάζει τι είδους κυρώσεις θα μπορούσε να επιβάλει στις ΗΠΑ, στην περίπτωση που αποτελέσει στόχο. Άλλωστε, έχει ήδη προειδοποιήσει την Ουάσιγκτον ότι, αν χρειαστεί, θα απαντήσει.

Για επιπτώσεις και στις δύο πλευρές των συνόρων μίλησε και ο πρωθυπουργός του Καναδά Τζάστιν Τριντό, χαρακτηρίζοντας «εντελώς απαράδεκτη» την επιβολή δασμών. Προειδοποίησε για πρόκληση αναταραχής στην NAFTA και διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνησή του θα υπερασπιστεί τον καναδικό βιομηχανικό τομέα.

Ευρωπαϊκές και διεθνείς αντιδράσεις

Ο Τράμπ έχει, βεβαίως, το σχέδιό του. Αν και αυτό πλήττει πρωτίστως την Κίνα, η οποία τον κάλεσε να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, δείχνει και άλλους στόχους. Η Γερμανία, για την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος πριν λίγους μήνες είπε ότι έχει γεμίσει τον πλανήτη με αυτοκίνητα, εξάγει στις ΗΠΑ το 4% της συνολικής αμερικανικής κατανάλωσης χάλυβα.

Σύμφωνα, μάλιστα, με την Eurofer, το 2017 οι γερμανικές χαλυβουργίες πούλησαν στις ΗΠΑ κάτι παραπάνω από 1 εκατ. τόνους. Η εκτίμηση είναι ότι το 2-3% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής, περίπου 3,4 εκατομμύρια τόνοι (με συνυπολογισμό κάποιων προϊόντων  φτάνουν τα 5) περνούν κάθε χρόνο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Αν και οι δύο μεγαλύτερες χαλυβουργίες της Γερμανίας, η γνωστή  ThyssenKrupp και η Saltzgitter απέφυγαν να κάνουν κάποιο σχόλιο, σε πολιτικό επίπεδο ο υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ χαρακτήρισε «απολύτως ακατανόητη» την πρόθεση Τράμπ. «Πρέπει να κάνουμε το παν ώστε να αποφύγουμε μια διεθνή εμπορική διένεξη», είπε στην Die Welt. Προειδοποίησε ότι «όταν τσακώνονται δύο, χαίρεται ο τρίτος». Ανάλογες προειδοποιήσεις έκανε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ, σημειώνοντας ότι η επιβολή δασμών θα επηρέαζε σημαντικά την γερμανική βιομηχανία.

Σε επίπεδο ΕΕ, η Κομισιόν εξετάζει με την σειρά της την λήψη αντιμέτρων με τον Γιούνκερ να δηλώνει ότι «δεν θα μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια, όταν απειλούνται η ευρωπαϊκή βιομηχανία και οι θέσεις εργασίας». Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Γίρκι Κατάινεν, μίλησε για έναν «γενικευμένο εμπορικό πόλεμο», ο οποίος όμως μπορεί να αποφευχθεί, καθώς ο Τραμπ δεν έχει υπογράψει ακόμη την  απόφασή του. Ο δε  Επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Πιερ Μοσκοβισί ανέφερε ότι η ΕΕ ετοιμάζει ήδη την αντίδρασή της.

Ευρωπαϊκές πηγές αναφέρουν ότι η ΕΕ θα προσφύγει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Παράλληλα εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλει δασμούς ύψους 25% σε προϊόντα που εισάγονται από τις ΗΠΑ, συνολικής αξίας 3,5 δισ. δολαρίων. Τα προϊόντα αυτά θα εξειδικευθούν την επόμενη εβδομάδα. Ο Γιούνκερ ωστόσο είπε σε δημοσιογράφους ότι ανάμεσά τους είναι «οι Harley-Davidson, το (αμερικανικό ουίσκι) μπέρμπον και τα τζιν Levi’s».

Ανησυχίες εκφράζει και το ΔΝΤ, κάνοντας λόγο για επιπτώσεις “όχι μόνο στην παγκόσμια, αλλά και στην ίδια την αμερικανική οικονομία”. Γι’ αυτό παροτρύνει την αμερικανική κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην «ύστατη», όπως την αποκαλεί, λύση των εμπορικών δασμών και να επιδιώξει διάλογο με τους εμπορικούς της εταίρους.

Πως αντιδρούν Μόσχα και Άγκυρα

Η εξέλιξη δεν έμεινε ασχολίαστη από την Μόσχα, η οποία απέφυγε να αναγνωρίσει στον εαυτό της έναν από τους βασικούς στόχους αυτής της πολιτικής, παρότι αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα χάλυβα στις ΗΠΑ. «Αυτό το μέτρο στρέφεται εναντίον πολλών χωρών», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, εκφράζοντας την ανησυχία της ρωσικής κυβέρνησης.

Σημειώνεται ότι παλαιότερα, όταν ο Τραμπ είχε ανακοινώσει ανάλογες προθέσεις, το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου είχε προτείνει την επιβολή δασμών 53% στις εισαγωγές χάλυβα από την Ρωσία και από άλλες 11 χώρες και 24% για τις υπόλοιπες χώρες.

Διαφορετικός είναι ο αντίκτυπος των ανακοινώσεων Τραμπ στην Τουρκία, η οποία αποτελεί τον έκτο μεγαλύτερο εξαγωγέα χάλυβα στις ΗΠΑ, καλύπτοντας το 5,6% των αμερικανικών αναγκών. Ήδη, η  μεγαλύτερη τουρκική εταιρεία του κλάδου  Borusan Holding, περιμένοντας «τις λεπτομέρειες των αμερικανικών δασμών», εξετάζει τρόπους επέκτασης του εργοστασίου της στις ΗΠΑ, το οποίο παράγει χαλυβδοσωλήνες στο Χιούστον του Τέξας.

Παραλλήλως, ο τουρκικός Σύνδεσμος Εξαγωγέων Χάλυβα (TSEA) σημειώνει ότι η χαμηλότερη βάση κόστους της χώρας θα κρατήσει ανταγωνιστικές τις τιμές του τουρκικού χάλυβα και μετά τους νέους δασμούς. Σύμφωνα με τον TSEA ο αμερικανικός χάλυβας κοστίζει περίπου 850 δολάρια ανά τόνο, ενώ ο τουρκικός 600 δολάρια. Οπότε, ακόμη και με μία αύξηση των δασμών κατά 25%, το κόστος ανέρχεται στα 750 δολάρια τον τόνο, παραμένοντας σε πλεονεκτική θέση έναντι του αντίστοιχου αμερικανικού προϊόντος.

Με αναφορές στον 18^ο αιώνα

Αντιδράσεις υπάρχουν όμως και στις ΗΠΑ, όπου οι δασμοί και οι φόροι είναι συνυφασμένοι με την ύπαρξη του αμερικανικού έθνους. Μια σειρά από φόρους, άλλωστε, με αποκορύφωμα εκείνον στο τσάι, οδήγησαν στο κίνημα του τσαγιού και στην Αμερικανική Ανεξαρτησία. Είναι λογικό επακόλουθο, λοιπόν, η αντίδραση στους περιορισμούς να αποτελεί στοιχείο του κοινωνικού ασυνείδητου των Αμερικανών.

Αν και η σημερινή κατάσταση απέχει πολύ από εκείνη της προεπαναστατικής Αμερικής, οι επικριτές της απόφασης Τραμπ στις ΗΠΑ προσπάθησαν να αφυπνίσουν αυτό το στοιχείο του αμερικανικού κοινωνικού ασυνείδητου. Πρώτος απ’ όλους ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Μπεν Σάσι, ο οποίος τόνισε ότι «στον εμπορικό πόλεμο και οι δύο πλευρές χάνουν». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «ο τρελός προστατευτισμός του 18ου αιώνα θα αυξήσει τις τιμές για τις αμερικανικές οικογένειες και θα οδηγήσει σε αντίποινα από τις άλλες χώρες».

Ο επίσης Ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης του Γουισκόνσιν, Σκοτ Γουόκερ, κάλεσε τον Τραμπ να αναθεωρήσει την απόφασή του, τονίζοντας ότι οι δασμοί θα έχουν αντίκτυπο στους Αμερικανούς πολίτες. «Αν ο πρόεδρος θέλει να προστατεύσει τις καλοπληρωμένες δουλειές που στηρίζουν τις οικογένειες στην Αμερική, θα πρέπει να ξανασκεφθεί τη θέση της κυβέρνησης όσον αφορά τους δασμούς», υπογράμμισε ο Γουόκερ.

Με σούπα Cambell και coca cola

Βασικός υποστηρικτής των δασμών είναι ο υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ. Ο Ουίλμπουρ Ρος εξέφρασε την επιχειρηματολογία μέσω αμερικανικών καταναλωτικών συμβόλων. Κρατώντας ένα κουτάκι Coca-Cola και μια κονσέρβα σούπας Cambell, η οποία έγινε παγκοσμίως γνωστή από τον Άντι Γουόρχολ, ο Ρος είπε στους Αμερικανούς:

«Θα ήθελα να υπογραμμίσω τις περιορισμένες επιπτώσεις. Ιδού μια κονσέρβα σούπας Campbell. Περιέχει χάλυβα αξίας περίπου 2,6 σεντς. Αν επιβληθεί δασμός 25%, αυτό αντιστοιχεί στα έξι δέκατα του εκατοστού της τιμής». Ο ίδιος ανέφερε ότι πλήρωσε 1,99 δολάρια για την κονσέρβα και διερωτήθηκε «ποιος θα επηρεαστεί τόσο πολύ από τα έξι δέκατα του εκατοστού;».

Για να γίνει πιο πειστικός έκανε το ίδιο και με ένα κουτάκι Coca Cola, το οποίο περιέχει αλουμίνιο αξίας τριών σεντς και στοιχίζει 1,49 δολάρια. Με δασμούς 10% στο αλουμίνιο η τιμή του αναψυκτικού θα αυξηθεί κατά τρία δέκατα του εκατοστού, είπε ο Ρος, για να καταλήξει: «Και όλη αυτή η υστερία για το τίποτα».