Ο περί στρατηγικής χαβαλές βλάπτει σοβαρά την εθνική ασφάλεια

Έχει γίνει της μόδας πλέον ο κάθε αναρμόδιος να παίζει με όρους και έννοιες που αν δηλητηριάσουν ανεπανόρθωτα την πολιτική συζήτηση για την εθνική στρατηγική θα ματαιωθεί κάθε σωστή απόφαση στα πεδία της αποτρεπτικής στρατηγικής. Όχι μόνο ματαιώνεται κάθε προσδοκία εφαρμογής των Διεθνών Συνθηκών, αλλά μπορεί να πληγεί καίρια η εθνική ασφάλεια, να χάσουμε κι αυτά που μας έμειναν.

Μπορεί κανείς να είναι καλόπιστος πλην άσχετος, ή να επιδίδεται σε αναρριχητικό κρυφτούλι ή να είναι φιλόδοξος, ή και μωροφιλόδοξος πλην ο περί στρατηγικής χαβαλές βλάπτει σοβαρά την κρατική μας υγεία. Λανθασμένο αναμάσημα στρατηγικών όρων και εννοιών στην δημόσια σφαίρα, ή ακόμη ανούσια υπονοούμενα στην στρατηγική ανάλυση σημαίνει παιχνίδια με την φωτιά.

Κατ’ αρχάς ας πούμε ότι η χάραξη και εφαρμογή στρατηγικής από ένα αμυνόμενο κράτος δεν είναι κρυφτούλι με υπονοούμενα, ή παιχνίδι ακατάσχετων γνωμών, ή υποβολής διαφόρων “μηνυμάτων”. Η χάραξη και εφαρμογή εθνικής στρατηγικής είναι πρωτίστως και κυρίως –εάν όχι αποκλειστικά– υπόθεση αρμόδιων επιτελικών κρατικών θεσμών.

Είναι υπόθεση βέβαια και λίγων πολύ ειδικών στην στρατηγική θεωρία πλην με αυτούς ισχύουν δύο πράγματα. Σε καλά και οργανωμένα κράτη συνεργάζονται στενά με τα προαναφερθέντα επιτελικά θεσμικά όργανα, ή και αναλαμβάνουν να τα διευθύνουν πολιτικά. Αν κανείς τέτοιος ειδικός βρεθεί σε αναλώσιμα και παρηκμασμένα κράτη γίνεται βορά “δολοφονίας χαρακτήρα”, περιπαικτικών και αναρμόδιων σχολίων.

Κανείς εάν δεν διαβάζει προσεκτικά διατυπωμένους όρους (στο Google λήμμα π.χ. για «ενδοπολεμική αποτροπή» ή «κρίσεις χαμηλής έντασης») παραμιλά. Μπορεί κανείς ακόμη και να μιλήσει υποτιμητικά για την στρατηγική θεωρία. Το 1995 όταν καταγράψαμε την τυπολογία των εθνικών συμφερόντων που είναι ο άξονας της εθνικής στρατηγικής θεωρίας μας περιέπαιξαν ότι μιλάμε για το «εθνικό συμφέρον της Μαριορής». Φορέας τίτλων με μετέπειτα θέσεις ευθύνης είχε γράψει στα “Νέα” ότι η έννοια εθνικό συμφέρον είναι ελληνική επινόηση και ελληνική ιδιοτροπία!

Ασχετοσύνη συν ποικιλόμορφες διασυνδέσεις ενδέχεται να κάνουν κάποιον να κατανοεί αυτό που θέλει, ή αυτό που συνομιλητές ποικίλων αθέατων συμφερόντων επιθυμούν να υποβληθεί στην δημόσια γνώμη για να επιτύχει το βόλεμα εφήμερων κομματικών ή προσωπικών σκοπιμοτήτων. Κανείς εύκολα διακρίνει την διολίσθηση ενός αναλυτή στην μίζερη θέση του περιφερόμενου υποβολέα.

Επιστημονικοί τίτλοι και αξιοπιστία

Δεν ξέρουν όρους και έννοιες που αποτελούν προϋπόθεση προβιβασμού δευτεροετών φοιτητών στρατηγικής. Για παράδειγμα είναι αλφαβητάριο ότι πόλεμος οποιουδήποτε είδους και έκτασης, απώλεια κυριαρχίας χωρίς ένοπλη σύγκρουση, πολεμικές εμπλοκές μικρής έντασης και γενικευμένος πόλεμος σημαίνει ότι μια αποτρεπτική στρατηγική απέτυχε.

Ολοφάνερα και επί δεκαετίες φρικτά ερασιτεχνικές κινήσεις που πυκνώνουν τις εμπλοκές και αποθρασύνουν τον επιτιθέμενο ενδέχεται, σε οριακές ιστορικές στιγμές, όπως αυτές που διανύουμε, να οδηγήσουν σε εκτροχιασμό τόσο των αναθεωρητικών απειλών του επιτιθέμενου όσο και των αποτρεπτικών απειλών του αμυνόμενου. Κάτι τέτοιο φέρνει –εκτιμούμε ότι ήδη έφερε– στρατηγικό ανορθολογισμό. Αυξάνει δηλαδή τον κίνδυνο ενός ελληνοτουρκικού πολέμου που θα μπορούσε με σωστές αποτρεπτικές στάσεις να αποτραπεί. «Αποτραπεί», όχι «αποφευχθεί», καθότι η εμπειρία δείχνει ότι το τελευταίο οδηγεί στο μοιραίο.

Η αποτυχία λοιπόν σημαίνει ιεραρχικά τα εξής:

1. Μεγάλος γενικευμένος πόλεμος, ο οποίος έστω και εάν δεν τον αρχίσει ο αμυνόμενος εάν δεν είναι νικηφόρος θα σημαίνει το τέλος ή οπισθοδρομήσεις δεκαετιών. Ο πολιτικός και στρατηγικός ανορθολογισμός που προκαλούν ερασιτέχνες κατευναστές οδηγεί σε μεγάλο πόλεμο.
2. “Μικρά” επεισόδια που οδηγούν σε απώλεια κυριαρχίας και πόρων. Αντί φλύαρων υπονοουμένων ας μας εξηγήσουν πόσους πλουτοπαραγωγικούς πόρους χάνουν οι Έλληνες επειδή δεν εφαρμόζεται το Δίκαιο της Θάλασσας. Ποια είναι η ακριβής κατάσταση όσον αφορά η επικυρωμένη το 1995 από την Βουλή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Τα υπόλοιπα είναι αρμοδιότητα των κρατικών επιτελικών θεσμών. Βέβαια, εννοούμε πραγματικούς κρατικούς επιτελικούς θεσμούς που ενώνουν όλα τα νήματα και όχι “δεξαμενές σκέψης”.
3. Η “ενδιάμεση κατάσταση”, στην οποία οδηγηθήκαμε δοκιμάζεται λόγω εξελίξεων της διεθνούς πολιτικής και λόγω εξάντλησης της πρακτικής κρυφτούλι αντί στρατηγικής.

Στρατηγική θεωρία και εθνική ασφάλεια

Όταν λέμε στρατηγική θεωρία δεν εννοούμε –για να παραφράσουμε τον Παναγιώτη Κονδύλη– ιδεολογικές, ή νομικίστικες, ή πολιτικάντικες σαπουνόφουσκες. Εννοούμε αξιώματα περί την διεθνή πολιτική και τις διακρατικές σχέσεις. Η θεωρία είναι το αντίθετο της γνώμης. Μερικοί επάξια μιλούν με όρους πολιτικής θεωρίας, στρατηγικής θεωρίας και στρατηγικών αξιωμάτων.

Αυτοί δεν έχουν ανάγκη να μεταμφιέζουν επιστημονικά γνώμες: Διατυπώνουν συχνά και με υπευθυνότητα θέσεις που θα ζήλευαν πολλοί φορείς επιστημονικών τίτλων. Αναφέρω ενδεικτικά τον αείμνηστο Πρέσβη Μιχάλη Δούντα, τον αείμνηστο Παναγιώτη Κονδύλη, τον Σταύρο Λυγερό, τον Θόδωρο Ζιάκα και τον Γιώργο Καραμπελιά. Ο Γιώργος Κοντογιώργης σίγουρα διατυπώνει θέσεις, η εγκυρότητα των οποίων δεν οφείλεται στον τίτλο του, αλλά στο γεγονός ότι αντλεί από την ανεξάντλητη πηγή γνώσης που επί δεκαετίες δημιουργεί ασταμάτητα.

Θεωρία πρέπει να γνωρίζουν καλά οι λειτουργοί των κρατικών επιτελείων. Καθότι η καλή θεωρία είναι οι εμπεδωμένες τυπολογίες για το πώς εξελίσσονται εμπράγματα τα παραδειγματικά αξιώματα μέσα σε συγκεκριμένες περιστάσεις και προϋποθέσεις όπως ήταν, όπως είναι και όπως εξελίσσονται. Αυτό συμβαίνει με διπλωματικά και στρατιωτικά στελέχη θεσμικά άρτιων κρατών όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία, το Ισραήλ και άλλα. Μιλούν με όρους, έννοιες και τυπολογίες της πολιτικής θεωρίας του διεθνούς συστήματος και της στρατηγικής θεωρίας. Αυτό σημαίνει κράτος!

Ας ξεκινήσουν από Θουκυδίδη

Οι ειδικοί στη διατύπωση ανεύθυνης γνώμης απαιτείται να μάθουν τους όρους και τις έννοιες της στρατηγικής ανάλυσης. Καλά θα κάνουν να αρχίσουν από τον Θουκυδίδη. Στον “Πελοποννησιακό Πόλεμο” βρίσκονται όλα τα αξιώματα του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος και η συμβατή με αυτά θεωρία διεθνούς πολιτικής. Όταν τον διαβάζεις είναι σαν να διαβάζεις το τι συμβαίνει κάθε μέρα στις διεθνείς υποθέσεις.

Είναι το θεμέλιο της θεωρίας, πάνω στο οποίο και μόνο μπορεί να αναπτυχθεί ορθολογικός στοχασμός εμπράγματα χρήσιμος: Η εθνική στρατηγική μιας χώρας χρειάζεται στρατηγική θεωρία, οποία έχει τόσο πολύ αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, ούτως ώστε κάλλιστα μπορεί να ειπωθεί πως η στρατηγική ανάλυση είναι αναπόδραστα τα ίδια τα παραδειγματικά αξιώματα εμπράγματα τυποποιημένα.

Στην διεθνή βιβλιογραφία, σε καμιά δεκαριά πολιτικούς στοχαστές, υπάρχει διεθνής θεωρία και στρατηγική θεωρία συμβατή με τα παραδειγματικά αξιώματα. Λογικά, περιέχουν τα εξαρτημένα συμπαρομαρτούντα, όπως ανάλυση του διεθνούς δικαίου, ανάλυση των διεθνών θεσμών ως (εξαρτημένων) μεταβλητών, οικονομική ανάλυση, ανάλυση των ηγεμονικών συμπεριφορών, ιστορία των διεθνών σχέσεων όπου και οι εμπειρίες, και τα λοιπά.

Είναι, λοιπόν, ένα πράγμα οι γνώμες και τα ιδεολογήματα κι άλλο η στρατηγική θεωρία. Γνώση και όχι γνώμες σημαίνει ορθολογιστική πολιτική και στρατηγική κουλτούρα. Αντίστροφα, άγνοια που συνοδεύεται από προπετείς και ανεύθυνες γνώμες σημαίνει περπάτημα μέσα σε ναρκοπέδιο χωρίς να το κατανοείς. Όταν μιλάμε για στρατηγική θεωρία ο ερασιτεχνισμός, οι ασυναρτησίες ή το κρυφτούλι πολιτικών σκοπιμοτήτων σημαίνει ότι παίζεις με την φωτιά.

Οι επιτελικοί κρατικοί θεσμοί φέρουν την ευθύνη για στάθμιση, εκτίμηση, χάραξη εναλλακτικών σχεδίων και υποβολή προτάσεων. Εάν διαθέτουμε μια τέτοια κρατική θεσμική επάρκεια τότε ανά πάσα στιγμή τις αποφάσεις τις παίρνει η πολιτική ηγεσία. Πολιτική ηγεσία όμως που και αυτή έχει γνώση συν στρατηγική δεξιοτεχνία συν ακλόνητη φιλοπατρία. Το τι ισχύει στο δικό μας κράτος το γνωρίζουμε και δακρύζουμε.