Ανεβαίνει “πίστα” ο τουρκικός επεκτατισμός

Η σύλληψη των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και κυρίως ο τρόπος που η Άγκυρα εκμεταλλεύεται το περιστατικό είναι ένα πρόσθετο καμπανάκι προς την Αθήνα ότι ο τουρκικός επεκτατισμός αλλάζει πίστα.

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού  – 

Μοιάζει να έχει περάσει μία αιωνιότητα από τότε που ο Νίκος Κοτζιάς, πιασμένος αγκαζέ με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τραγουδούσε το we are the world, υμνώντας την παγκόσμια ειρήνη. Αυτό το χαριτωμένο στιγμιότυπο επ’ ουδενί δεν συνάδει με τη σύλληψη, κράτηση και απόδοση κατηγοριών στους δύο Έλληνες στρατιωτικούς. Το περιστατικό δεν είναι πρωτόγνωρο, λόγω των συνθηκών που επικρατούν στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά –με επιλογή της Άγκυρας– έχει ήδη λάβει ευρύτατες πολιτικές διαστάσεις.

Εδώ και αρκετό καιρό, η Αθήνα αντιμετωπίζει μία Τουρκία, η οποία κλιμακώνει την επιθετική πίεσή της. Οι λόγοι είναι και εσωτερικοί, αλλά δεν είναι μόνο τέτοιοι, όπως συχνά δηλώνεται με επιπολαιότητα. Ο Ερντογάν έχει σε ομιλία του στο Υπουργικό Συμβούλιο δηλώσει ότι η σημερινή τάξη πραγμάτων ρευστοποιείται γεωπολιτικά και πως η Τουρκία ή θα χάσει ή θα κερδίσει εδάφη, προσθέτοντας ότι ο ίδιος είναι αποφασισμένος να συμβεί το δεύτερο.

Κατά συνέπεια, η κλιμάκωση της επιθετικής ρητορικής και σωστότερα η ριζοσπαστικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας δεν οφείλεται μόνο στην ανάγκη του Ερντογάν να προσεταιριστεί εκλογικά τους Γκρίζους Λύκους. Ούτε μόνο ότι πιέζεται τόσο από τη δημιουργία ενός νέου εθνικιστικού κόμματος, όσο και από τη σκλήρυνση της εθνικιστικής ρητορικής του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, το οποίο παραδοσιακά εστιάζει στο Αιγαίο και στην Κύπρο.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, αντανακλά μία ευρύτερη στρατηγική επιλογή, την οποία ήδη βλέπουμε να εφαρμόζεται στη βόρειο Συρία. Στην πραγματικότητα, έχουμε εισέλθει σε νέα ιστορική περίοδο, αλλά –όπως όλα δείχνουν– στην Αθήνα (κι όχι μόνο) σκέπτονται με όρους παρελθόντος. Με άλλα λόγια, παραμένουν διανοητικά και κατ’ επέκτασιν και πολιτικά εγκλωβισμένοι σε σχήματα που σε μεγάλο βαθμό έχουν πάψει να ισχύουν.

Ανάγκη προσαρμογής

Προφανώς, η ελληνική εξωτερική πολιτική επιβάλλεται να λάβει σοβαρά υπόψη της όλα τα παραπάνω και να προσαρμοστεί γρήγορα στις νέες ασταθείς και περισσότερο επικίνδυνες συνθήκες. Μόνο έτσι θα έχει ελπίδες να ανασχέσει την κλιμακούμενη τουρκική επεκτατική πίεση. Το περιστατικό του Έβρου είναι εκ των πραγμάτων ένα ηχηρό καμπανάκι. Αυτό που παλαιότερα θα ήταν ένα περιστατικό ρουτίνας, το οποίο θα το διευθετούσαν οι εκατέρωθεν τοπικοί διοικητές, έχει ήδη μετατραπεί τουλάχιστον σε διπλωματικό καψώνι.

Είναι αξιοσημείωτο πως τις ημέρες της σύλληψης στην άλλη πλευρά των συνόρων πραγματοποιείτο μία τουρκική στρατιωτική άσκηση. Πηγές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο η Άγκυρα να επιθυμούσε να δημιουργηθεί ένα τέτοιο μεθοριακό επεισόδιο για να το εκμεταλλευτεί.

Από την αρχή, η Αθήνα υιοθέτησε την τουρκική εκδοχή για παράνομη είσοδο των δύο Ελλήνων στρατιωτικών μερικά μέτρα εντός της τουρκικής επικράτειας. Προφανώς, επεδίωξε να διευκολύνει την άμεση απελευθέρωση των δύο, αποδεχόμενη την ευθύνη τους, η οποία μπορεί να υφίσταται, αλλά τουλάχιστον τότε δεν είχε επιβεβαιωθεί κατά τρόπο αναμφισβήτητο. Για τον ίδιο λόγο, για να μην προκληθεί θόρυβος, οι ελληνικές αρχές απέκρυψαν το γεγονός για πολλές ώρες.

Το κλίμα, όμως, ήταν ήδη πολύ διαφορετικό και το περιστατικό επιβεβαιώνει την αλλαγή που έχει συντελεστεί ευρύτερα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όλα δείχνουν ότι είμαστε στην αρχή μία σταδιακά αυξανόμενης, παρατεταμένης και νέας μορφής έντασης, παρότι, προ ημερών, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είχε δηλώσει πως η προκλητικότητας της Τουρκίας αποκλιμακώνεται! Είναι αξιοσημείωτο πως στην Αθήνα δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία σε δηλώσεις του Ταγίπ Ερνογάν ότι η αναθεωρητική στρατηγική του έχει «στόχο να αποκαταστήσει τις γεωγραφικές και ιστορικές αδικίες».

Προσομοίωση διάβασης του Έβρου

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προαναφερθείσα στρατιωτική άσκηση που πραγματοποίησαν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις στην ελληνοτουρκική μεθοριακή γραμμή του Έβρου λίγες ημέρες νωρίτερα. Η 55η τουρκική διοίκηση Μηχανικού διεξήγαγε άσκηση προσομοίωσης διάβασης του ποταμού Έβρου σε λίμνη με την ευρεία συμμετοχή 197 Τούρκων στρατιωτικών, 61 στρατιωτικών οχημάτων και αρμάτων μάχης.

Το σενάριο της άσκησης προέβλεπε, μεταξύ άλλων, χερσαία προέλαση των τουρκικών δυνάμεων πέρα από τον Έβρο, δηλαδή επί ελληνικού εδάφους, συνοδεία τεθωρακισμένων. Στην άσκηση συμμετείχαν και οχήματα του τουρκικού πυροβολικού, αλλά και πλωτά μέσα διάβασης των ταγμάτων μηχανικού.

Η κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας, όμως, δεν περιορίζεται στον Έβρο. Το 2017 οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου διπλασιάστηκαν: από 1.671 το 2016, έφτασαν τα 3.317. Αλλά και στις παραβιάσεις των χωρικών εθνικών υδάτων παρατηρείται μεγάλη αύξηση. Από 299 το 2015, ανέβηκαν σε 414 το 2016 και το 2017 έφτασαν τις 1.998. Πραγματοποιούνται, μάλιστα, καθημερινές παραβιάσεις και πτήσεις κατασκοπευτικών αεροσκαφών CN-215 με το πρόσχημα της υποστήριξης του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με πληροφορίες έχουν καταγραφεί και άλλες ύποπτες στρατιωτικές κινήσεις στα απέναντι παράλια.

Κορωνίδα της τουρκικής επιθετικότητας ήταν ο προ ολίγου καιρού εμβολισμός σκάφους του Λιμενικού από μεγαλύτερη και βαρύτερη τουρκική ακταιωρό. Εμβολισμός που συνοδεύθηκε από κλιμάκωση των ωμών απειλών για κατάληψη νησιών του ανατολικού Αιγαίου που η Άγκυρα δηλώνει αυθαιρέτως πως βρίσκονται υπό ελληνική κατοχή!

Είναι αξιοσημείωτο ότι συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς οι εργασίες κατασκευής τουρκικών εγκαταστάσεων απέναντι από τα Ίμια, στο Μπόντρουμ (Αλικαρνασσό). Στο πλαίσιο της καλλιέργειας εθνικιστικού κλίματος, τα τουρκικά Μίντια φιλοξενούν εκτενή δημοσιεύματα με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την περιοχή.

Αυτές τις ημέρες, η Άγκυρα προέβη και σε μία ακόμα επιθετική κίνηση. Με NAVTEX εγκλώβισε όλο το σύμπλεγμα του Καστελορίζου. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο, αλλά το μήνυμα είναι σαφές: η Τουρκία είναι αποφασισμένη για όλα. Δεν αναγνωρίζει, άλλωστε, ότι τα νησιά έχουν δικαίωμα σε θαλάσσιες ζώνες (ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα).

Στο μέτωπο της κυπριακής ΑΟΖ

Στο μέτωπο της Κύπρου, το πλωτό γεωτρύπανο της ιταλικής ΕΝΙ ενέδωσε μετά το σκηνικό έντασης που έστησε η Άγκυρα. Οι τουρκικές NAVTEX εμπόδισαν το Saipem 12000 να προσεγγίσει το στόχο «Σουπιά» στο οικόπεδο 3, με αποτέλεσμα τελικά να αναχωρήσει από τη Λεμεσό με προορισμό το Μαρόκο. Τουρκική φρεγάτα, μάλιστα, απείλησε το γεωτρύπανο με εμβολισμό.

Η Τουρκία επιχειρεί με έκδοση παράνομης NAVTEX να παρεμποδίσει και προκαταρκτικές έρευνες του αμερικανικού πετρελαϊκού κολοσσού ExxonMobil στο τεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ, όπου το φθινόπωρο έχει προγραμματίσει γεώτρηση. Η εταιρεία δηλώνει ότι έχει μεγάλες προσδοκίες σε ό,τι αφορά την προοπτικές ανακάλυψης φυσικού αερίου. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, μάλιστα, ο στόχος της γεώτρησης είναι ένα πολύ μεγάλο κοίτασμα.

Η Άγκυρα επιχειρεί δια του πολεμικού ναυτικού της να σταματήσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, με σκοπό να την οδηγήσει εκβιαστικά σε συμφωνία συνδιαχείρισης, δηλαδή μοιράσματος του ενεργειακού πλούτου της. Η επίδειξη ισχύος μπορεί να έπιασε τόπο έναντι της ιταλικής ΕΝΙ, δεδομένου ότι η Ρώμη είναι σχετικά αδύναμη και κυρίως απρόθυμη.

Η ExxonMobil δοκιμάζει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Δεν ισχύει το ίδιο, όμως, για τη γαλλική Total και την αμερικανική ExxonMobil. Το Παρίσι έχει ή καταστήσει εμφανή την πρόθεσή του να υποστηρίξει και πολιτικά και αν χρειαστεί και στρατιωτικά την εταιρεία του. Θα ήταν, μάλιστα, απίθανο να κινηθούν διαφορετικά οι ΗΠΑ. Υπενθυμίζουμε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλλερσον, πριν αναλάβει το αξίωμά του, ήταν πρόεδρος της ExxonMobil.

Μπορεί η Ουάσιγκτον να μην έχει ακόμα αποφασίσει να έρθει σε ρήξη με τον Ερντογάν, αλλά από διπλωματικούς κύκλους θεωρείται απίθανο να αφήσει απροστάτευτη την εταιρεία της. Ειδικά όταν οι ενδείξεις για τα κοιτάσματα είναι εξαιρετικά ευοίωνες και επιπλέον οι Αμερικανοί ενδιαφέρονται και με στρατηγικούς όρους για την αξιοποίησή τους. Θα μπορούσαν προοπτικά να αποτελέσουν μία εναλλακτική, πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης, ώστε να απεξαρτηθεί από τη ρωσική ενέργεια. Αν συμβεί αυτό, η Μόσχα θα χάσει μεγάλο μέρος από τα 420 δισ που εισπράττει σήμερα από αυτές τις εξαγωγές και τα οποία σε μεγάλο βαθμό διατηρούν όρθια την οικονομία της.

Υπό την πίεση του δυσμενούς κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ουδείς μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να θελήσει να πάρει ανταλλάγματα για να επιστρέψει τους Έλληνες στρατιωτικούς. Ευρύτερα, στην Αθήνα πλέον είναι έκδηλη η ανησυχία για το γίνεται από εδώ και πέρα. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις αρχίζουν να ενισχύουν την επιφυλακή τους και να επεξεργάζονται σενάρια. Έχουν ήδη αναπτυχθεί καταδρομείς της 13ης Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων στα νησιά, για ασκήσεις, αλλά και για να υπάρχει ετοιμότητα να επέμβουν άμεσα όπου κι αν χρειαστεί.

Έμπειρα στελέχη του στρατού θεωρούν ελάχιστα πιθανή μία γενικευμένη πολεμική σύγκρουση. Υποστηρίζουν ότι με τη διαρκή απειλή χρήσεως στρατιωτικής βίας η Άγκυρα θα συνεχίσει να πιέζει όλο και περισσότερο, καλλιεργώντας το ελληνικό φοβικό σύνδρομο. Αυτό, όμως, δεν αποκλείει μία κρίση υψηλής έντασης, η οποία ενδεχομένως να οδηγήσει και σε κάποιο θερμό επεισόδιο.