Τα ελληνικά βήματα μετά το Σύμφωνο αμυντικής συνδρομής

Η πρόσφατη Συμφωνία μεταξύ Ελληνικής και Γαλλικής Δημοκρατίας για εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια κρίνεται σίγουρα θετική για τα συμφέροντα της χώρας μας. Αποτελεί αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας σειράς ελληνογαλλικών επαφών και είναι πλήρως συμβατή και συμπληρωματική με μια σειρά ευρωπαϊκών και ευρωατλαντικών συνθηκών, συμβάσεων και διακηρύξεων.

Το άρθρο 2 με την αναφορά σε βοήθεια και συνδρομή, ακόμη και με τη χρήση ένοπλης βίας σε περίπτωση που διαπιστωθεί από κοινού ένοπλη επίθεση εναντίον της επικράτειας μιας εκ των δύο χωρών, κρίνεται πιο προχωρημένο από τις προβλέψεις της παραγράφου 7 του άρθρου 42 (επικαλούμενη “Ρήτρα Αμοιβαίας συνδρομής”) της Συνθήκης της Λισσαβώνας. Πολλαπλώς επωφελείς και οι λοιπές προβλέψεις της Συμφωνίας.

Βέβαια, η παρούσα Συμφωνία, όπως και η πλειονότητα των παραπλήσιων, δεν καλύπτουν το σύνολο των ενδεχόμενων απειλών που μπορεί το ένα εκ των δύο μερών να συναντήσει. Για παράδειγμα μια αεροναυτική ελληνοτουρκική σύγκρουση, εντός ή εκ εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων (χρήση όρου “επικράτειας”), ενδεχομένως να μην εκληφθεί ως “ένοπλη επίθεση” που ενεργοποιεί τη Συμφωνία.

Πιθανόν ανάλογα ζητήματα να έχουν προβλεφθεί με αντίστοιχες διευκρινήσεις, γραπτές ή προφορικές. Η παραπάνω παρατήρηση δεν αποσκοπεί στη μείωση της σημασίας της εν λόγω Συμφωνίας αλλά να περιορίσει απλοϊκές προσεγγίσεις και παρερμηνείες περί της απόκτησης μιας πλήρους εγγύησης του συνόλου των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των δυνητικών.

Σημαντική αποτρεπτική ικανότητα

Φυσικά ερωτηματικά εγείρονται για τη γαλλική στάση στην περίπτωση που η ενάσκηση του ελληνικού δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια θα προκαλέσει την ενεργοποίηση του τουρκικού casus belli άρα και την εκδήλωση ένοπλης επίθεσης κατά της χώρας μας. Αναμφίβολα διακρατικές συμφωνίες αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής καίτοι η ενεργοποίηση τους εξαρτάται και από την σύμπλευση συμφερόντων την κρίσιμη περίοδο, εν τούτοις διαθέτουν μια σημαντική αποτρεπτική ικανότητα.

Σε κάθε περίπτωση, η ημετέρα βούληση και ικανότητα υπεράσπισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων και συμφερόντων μας είναι αυτή που θα αποθαρρύνουν κάθε επιβουλέα και θα ενισχύσουν την υποχρέωση τήρησης των δεσμεύσεων τρίτων μερών. Δεν θα πρέπει όμως να λησμονούμε και τις δικές μας αναληφθείσες υποχρεώσεις περί βοήθειας και συνδρομής της φίλης και συμμάχου Γαλλίας, ενδεχομένως μάλιστα και πέραν μιας αυστηρά τυπικής ανάγνωσης των κειμένων.

Η υπογραφή της Συμφωνίας συνοδεύτηκε με την εξαγγελία της προμήθειας τριών γαλλικών φρεγατών Belh@rra (συν το δικαίωμα προαίρεσης προμήθειας μιας ακόμη). Οι παραπάνω φρεγάτες αποτελούσαν την υπερτερούσα σήμερα τεχνολογικά πρόταση, καίτοι η κάθε διακρατική “προσφορά” εμπεριείχε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού

Σίγουρα η καθυστερημένη ενίσχυση με τρεις υπερσύγχρονες φρεγάτες θα αναβαθμίσει την ισχύ του Πολεμικού Ναυτικού μας, αλλά δεν επαρκεί για την αντικατάσταση των πολυάριθμων γηρασμένων σκαφών μας. Ευελπιστούμε ότι θα ακολουθήσει η ενάσκηση του δικαιώματος προαίρεσης για την τέταρτη Belh@rra, αλλά και μια συμφέρουσα συμφωνία προμήθειας κορβετών Gowind, απολύτως προσαρμοσμένων στις ελληνικές απαιτήσεις.

Μάλιστα οι τελευταίες, εγχώρια κατασκευαζόμενες και σε ικανούς αριθμούς, θα μπορούσαν να αποτελέσουν το μελλοντικό σκάφος επιφανείας που θα αντικαταστήσει τις γηρασμένες φρεγάτες “S” και τις υπάρχουσες συνομήλικες πυραυλάκατους (γαλλικής και γερμανικής κατασκευής) δρώντας σε πλήρως συμβατές ναυτικές ομάδες μάχης, υπό τη διοίκηση μιας Belh@rra.

Μια παρόμοια εξέλιξη θα πρέπει να πείσει τη Γαλλία να προχωρήσει σε συμφέρουσες και ευέλικτες προσφορές που θα καλύπτουν τη ναυπήγηση ικανού αριθμού κορβετών Gowind (ενδεχομένως και για τη Κυπριακή Δημοκρατία) ακόμη και να εμφανίζονται ανταγωνιστικές της σχεδιαζόμενης σήμερα ευρωκορβέτας. Επισημαίνεται ότι η εντυπωσιακή αυτή ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού μας θα λάβει χώρα το 2026, με επιχειρησιακά κάποια από τα νέα πλοία, ενώ ιστορικά έχει αποδεχθεί ότι η διαφαινόμενη μετατόπιση της ισορροπίας ισχύος προκαλεί το έτερο μέρος να αναλάβει “προληπτική” δράση.

Κατά συνέπεια θα πρέπει να επιδειχθεί μεγίστη επαγρύπνηση και κάλυψη των επιχειρησιακών κενών (γηρασμένα σκάφη επιφανείας) με διάφορες άλλες λύσεις, για παράδειγμα αντιπλοϊκά βλήματα εκτοξευόμενα από αεροσκάφη Rafale ή από το έδαφος, ακόμη και με χαμηλού κόστους μη επανδρωμένα σκάφη ή βλήματα αέρος, επιφανείας ή υποβρύχια. Είμαστε σίγουροι ότι οι επιτελείς του Πολεμικού Ναυτικού έχουν εμβριθώς εξετάσει, όχι μόνο όλες αυτές τις δυνατότητες, αλλά έχουν προχωρήσει και στο χρονικό σχεδιασμό του εκσυγχρονισμού μέσης ζωής των νέων σκαφών Belh@rra.

Αναδιατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο

Η ελληνογαλλική προσέγγιση δεν πρέπει να εκληφθεί ως ανταγωνιστική έναντι οποιασδήποτε άλλης και κυρίως έναντι της Ουάσινγκτον, με την οποία είναι και σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για ανανέωση της διμερούς αμυντικής συμφωνίας (Mutual Defense Cooperation Agreement-MDCA). Διαφαίνεται ότι οι ΗΠΑ, παρά την εμπορική “απώλεια” της σημαντικής ελληνικής προμήθειας,  δεν βλέπουν αρνητικά την γαλλική δυναμική επαναφορά στην Ανατολική Μεσόγειο. Ίσως και να διευκολύνει τη δική τους μεταστροφή στον Ειρηνικό και τη μερική υποκατάστασή τους στην εν λόγω περιοχή από μια δύναμη πολύ περισσότερο αξιόπιστη από την ισλαμική Τουρκία.

Ακόμη όμως και σε επίπεδο εξοπλισμών, οι αμυντικές ανάγκες της χώρας, επιτρέπουν την παράλληλη ενεργοποίηση αμφοτέρων των Συμμάχων μας. Σε εμάς έγκειται, η βέλτιστη επιλογή των υπό προμήθεια ειδών, ώστε παράλληλα με την μεγιστοποίηση της αμυντικής ισχύος να εξασφαλίζεται η αναγκαία τυποποίηση, συμβατότητα, διακλαδικότητα, υποστήριξη, οικονομία κλίμακος και φυσικά η ελληνική προστιθέμενη αξία και τεχνογνωσία.

Στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και ευρύτερης Μέσης Ανατολής –και με τη μερική υποχώρηση του αμερικανικού ενδιαφέροντος– παρατηρείται μια εντυπωσιακή (επαν)εμφάνιση νέων παικτών και αναδιατάξεων. Η Ελλάδα (σε αγαστή συνεργασία με την Κύπρο), στο ζωτικό αυτό για τον Ελληνισμό χώρο, δεν μπορεί να είναι απούσα. Οι κινήσεις μας πρέπει να είναι προσεκτικές, με μακροχρόνιο σχεδιασμό και αποφεύγοντας ολισθήματα, παγίδες, ακόμη και συναισθηματικές αντιδράσεις.

Φαίνεται ότι γενικά κινούμαστε με σωφροσύνη (έννοια που περιέχει συχνά την υπερβολική αυτοσυγκράτηση), έχοντας κατανοήσει από τα παθήματα μας, αλλά οι διεθνείς εξελίξεις συχνά είναι απρόβλεπτες, ο δρόμος είναι πάντα ολισθηρός και οι ανατροπές συνήθεις σε περίπτωση χαλάρωσης. Σε κάθε περίπτωση, οι προετοιμασίες μας πρέπει πάντα να προβλέπουν και το χειρότερο δυνατό σενάριο, στο οποίο πιθανόν να κληθούμε να πρωταγωνιστήσουμε μόνοι μας.