Πήγαν για το “χι” πρεσβευτές και Ερντογάν

Στα άκρα τράβηξε τις σχέσεις του με τη Δύση ο Ερντογάν, με το νέο επεισόδιο να αφορά την ανακοίνωση απέλασης των πρεσβευτών δέκα χωρών, επειδή ζήτησαν την απελευθέρωση του επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά. Πιεζόμενος από την διπλωματική απομόνωσή του, τις αποκαλύψεις για την Halk Bank, αλλά και τις συνεχιζόμενες βουτιές της τουρκικής λίρας, ο Τούρκος πρόεδρος επιδίωξε τη ρήξη, αλλά τελικά, με τηνδιευκόλυνση και των πρεσβευτών σφύριξε τη λήξη.

Η υπόθεση Καβαλά σέρνεται αρκετά χρόνια τώρα, με το καθεστώς Ερντογάν να τον κατηγορεί αρχικά ως χρηματοδότη των διαδηλώσεων που έγιναν το 2013 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την καταστροφή του πάρκου Γκεζί, προκειμένου να αναγερθεί ένα εμπορικό κέντρο. Οι διαμαρτυρίες και οι διαδηλώσεις είχαν εξελιχθεί τότε σε ένα κύμα ταραχών σε ολόκληρη τη χώρα, κυρίως μετά την επίθεση της τουρκικής αστυνομίας εναντίον ομάδας διαδηλωτών που είχε καταλάβει το πάρκο.

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, και στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων που έκανε και εξακολουθεί να κάνει ο Ερντογάν,  ο Οσμάν Καβαλά κατηγορήθηκε και για συμμετοχή σε αυτό με αποτέλεσμα να συλληφθεί. Σήμερα, παραμένει φυλακισμένος, παρά την απαλλακτική απόφαση τουρκικού δικαστηρίου σε ό,τι αφορά την κατηγορία της “απόπειρας ανατροπής της κυβέρνησης”, ενώ η Άγκυρα εξακολουθεί να αγνοεί την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την απελευθέρωσή του.

Με αφορμή αυτήν την απόφαση, στις 18 Οκτωβρίου, οι πρεσβευτές δέκα χωρών της Δύσης, του Καναδά, της Δανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας, της Νέας Ζηλανδίας και των ΗΠΑ, απηύθυναν έκκληση προς την τουρκική κυβέρνηση για μια δίκαιη και γρήγορη επίλυση του ζητήματος. Αυτή η συντονισμένη ενέργεια των δέκα πρεσβευτών είχε τον χαρακτήρα ενός έντονου διαβήματος και το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών τους κάλεσε για εξηγήσεις, αποκαλώντας «ανεύθυνη» την κοινή δήλωσή τους.

Παίζει ρέστα ο Ερντογάν

Η υπόθεση παρέμενε σε διπλωματικά πλαίσια, μέχρι την στιγμή που επιλήφθηκε ο Ερντογάν, ο οποίος, με την αμετροέπεια που τον διακρίνει, της προσέδωσε χαρακτήρα ρήξης. Ο Τούρκος πρόεδρος αρχικά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο απέλασης των δέκα διπλωματών και την Παρασκευή ανακοίνωσε ότι έδωσε την σχετική εντολή, παρά τις αντιρρήσεις που φέρεται ότι είχε ο Τσαβούσογλου, ο οποίος μάλλον δεν ήθελε μια τέτοιας έκτασης ανοιχτή ρήξη με χώρες της Δύσης, ειδικά σε αυτήν την συγκυρία, χαρακτηριστικό της οποίας είναι η διπλωματική απομόνωση της Τουρκίας και οι κακές αμερικανοτουρκικές σχέσεις.

Ο Ερντογάν, ωστόσο, μάλλον ήξερε κάτι παραπάνω από τον Τσαβούσογλου, καθώς στις ταραγμένες αμερικανοτουρκικές σχέσεις ήρθε να προστεθεί και η απόφαση του 2^ου Περιφερειακού Εφετείου των ΗΠΑ, η οποία ανοίγει τον δρόμο για την άσκηση δίωξης κατά της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank με την κατηγορία ότι βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις αμερικανικές κυρώσεις. Η απόφαση αυτή έχει πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις, με τις δεύτερες να είναι άμεσα εμφανείς στην πορεία της τουρκικής λίρας, η οποία βυθίστηκε σήμερα σε νέο χαμηλό επίπεδο-ρεκόρ καταγράφοντας πτώση 2%.

Πέρα από τα εγγενή δομικά προβλήματα της τουρκικής νομισματικής πολιτικής, τα οποία οφείλονται επίσης στις παρεμβάσεις του Ερντογάν, ρόλο σε αυτήν την εξέλιξη έπαιξε και η νέα ένταση με την Δύση, σχετικά με την υπόθεση Καβαλά. Μια υπόθεση την οποία η Ουάσιγκτον ανέδειξε ήση από τον περασμένο Φεβρουάριο, ζητώντας την άμεση απελευθέρωση του Τούρκου επιχειρηματία και μαικήνα.

Ο Ερντογάν παίζει τα ρέστα του με τη Δύση, ανακοινώνοντας την απέλαση δέκα πρεσβευτών από χώρες με τις περισσότερες από τις οποίες η Τουρκία είναι σύμμαχος στο ΝΑΤΟ. Ειδικό βάρος έχει και το γεγονός ότι οι περισσότερες από αυτές είναι χώρες-μέλη της ΕΕ, στην οποία θεωρητικά η Τουρκία επιθυμεί να ενταχθεί. Ακόμη πιο σημαντικό είναι, ωστόσο, ότι στους υπό απέλαση πρεσβευτές είναι και ο πρεσβευτής της Γερμανίας, χώρας που στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας και έκανε τα πάντα για να διασώσει τον Ερντογάν από τις κυρώσεις εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου.

Ξαφνιάστηκε το Βερολίνο

Το Βερολίνο, μετά την αρχική αμηχανία που προκάλεσαν οι εξαγγελίες Ερντογάν, αντέδρασε μόλις σήμερα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο και την εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών να υπερτονίζουν ότι η απόφαση για την απέλαση δέκα πρεσβευτών θα ήταν ένα βήμα «αντίθετο με το βάθος και τη σημασία των διμερών σχέσεων» και «ασύμβατο μεταξύ συμμάχων του ΝΑΤΟ». Και οι δύο διευκρίνισαν, ωστόσο, ότι για την ώρα δεν υπάρχει επίσημη ρηματική διακοίνωση από την πλευρά της Τουρκίας.

Η γερμανική κυβέρνηση ανησυχεί και δεν κατανοεί την απόφαση του Τούρκου προέδρου, η Κομισιόν παρακολουθεί στενά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δια του προέδρου του Νταβίντ Σασόλι, ο οποίος ήταν ο πρώτος που αντέδρασε, έκανε λόγο για «απολυταρχική διολίσθηση της τουρκικής κυβέρνησης». Το ερώτημα όμως είναι τι θα πράξει ο Ερντογάν, ο οποίος είναι δύσκολο να πάρει πίσω πλέον αυτά που είπε, αν και μαζί του κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος, αν και ήδη, σύμφωνα με το Anadolu, το οποίο επικαλείται πηγές της τουρκικής προεδρίας γίνονται προσπάθειες για εκτόνωση της κρίσης.

Σύμφωνα με το τουρκικό κρατικό πρακτορείο, ο Ερντογάν χαιρέτισε τη νέα δήλωση που εξέδωσαν οι πρεσβείες των ΗΠΑ, του Καναδά της Ολλανδίας και της Νέας Ζηλανδίας (αργότερα την αναδημοσίευσαν η Σουηδία, η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Δανία), στην οποία αναφέρουν ότι «τηρούν τη συμμόρφωση προς το Άρθρο 41 της Συνθήκης της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις». Πρόκειται για το άρθρο που προβλέπει ότι οι διπλωματικές αντιπροσωπείες σέβονται και δεν παρεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας στην οποία υπηρετούν.

Τελικά το έφεραν ισοπαλία

Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται από την τουρκική προεδρία ως υπαναχώρηση των δυτικών και ως έτοια παρουσιάζεται από τουρκικά ΜΜΕ, προφανώς για να διευκολυνθεί ο Ερντογάν να μην πραγματοποιήσει την απόφασή του για απελάσεις. Ωστόσο δεν έχει γίνει ξεκάθαρο αν αποσύρουν το αίτημά τους για την απελευθέρωση του Καβαλά. Είναι πάντως μια κίνηση για την εκτόνωση της κατάστασης, η οποία προκαλεί αντιδράσεις στο εσωτερικό των χωρών αυτών, με πολίτες τους να κάνουν σχόλια για αναδίπλωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από την άλλη διευκολύνει τον Ερντογάν να μην προχωρήσει στις απελάσεις.

Νωρίτερα, αναφορά στην συγκεκριμένη σύμβαση έκανε και η εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, τονίζοντας ότι «η δράση της Γερμανίας στην Τουρκία, και όχι μόνο εκεί, είναι πάντα συμβατή με τους κανόνες της Συνθήκης της Βιέννης και έτσι θα παραμείνει». Και αυτό αφού είχε αναφέρει για την εξαγγελία του Ερντογάν τα περί αντίθεσης με τις διμερείς σχέσεις και τα περί ασυμβατότητας για συμμάχους στο ΝΑΤΟ.

Ο Ερντογάν βγήκε βέβαια στην αντεπίθεση και μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου υποστήριξε ότι οι πρεσβευτές των δυτικών χωρών έκαναν ένα βήμα πίσω και ότι πιστεύει πως θα είναι πιο προσεκτικοί στις δηλώσεις τους. Αναφερόμενος δε στην απειλή των απελάσεων τόνισε ότι «η πρόθεσή του δεν ήταν να προκαλέσει κρίση, αλλά να προστατεύσει τα δικαιώματα της Τουρκίας». Πρόσθεσε τέλος ότι το δικαστικό σύστημα της Τουρκίας «δεν παίρνει εντολές από κανέναν», σημειώνοντας ότι «δεν μπορεί να ανεχτεί να του δίνει εντολές μια ομάδα πρεσβευτών», και επέμεινε ότι κανένας δεν μπορεί να παραμείνει στην Τουρκία, εάν δεν σέβεται τη χώρα!

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ τον άδειασε, ωστόσο, δίνοντας στη νέα δήλωση των πρεσβευτών την δική του ερμηνεία, η οποία είναι κοντά στις δηλώσεις των Γερμανών αξιωματούχων. Επισημαίνοντας ότι η ανακοίνωση που εξέδωσαν οι πρεσβευτές στις 18 Οκτωβρίου για την υπόθεση του φυλακισμένου Οσμάν Καβαλά συνάδει με το άρθρο 41 της Σύμβασης της Βιέννης, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε την πεποίθηση ότι είναι καλύτερο να συνεχιστεί ο διάλογος, αφού αποκλιμακώθηκε η διπλωματική κρίση. Επιμένει τέλος ότι οι ΗΠΑ παραμένουν σταθερές στη δέσμευσή για την προώθηση του κράτους δικαίου και τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.