Γιατί η ΕΕ καταδικάζει τον εαυτό της σε ρόλο γεωπολιτικού νάνου

Εάν υποτεθεί ότι μια υπερδύναμη μπορεί να υπαγορεύει όρους και κανόνες στο παιχνίδι των κρατών, ουδείς διανοείται να προβεί σε καίριας σημασίας ενέργεια χωρίς το λιγότερο να την έχει ενημερώσει. Γενικότερα, μία υπερδύναμη κινείται διαρκώς με στόχο να διαμορφώνει τις εξελίξεις και όχι να τις ακολουθεί. Ταιριάζει η ΕΕ σε αυτή την εικόνα; Η απάντηση είναι χωρίς δισταγμό ένα μεγαλοπρεπές “όχι”. Η δε συμφωνία AUKUS λειτουργεί στη σημερινή συγκυρία σαν “το κερασάκι στην τούρτα”. Δεν περίμεναν οι αναλυτές αυτή την εξέλιξη για να απαντήσουν το παραπάνω “όχι”.

ΗΠΑ, Βρετανία και Αυστραλία δεν μπήκαν καν στον κόπο να ενημερώσουν τις Βρυξέλλες για τις προθέσεις τους. Αυτό είναι απολύτως ενδεικτικό της εικόνας που εκπέμπει η ΕΕ και συνεπακόλουθα του σεβασμού που δεν εμπνέει. Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι πρόκειται για μια κατάσταση που βαίνει επιδεινούμενη και εάν δεν αντιμετωπιστεί θα οδηγήσει το μεγάλο ευρωπαϊκό εγχείρημα σε απαξίωση.

Ο λόγος είναι απλός: Όταν το ευρωπαϊκό εγχείρημα προχώρησε στη φάση της επέκτασης σε βάρος της εμβάθυνσης, λόγω γεωπολιτικών προτεραιοτήτων, η ΕΕ έκανε μια επιλογή η οποία με την εμπειρία δεκαετιών, απλώς “δεν της βγήκε”. Δεν υπολόγισε ορθά ότι η εικόνα της είχε το όπλο των μεγάλων προσδοκιών για τη συνέχιση της σταδιακής μετεξέλιξής της σε ένα είδος “Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης”.

Ωστόσο, αυτό αποδείχθηκε ότι κινούνταν στη σφαίρα του ευκταίου, όχι του εφικτού. Για πολλούς λόγους. Οι ίδιες οι χώρες που εισήλθαν στην Ένωση άφησαν με τη συμπεριφορά τους να εννοηθεί ότι ο ευρωατλαντικός δεσμός θα είχε πάντα τον πρώτο λόγο στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας. Η Ευρώπη διαιρέθηκε de facto σε ομάδες. Οι σχέσεις μεταξύ των ομάδων εξαρτάται από το κάθε φορά υπό διαπραγμάτευση ζήτημα…

Η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ, πέρα από οτιδήποτε άλλο, στο επίπεδο της μεγάλης εικόνας ήταν απώλεια. Ασχέτως συμπαθειών ή αντιπαθειών. Ασχέτως του μέτρου στο οποίο οι Βρετανοί κατόρθωναν να “βραχυκυκλώνουν” την άρθρωση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής σε διάφορες υποθέσεις. Έδωσε την εντύπωση ότι ήταν γεγονός που ξεκίνησε το “ξήλωμα του πουλόβερ”.

Ιδιότυπος μεγαλοϊδεατισμός

Το πλήγμα ήταν ακόμα μεγαλύτερο στον τομέα της άμυνας, παρότι οι Βρετανοί ουδέποτε υπήρξαν θερμοί απέναντι στην ιδέα για τη δημιουργία ευρωστρατού. Το πρόβλημα στην ΕΕ ήταν πάντα ένας ιδιότυπος μεγαλοϊδεατισμός. Έδινε πάντα την εντύπωση ότι είχε μεγάλα σχέδια, όμως στην πράξη επικρατούσαν συμβιβασμοί, οι οποίοι συχνά απαξίωναν στο τέλος το εγχείρημα, καθιστώντας την όποια απόφαση δυσλειτουργική.

Αυτό είναι λογικό καθώς τα ευρωπαϊκά έθνη δεν έχουν αποφασίσει να εκχωρήσουν κυριαρχία. Θέλουν να διατηρούν αυτά τον τελευταίο λόγο για θέματα που αφορούν στην ασφάλειά τους. Με δεδομένο αυτό, εάν δεν προσαρμοστεί η ΕΕ, εάν προσπαθεί να συμπεριφέρεται σαν κράτος χωρίς να είναι, θα επιταχύνει τη γεωπολιτική της απαξίωση και θα αναγνωριστεί στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα ως μια αμιγώς οικονομικού περιεχομένου ένωση κρατών.

Κατά συνέπεια, αυτό που έχει σημασία είναι ο τρόπος προσαρμογής της Ένωσης στα δεδομένα του προβλήματος. Μπορεί να εξελιχθεί σε σημαίνονται γεωπολιτικό δρώντα, παρότι τα κράτη αντιστέκονται σθεναρά στην απώλεια της κυριαρχίας τους; Ένα μεγάλο έλλειμμα της ΕΕ είναι στην ηγεσία. Δυστυχώς, έχουν εκλείψει ηγέτες με στρατηγικό όραμα που θα βασίζεται σε ρεαλιστικές βάσεις.

Η σημερινή κατάσταση είναι αποκαλυπτική. Υπάρχουν στην επικαιρότητα κραυγαλέα παραδείγματα της ανεπάρκειας της ΕΕ. Στον τομέα της ενέργειας και της ασφάλειας, η διαχείριση είναι τουλάχιστον τραγική. Ο λόγος που αναφέρονται μαζί είναι διότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Αυτό δεν δείχνει να το κατανοεί επαρκώς και εμπράκτως η γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Διότι από θεωρία έχουμε όλοι χορτάσει. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν συνομίλησε εφ’ όλης της ύλης με την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η ανακοίνωση αναφορικά με το περιεχόμενο της συνομιλίας είναι βαρετή ακόμα και για να την αναγνώσει κανείς.

Στρατηγική τύφλωση

Η ανικανότητα και η ανοησία στη συλλογική τους έκφανση έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Εδώ ο κόσμος χάνεται με τη δραματική άνοδο των τιμών των υδρογονανθράκων και οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης σε συνεδρίαση του Eurogroup στο Λουξεμβούργο, ανακοίνωσαν “συγκλονιστικές παρεμβάσεις” που θα συνταράξουν συθέμελα τις διεθνείς αγορές!

Οι υπουργοί, λοιπόν, ταξίδεψαν, συζήτησαν και ανακοίνωσαν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες… την ανάγκη παρακολούθησης των τιμών ενέργειας! Ο πρόεδρος Πασκάλ Ντόναχιου και ο Επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι αποφάνθηκαν ότι η άνοδος στις τιμές της ενέργειας και οι αρνητικές τάσεις στον πληθωρισμό είναι προσωρινές και συνδέονται με ιδιαίτερες συνθήκες!

Η στρατηγική τύφλωση αποτρέπει τη λήψη πραγματικών μέτρων αντιμετώπισης του προβλήματος. Θεωρούν ότι όλη αυτή η κατάσταση είναι συνέπεια της πανδημίας που θα υποχωρήσει κάποια στιγμή μέσα στο 2022. Κι αυτό διότι αρνούνται έστω και να εξετάσουν ως υπόθεση εργασίας, ως πιθανότητα, ότι η δική τους πολιτική αποδεικνύεται στην πράξη αποτυχημένη και αυτοκαταστροφική!

Αρνούνται να εξετάσουν αν η μονοδιάστατα “πράσινη πολιτική” που έχει χαράξει η ΕΕ και η άρνηση χρηματοδότησης οποιουδήποτε έργου αφορά το φυσικό αέριο, παρόλο που οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι το έχουν αναγορεύσει σε “μεταβατικό καύσιμο”, επηρέασε τις τιμές. Ο απλούστερος κανόνας των οικονομικών είναι αυτός της προσφοράς και ζήτησης! Προφανώς και η πανδημία έχει παίξει ρόλο. Πόσος χρόνος αντίδρασης θα έχει όμως χαθεί, εάν οι μανδαρίνοι των Βρυξελλών και οι ιδεοληπτικές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις διαπιστώσουν στην πράξη ότι το φαινόμενο δεν είναι και τόσο προσωρινό όσο νόμιζαν; Ρισκάρουν καταστροφή και το χειρότερο είναι ότι δεν το καταλαβαίνουν.

Φυσικό αέριο

Και εδώ έρχεται η συσχέτιση της ενέργειας με την ασφάλεια. Τί πιο απλό να προσάρμοζαν οριακά την πολιτική τους, επαναφέροντας ως προτεραιότητα και το φυσικό αέριο; Από τη μία κλαυθμυρίζουν ότι η Γηραιά Ήπειρος εξαρτάται υπερβολικά από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες και από την άλλη κλείνουν τα αυτιά τους στις τεράστιες προοπτικές που διαφαίνονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης!

Τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός Νότος δείχνει να συσπειρώνεται με βάση τη λογική και τα συμφέροντά του, πώς είναι δυνατόν στο επίπεδο της ΕΕ να μην γίνονται αντιληπτά τα στοιχειώδη; Εάν η Ευρώπη αποφάσιζε να δράσει, θα θυμόταν την υπερβολική εξάρτηση της τουρκικής οικονομίας από αυτήν. Θα “έπαιρνε κεφάλι” από τις ΗΠΑ στην προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στα προβλήματα. Κι αυτό θα καταγραφόταν παγκοσμίως…

Πώς είναι δυνατόν να ομνύουν στο διεθνές δίκαιο και να το αναφέρουν απλά ως σύσταση στην εξόφθαλμη περίπτωση παραβίασής του στη Μεσόγειο; Και μάλιστα όταν αυτό συμβαίνει σε βάρος των συμφερόντων κράτους-μέλους της Ένωσης; Από τη μία υποτίθεται ότι οι Βρυξέλλες προσπαθούν να λειτουργήσουν ως κράτος στο διεθνές περιβάλλον και από την άλλη υποθάλπουν τους τουρκικούς τραμπουκισμούς που αμφισβητούν κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα και σκληρό οικονομικό ευρωπαϊκό συμφέρον!

Οι αντιδράσεις μέσω αφ’ υψηλού νουθεσιών απαξιώνουν περαιτέρω τη γεωστρατηγική σημασία της ΕΕ. Αν αποφάσιζε να κινηθεί, τότε θα ήταν θέμα χρόνου η προσέλκυση των ΗΠΑ στην πολιτική τους, αντί να αποτελεί παρακολούθημα των επίσης φοβικών απέναντι στην Τουρκία πολιτικών κινήσεων της Ουάσιγκτον. Η στρατηγική ανυπαρξία της ΕΕ είναι ένα αφανές κίνητρο που οδήγησε στο αμυντικό Σύμφωνο Ελλάδας-Γαλλίας. Το πρόβλημα που δημιουργείται για τη βιωσιμότητα της Ένωσης μακροπρόθεσμα είναι μεγαλύτερο από όσο μπορεί να κατανοήσει το γεωπολιτικό “τίποτα” που προσποιείται πως κυβερνά σήμερα στις Βρυξέλλες…