Ο στρουθοκαμηλισμός της ιταλικής Αριστεράς

Στις 28 Μαΐου, την ημέρα που ο υποψήφιος πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε παρέδωσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και πριν προκύψουν οι μεταγενέστερες εξελίξεις, το αριστερό κόμμα “Ελεύθεροι και Ίσιοι” εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία διατυπώνει την υποστήριξη του προς τον πρόεδρο Σέρτζο Ματαρέλα: «Το Σύνταγμα αποτελεί κοινό αγαθό όλων των πολιτών: Η Λέγκα και το Κίνημα 5 Αστέρων το υπερασπίζονται όταν τους συμφέρει, όχι εμείς. Εμείς το υπερασπιστήκαμε στο συνταγματικό δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου 2017, όπως το υπερασπιζόμαστε και σήμερα».

Στη συνέχεια το κείμενο μιλά για «άθλιες επιθέσεις» και για «απειλές» της “Λέγκας” και του Κινήματος 5 Αστέρων εναντίον του Ματαρέλα, προς τον οποίο οι Iταλοί αριστεροί εκφράζουν την «αλληλεγγύη» τους! Το κόμμα “Ελεύθεροι και Ίσοι” είναι ό,τι έχει απομείνει από την ιταλική Αριστερά. Συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 2017, όταν τα στελέχη που αποσχίστηκαν από το “Δημοκρατικό Κόμμα” του Ρέντσι συγχωνεύτηκαν με το κόμμα “Ιταλική Αριστερά” του Νικόλα Φραντογιάννι.

Στις εκλογές της 4ης Μαρτίου 2018 επικεφαλής του ψηφοδελτίου τοποθετήθηκε ο Πιέτρο Γκράσο, απερχόμενος πρόεδρος της Γερουσίας και πρώην επικεφαλής της ειδικής εισαγγελίας καταπολέμησης της Μαφίας. Στις εκλογές το κόμμα δεν πήγε καλά: μόλις που κατάφερε να εξασφαλίσει το 3,3% ώστε να μπει στο Κοινοβούλιο με 14 βουλευτές και 4 γερουσιαστές.

Η υποστήριξη της κοινοβουλευτικής Αριστεράς στις παρεμβατικές (ίσως και αντισυνταγματικές) ενέργειες του Ιταλού προέδρου δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Το ίδιο το αναιμικό του εκλογικό αποτέλεσμα δίνει μια πρώτη εξήγηση. Πολλοί αριστεροί ψηφοφόροι αρνήθηκαν να ψηφίσουν ένα κόμμα που περιλάμβανε πρώην στελέχη του “Δημοκρατικού Κόμματος”, όπως τον πρώην γραμματέα Πιερλουίτζι Μπερσάνι και τον πρώην πρωθυπουργό Μάσιμο Ντ΄Αλέμα. Όλα αυτά τα στελέχη είχαν υπερψηφίσει τους νόμους λιτότητας της κυβέρνησης Ρέντσι.

Η κατηγορία που εκτόξευσαν οι ψηφοφόροι εναντίον του κόμματος ήταν πως ο στόχος του δεν ήταν η επεξεργασία μιας εναλλακτικής πολιτικής σε σχέση με το “Δημοκρατικό Κόμμα”, αλλά η άσκηση πίεσης στο κόμμα του Ρέντσι, προκειμένου να αλλάξει ηγεσία και να μετακινηθεί σε πιο αριστερές θέσεις. Το “Ελεύθεροι και Ίσοι” φρόντισε να επιβεβαιώσει την προοπτική αυτή ήδη την επομένη των εκλογών, προτείνοντας κυβερνητική συνεργασία του “Δημοκρατικού Κόμματος” με το “Κίνημα 5 Αστέρων”. Το ίδιο το “Ελεύθεροι και Ίσοι” ήταν έτοιμο να στηρίξει το κυβερνητικό αυτό σχήμα στο Κοινοβούλιο.

Repubblica: ο συλλογικός διανοούμενος

Η λογική που οδηγεί σε αυτές τις επιλογές έχει γίνει αντικείμενο βαθιάς επεξεργασίας στην εφημερίδα La Repubblica, η οποία μετεκλογικά αναδείχτηκε ως καθοριστικής σημασίας «συλλογικός διανοούμενος» του αριστερού και κεντροαριστερού χώρου. Κατά την εφημερίδα, η ανάδειξη της ακροδεξιάς “Λέγκας” εμπεριέχει κινδύνους για το δημοκρατικό καθεστώς. Καθήκον των δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται σιωπηλά και ο Μπερλουσκόνι) είναι «να ενωθούν» και «να καταπολεμήσουν τον υφέρποντα φασισμό», την «ξενοφοβία» και τον «λαϊκίστικο φασισμό».

Το γεγονός πως η “Λέγκα”, όπως και το “Κίνημα 5 Αστέρων”, θέτουν σοβαρά και υπαρκτά θέματα αναφορικά με τη λειτουργία της Ευρωζώνης, αγνοείται κι επισκιάζεται από τη ρητορική της σωτηρίας των δημοκρατικών θεσμών. Σε αυτό το πλαίσιο ερμηνεύεται τόσο από τη Repubblica όσο και από την κοινοβουλευτική Αριστερά που την ακολουθεί και η άρνηση του Ματαρέλα να αποδεχθεί τον οικονομολόγο Πάολο Σαβόνα ως υπουργό Οικονομικών.

Η αφήγηση αυτή φαίνεται πως δεν επηρέασε μόνον την κοινοβουλευτική Αριστερά. Είχε αντίκτυπο και στην εξωκοινοβουλευτική. Στις 30 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στο κατειλημμένο στέκι Je so’ Pazzo της Νάπολης η γενική συνέλευση του “Εξουσία στο Λαό”, του ψηφοδελτίου που προώθησε το ίδιο το στέκι εν όψει των εκλογών του περασμένου Μαρτίου. Στο ψηφοδέλτιο περιέλαβε και την “Κομμουνιστική Επανίδρυση” και πολλά μικρότερα σχήματα της κινηματικής αριστεράς, εξασφαλίζοντας το 1%.

Στη διήμερη συζήτηση που διεξήχθη σε αυτό το χώρο, καθώς και στο χαιρετισμό του δημοφιλέστατου δημάρχου της πόλης Λουίτζι Ντε Ματζίστρις, κυριάρχησε η αντιπαράθεση με την ακροδεξιά “Λέγκα” και η καταγγελία της υποτέλειας του “Κινήματος 5 Αστέρων” στον Σαλβίνι. Ούτε λέξη για την πρόθεση της «αντισυστημικής» συμμαχίας των δυο αυτών κομμάτων να αλλάξουν τους κανόνες της Ευρωζώνης.

Η παρέμβαση Παντόλφι

Κι όμως, μόλις δόθηκε στη δημοσιότητα το κυβερνητικό πρόγραμμα της “Λέγκας” και του “Κινήματος 5 Αστέρων”, ο αριστερός οικονομολόγος Λουίτζι Παντόλφι δημοσίευσε στην αριστερή εφημερίδα Il Manifesto ένα οργισμένο άρθρο με τίτλο «Δεν πρέπει να αφήσουμε στη Λέγκα τον αγώνα εναντίον της λιτότητας στην ΕΕ».

Στο άρθρο του, ο Παντόλφι σχολίασε λεπτομερώς το πρόγραμμα και έφτασε στο συμπέρασμα ότι η «δεξιά λαϊκίστικη συμμαχία» ήταν, επακριβώς, δεξιά, καθώς η μισθωτή εργασία ήταν «παντελώς απούσα» από το κείμενο και τα προτεινόμενα μέτρα εμφανώς ευνοούσαν τα υψηλότερα εισοδήματα και τους εργοδότες. Πρόσθεσε όμως πως η συμφωνία περιελάμβανε και μέτρα «που θα έπρεπε να είχε προτείνει η Αριστερά».

Πιο συγκεκριμένα, ο Παντόλφι ανέφερε θέματα όμως την «ριζική αναθεώρηση των συνθηκών της Eυρωζώνης», το αίτημα «να ακυρωθούν οι ισχύοντες περιοριστικοί κανόνες», να τεθεί σε «πανευρωπαϊκό επίπεδο το θέμα της διαγραφής μέρους του χρέους». Τώρα, που η Δεξιά θέτει τα θέματα αυτά, η Αριστερά πρέπει να την υποστηρίξει σε αυτό το συγκεκριμένο μέτωπο, ήταν η κατάληξη του άρθρου του.

Οι υποδείξεις του Παντόλφι είχαν περιορισμένο αντίκτυπο. Τις επόμενες ημέρες δημοσιεύτηκαν στην ίδια εφημερίδα λιγοστά άρθρα που υποστήριξαν τις απόψεις του. Αλλά δεν άλλαξαν την κυρίαρχη αντίληψη στους κόλπους της ιταλικής Αριστεράς. Στις 30 Μαΐου, την επομένη της παραίτησης του Κάρλο Κοτάρέλι, του πρώην αξιωματούχου του ΔΝΤ, στον οποίο ο Ιταλός πρόεδρος έδωσε εντολή να σχηματίσει «τεχνοκρατική» κυβέρνηση, η διευθύντρια της Il Manifesto Νόρμα Ραντζέρι δημοσίευσε πρωτοσέλιδα εκτενές κύριο άρθρο με τον εύγλωττο τίτλο «Αδιέξοδο».

Η Ιταλίδα δημοσιογράφος περιέγραψε αποστασιοποιημένα την περίπλοκη κατάσταση στην οποία περιήλθε η χώρα «χάρη στις κινήσεις του προέδρου», χωρίς όμως να τις αμφισβητεί. Η μόνη κριτική στον Ματαρέλα είναι η εξής: «Ο πρόεδρος έκανε στον ηγέτη της Λέγκας Σαλβίνι ένα μεγάλο δώρο: τον απάλλαξε από την δοκιμασία να αναλάβει να κυβερνήσει, του απένειμε την περγαμηνή του μεγάλου πολέμιου της γερμανικής λιτότητας και τον τοποθέτησε ακόμη περισσότερο στο κέντρο της πολιτικής σκηνής, να υποδύεται το ρόλο του θύματος ισχυρών κέντρων εξουσίας». Κι αυτό ήταν όλο.