Ο Αλμοδόβαρ και το πολλαπλό είδωλο της γυναίκας

Γράφει ο Δημήτρης Μπούρας  – 

“Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης”. Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ τις αγαπά ακόμη κι έτσι. Εμφανίστηκε μαζί τους δυναμικά στο προσκήνιο του ευρωπαϊκού σινεμά το 1988 κι έκτοτε παραμένει γοητευμένος από τον πολύχρωμο κόσμο τους. Η διασημότερη ταινία του τον περασμένο Μάρτιο έγινε τριάντα χρονών! Στην Ισπανία τα γενέθλια γιορτάστηκαν με την έξοδό της στους κινηματογράφους, σε αποκατεστημένη ψηφιακά κόπια. Το φιλμ προβλήθηκε και στην Ελλάδα, σε ειδική εκδήλωση στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση.

“Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης» Αυτή η τόσο έκρυθμη …γυναικεία κατάσταση έγινε ορόσημο της καλλιτεχνικής ωριμότητας του Αλμοδόβαρ. Τον Μάρτιο του 1988, όταν πρωτοπροβλήθηκε η ταινία στην Ισπανία, ο Αλμοδόβαρ είχε ήδη αναγνωριστεί ως ένας αυθεντικός εκπρόσωπος της αντεργκράουντ τάσης και αντικουλτούρας. Είχε ακολουθήσει την τροχιά του κινήματος της movida και είχε γίνει το enfant terrible του ισπανικού κινηματογράφου.

Η movida…

Η movida (1975-1985) ήταν μια έκρηξη, ένα ξέσπασμα ελευθερίας. Δεν ήταν ένα μανιφέστο, αισθητικό ή πολιτικό, νέων καλλιτεχνών, αλλά ένας τρόπος ζωής που είχε να κάνει κυρίως με τις ξέφρενες νύχτες της Μαδρίτης. Προκλητικά κι ανατρεπτικά χάπενιγκ, με χίπικες ή πανκ αναφορές, δημιουργούν μια όαση ελευθερίας στην πόλη κατά τη στιγμή της εξόδου από το σκοτάδι της δικτατορίας του Φράνκο.

Ο Αλμοδόβαρ, ο οποίος δεν έκρυψε την ομοφυλοφιλία του, μπήκε σαν σφήνα ανάμεσα στον εμπορικό κινηματογράφο και στο πολιτικό και κοινωνικό σινεμά της Ισπανίας εκείνων των χρόνων, βασικοί εκπρόσωποι του οποίου ήταν ο Κάρλος Σάουρα και ο πιο εστέτ Βίκτορ Ερίθε.

Η γυναίκα και η αυθεντικότητα του κοινωνικού περιθωρίου άσκησαν τεράστια έλξη πάνω του. Παράλληλα, το μελόδραμα και η φαρσοκωμωδία, το φωτορομάντζο και τα κόμικς ήρθαν στον αφρό των ταινιών του. Προκάλεσαν μια χημεία που οδήγησε σε μια πρωτότυπη κινηματογραφική φόρμα. Οι εικόνες του Αλμοδόβαρ, έκφραση ενός πολύχρωμου κιτς, αντιστοιχούν στην εσωτερική τρικυμία των ηρωίδων του.

H γυναίκα…

Κεντρική θέση στο σινεμά του Αλμοδόβαρ κατέχουν η γυναίκα και οι τρανσέξουαλ. Η γυναίκα είναι το επιθυμητό και ιδανικό alter ego του γι’ αυτό κι έχει χαρακτηριστικά γκέι άντρα. Με εξαίρεση ελάχιστες ταινίες του («Matador», «Όλα για τη μητέρα μου», «Julieta») ο Αλμοδόβαρ μας παρουσιάζει τη γυναίκα σαν μια κιβωτό συμπεριφορών που σε βάζουν σε έναν γκέι κόσμο, κι όχι σαν ηρωίδα η οποία εξελίσσεται καθώς κλιμακώνεται η δράση. Για παράδειγμα, η συμπεριφορά της όταν θέλει πεισματικά έναν άντρα φωτογραφίζει μάλλον ένα γκέι αρσενικό κι όχι ένα παθιασμένο θηλυκό.

Η γυναίκα στον Αλμοδόβαρ είναι απελευθερωμένη. Ταυτόχρονα όμως έχει υπέρμετρη κτητικότητα και ανασφάλεια. Η νεύρωση ή η υστερία είναι έκφραση αυτής της κατάστασης. Το κωμικό στις ταινίες του βασίζεται στις παραπάνω συμπεριφορές της. Εκεί βρίσκει ο Αλμοδόβαρ τα δύο βασικά εργαλεία της κωμωδίας: την έκπληξη (μια μη αναμενόμενη συμπεριφορά) και την υπερβολή (αυτό που βλέπεις είναι καρικατούρα σε ένα κιτς εσωτερικό διάκοσμο).

Η γυναίκα, με τις επιτυχίες της και τις αποτυχίες της, είναι ένα μυστήριο πολύ γοητευτικό για τον Αλμοδόβαρ. Για να το εξερευνήσει χρησιμοποίησε ακόμη και την υστερία της, που βγάζει στον αφρό του ψυχισμού της μια πολύχρωμη ένταση. Στο σινεμά του η γυναίκα, πολυσύνθετη κι εκρηκτική, αναδύεται μέσα από χρώματα. Τη βλέπεις και λες ότι ο υπόλοιπος κόσμος είναι απλό και βαρετός. Η γυναίκα είναι το άγνωστο που πρέπει οπωσδήποτε να το γνωρίσει για να καταλάβει τον δικό του κόσμο. Είναι ίσως το άγνωστο που κρύβεται βαθιά μέσα του. Ο Αλμοδόβαρ δεν το φοβάται, γι’ αυτό και οι ταινίες του, απαλλαγμένες από ενοχές γύρω από το σεξ, είναι πλημμυρισμένες από συναισθήματα και έχουν άπλετο φως.