“Δημιουργική ασάφεια” στη συμφωνία Τραμπ-Κιμ

Σε καλό κλίμα πραγματοποιήθηκε η ιστορική σύνοδος στην Σιγκαπούρη ανάμεσα στον Αμερικανό πρόεδρο Τραμπ και τον ηγέτη της Βορείου Κορέας Κιμ. Οι δύο ηγέτες κατέληξαν σε μία ιστορική συμφωνία. Προβλέπει την αποπυρηνικοποίηση της Βορείου Κορέας, με αντάλλαγμα την άρση των οικονομικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στην Πιονγιάνγκ. Σε μία κίνηση καλής θέλησης, οι ΗΠΑ τερμάτισαν τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με την Νότια Κορέα, ενώ δεσμεύτηκαν για την ασφάλεια του βορειοκορεατικού καθεστώτος.

Παρατηρήθηκε μία απρόσμενη χημεία ανάμεσα στους δύο ηγέτες. Τίποτα δεν θύμιζε το πολεμικό κλίμα των προηγούμενων μηνών και τις απειλές Τραμπ για “φωτιά και οργή”. Ο Κιμ Γιονγκ Ουν είναι λάτρης της αμερικανικής μαζικής κουλτούρας, όπως έδειξε η φιλία του με τον εκκεντρικό μπασκετμπολίστα Ντένις Ρόντμαν. Επομένως κατάφερε να βρει διαύλους επικοινωνίας με τον Ντόναλντ Τραμπ, έναν πρώην σταρ αμερικανικών reality show.

Ανάλογες συμφωνίες είχαν υπογραφτεί και στο παρελθόν ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Κορέα, αλλά στην πορεία δεν εφαρμόστηκαν. Σε αντίθεση όμως με τις προηγούμενες, για πρώτη φορά η συμφωνία είναι μία προσωπική υπόθεση των δύο ηγετών. Του Αμερικανού πλανητάρχη και του επικεφαλής του πιο απομονωμένου καθεστώτος του πλανήτη.

Θα επαναληφθεί άραγε στην Βόρειο Κορέα το ιστορικό προηγούμενο της Κούβας? Ο Νικήτα Χρουστόφ δέχτηκε να αποσύρει τους σοβιετικούς πυραύλους από την Κούβα και η Ουάσιγκτον να μην ανατρέψει στρατιωτικά τον Φιντέλ Κάστρο. Μπορεί να διατηρήθηκε το αμερικανικό εμπάργκο, αλλά πράγματι οι ΗΠΑ δεν πραγματοποίησαν στρατιωτική εισβολή στην Κούβα, ακόμα και μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.

Το άγνωστο “success story”

Υπάρχει επίσης η περίπτωση του Βιετνάμ. Κανείς δεν περίμενε ότι η χώρα που βομβαρδίστηκε με βόμβες ναπάλμ από την αμερικανική αεροπορία, θα μετατρέποταν μελλοντικά σε έναν στενό σύμμαχο των ΗΠΑ στην νοτιοανατολική Ασία. Ο Ντόναλντ Τραμπ γνώρισε αποθεωτική υποδοχή κατά την επίσκεψη του στο Βιετνάμ, όπως και ο προκάτοχος του Μπαράκ Ομπάμα. Είναι άλλη μία περίπτωση, όπου ένα κομμουνιστικό καθεστώς εφαρμόζει με επιτυχία την οικονομία της αγοράς, όπως ακριβώς συμβαίνει με την Κίνα.

Είναι αλήθεια πως οι Βιετναμέζοι κομμουνιστές δεν μετέτρεψαν την χώρα τους σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, όπως η δυναστεία Κιμ την Βόρειο Κορέα. Είναι όμως επίσης αλήθεια, ότι ο Κιμ Γιονγκ Ουν έχει εγκαταλείψει τους σοσιαλιστικούς πειραματισμούς στην οικονομία. Σε αντίθεση με τον πατέρα του και τον παππού του, έχει κάνει ορισμένα ανοίγματα στην οικονομία της αγοράς. Ορισμένα διεθνή μέσα ενημέρωσης έφτασαν στο σημείο να μιλούν για ένα ιδιότυπο “success story” στην οικονομία της χώρας.

Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Νοτίου Κορέας, το ΑΕΠ της Πιονγιάνγκ σημείωσε το 2016 αύξηση 4%. Δηλαδή είχε την ταχύτερη ανάπτυξη των τελευταίων ετών, παρά τις βαρύτατες κυρώσεις. Είναι το βαθύτερο κίνητρο για να κατανοήσουμε την σπουδή του Κιμ για την υπογραφή της συμφωνίας. Θεωρεί πως η άρση των οικονομικών κυρώσεων θα σημάνει σημαντικά οικονομικά οφέλη για το καθεστώς. Ενός καθεστώτος η προσωπολατρία του οποίου, θυμίζει όντως τις πιο σκοτεινές εποχές του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Όμως η εσωτερική κατάσταση στην Βόρειο Κορέα είναι πολύ διαφορετική από την Αλβανία του Ενβέρ Χότζα, ή τη Ρουμανία του Νικολάε Τσαουσέσκου. Ο Κιμ πιστεύει πως μπορεί στην Βόρειο Κορέα να επαναληφθεί το μοντέλο της Κίνας ή του Βιετνάμ. Για αυτό “ικέτεψε” να πραγματοποιηθεί η συνάντηση του με τον Τραμπ, όπως υποστήριξε ο Ρούντι Τζουλιάνι, ένας από τους δικηγόρους του Αμερικανού προέδρου.

Ο Κιμ και Κίνα

Ας κάνουμε μία υπόθεση εργασίας. Ο Κιμ αποφασίζει να καταστρέψει ολοσχερώς τα πυρηνικά του όπλα. Ένας νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αποσύρεται μονομερώς από την συμφωνία, όπως έκανε ο Τραμπ με την αντίστοιχη για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στην Νότιο Κορέα χάνει τις εκλογές ο μετριοπαθής Μουν Τζε-ιν και κερδίζουν οι εθνικιστές, οι οποίοι επιδιώκουν την σκληρή αντιμετώπιση του βόρειου γείτονα τους.

Μήπως τότε ο Κιμ Γιονγκ Ουν έχει το τέλος του Σαντάμ Χουσεϊν και του Μουαμάρ Καντάφι; Ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση μία στρατιωτική εισβολή στην Βόρεια Κορέα δεν μοιάζει πιθανή. Το καθεστώς ακόμα και χωρίς πυρηνικά, θα είναι μία υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη, ικανή να προκαλέσει αιματηρά αντίποινα στην Νότια Κορέα και την Ιαπωνία. Επίσης υπάρχει πάντα ο κομβικός ρόλος της Κίνας.

Η Κίνα και η Ρωσία απείχαν από την κρίσιμη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Λιβύη. Σε πρακτικό επίπεδο νομιμοποίησαν την στρατιωτική εισβολή έναντι του Μουαμάρ Καντάφι. Εάν οι Κινέζοι έβαζαν βέτο, ο Ομπάμα δεν θα τολμούσε να εισβάλει μονομερώς στην Λιβύη, όπως είχε κάνει ο Τζορτζ Μπους στο Ιράκ το 2003. Η μονομερής εισβολή του υιού Μπους στο Ιράκ, αποσκοπούσε στον ολοκληρωτικό μετασχηματισμό της Μέσης Ανατολής. Ως γνωστόν το φιλόδοξο σχέδιο των Αμερικανών νεοσυντηρητικών απέτυχε παταγωδώς.

Η Κίνα θα αντιδράσει με βεβαιότητα σε μία στρατιωτική εισβολή έναντι της Βορείου Κορέας. Οι Κινέζοι φοβούνται πως μια ενοποιημένη Κορέα θα είναι υποχείριο της Ουάσιγκτον. Το Πεκίνο τρέμει στο ενδεχόμενο να αναπτυχθούν αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στα σύνορα του. Η Κίνα είχε πολλούς νεκρούς στρατιώτες στον κορεατικό πόλεμο, ένας λόγος παραπάνω για να μην εγκαταλείψει το βορειοκορεατικό καθεστώς στην τύχη του.

“Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες”

Όπως σχολίασε επιτυχημένα η Μόσχα “ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες“. Η συμφωνία μοιάζει αρκετά γενικόλογη, χωρίς να έχει σαφές χρονοδιάγραμμα για την αποπυρηνικοποίηση της Βορείου Κορέας. Υπάρχουν επίσης τα “γεράκια” στο επιτελείο του Τραμπ, όπως ο νέος σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον. Όταν τον περασμένο Μάιο μίλησε προβοκατατόρικα για “λιβυκό μοντέλο” στην Βόρεια Κορέα, κινδύνεψε να τινάξει στο αέρα την σύνοδο στην Σιγκαπούρη. Για να θυμηθούμε τον Γιάνη Βαρουφάκη, το βασικό πρόβλημα της συμφωνίας είναι ότι διακατέχεται από “δημιουργική ασάφεια”. Οι δύο πλευρές την ερμηνεύουν διαφορετικά.

Ο Κιμ Γιονγκ Ουν περιμένει χαλάρωση των οικονομικών κυρώσεων, για να ξεκινήσει την αποπυρηνικοποίηση της χώρας. Ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει πως πρέπει να δώσει το καθεστώς σαφέσταστα δείγματα γραφής, πριν προχωρήσει στην άρση των κυρώσεων. Η αποπυρηνικοποιήση της Βορείου Κορέας πρέπει να είναι “άμεση”, όπως σημείωσε χαρακτηριστικά η αμερικανική κυβέρνηση.

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι υπερβολικά εγωϊστής για κάνει οποιαδήποτε υποχώρηση. Είναι δύσκολο να ερμηνεύσουμε την κατάσταση στην Βόρειο Κορέα, με δεδομένη την απόλυτη μυστικοπάθεια του καθεστώτος. Σε πρόσφατο δημοσίευμα της η Washigton Post σημείωνε πως ο Κιμ Γιονγκ Ουν τρέμει το ενδεχόμενο ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος έναντι του. Πράγματι θα μπορούσε να εκδηλωθεί, εάν ο Κιμ φανεί υπερβολικά υποχωρητικός στο εσωτερικό της χώρας.

Η αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου μοιάζει ένα όνειρο που δύσκολα θα γίνει πραγματικότητα. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Πομπέο δήλωσε “ότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μην φτάσουμε στην ειρήνη”. Το ευτύχημα είναι ότι αποφεύγεται μία πολεμική αναμέτρηση στην κορεατική χερσόνησο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με δεδομένη την ένταση των προηγούμενων μηνών, μπορούσε πάντα ξεσπάσει από έναν λάθος χειρισμό ή από κάποιo ατύχημα.