Επιχειρηματίας (κι ό,τι άλλο) γίνεσαι, δεν γεννιέσαι

Η συχνότητα με την οποία αναφέρεται η φράση “ηγέτης, αρχηγός, επιχειρηματίας κλπ. γεννιέσαι” δεν τεκμηριώνει την αλήθεια της καθώς αυτό που τελικά γίνεσαι αποτελεί συνδυασμό του γονιδίου και του πολιτιστικού του ισοδύναμου που ο R. Dawkins ονόμασε μιμίδιο. Το γονίδιο, κατά τους ειδικούς, αλληλοεπιδρώντας με τα διάφορα περιβάλλοντα μεταλλάσσεται αργά κληροδοτώντας την πιο εξελιγμένη του εκδοχή στις μεταγενέστερες γενιές.

Το μιμίδιο κληροδοτείται στην ίδια γενιά ή και στις επόμενες μέσω της επικοινωνίας, της γλώσσας, των εθίμων και γενικότερα, της κουλτούρας μιας κοινωνίας. Η επιχειρηματική (και κάθε άλλη) προσωπικότητα αναδύεται με βάση τις κωδικοποιημένες στα γονίδια πληροφορίες και εκείνες που αποκτά μέσω των κοινωνικών εμπειριών και της εκπαίδευσης, δεδομένου ότι «δεν υπάρχει φύση χωρίς ανατροφή, ούτε και ανατροφή χωρίς φύση» (1).

Εκείνοι οι οποίοι μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό επιχειρηματικό περιβάλλον, ή και εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση, προσλαμβάνουν από πολύ νωρίς τις ανάλογες παραστάσεις, υποκείμενοι στις προκλήσεις της. Εξοικειώνονται με την επιχειρηματική λειτουργία, την αβεβαιότητα και τους κινδύνους της, εξελισσόμενοι –με μεγάλη πιθανότητα– σε επιχειρηματίες, είτε αναλαμβάνοντας τα ηνία της οικογενειακής επιχείρησης, είτε δημιουργώντας τη δική τους. Αυτή η βιωματική διαδικασία μάθησης, από τη νεαρή τους ηλικία ακόμη, δημιουργεί την ψευδαίσθηση σε κάποιους ότι η επιχειρηματικότητα βρίσκεται στο DNA τους.

Το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι εκείνο το οποίο τους διαμορφώνει “φυτεύοντας το σπόρο” συνειδητά και ασυνείδητα καθώς «στο χορό της ζωής τα γονίδια και το περιβάλλον είναι απολύτως στενά συνδεδεμένοι παρτενέρ» (2). Θέτοντάς το διαφορετικά, ο “σπόρος” της επιχειρηματικότητας ως έκφανσης της δημιουργικότητας βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση στον άνθρωπο, ξενιστή και φυτώριό της, απ’ όπου μεταφυτεύεται σε διάφορες περιοχές (τεχνολογία, πολιτισμός, αγορά, κοινωνία κλπ.) ανεξάρτητες από τόπους και εποχές.

Επιχειρηματικότητα και ανάγκες

Ως διαδικασία δημιουργίας πλούτου η επιχειρηματικότητα επηρεάζεται έντονα από το θεσμικό περιβάλλον (πέρα από το οικογενειακό και κοινωνικό) μέσα στο οποίο εκδηλώνεται επηρεαζόμενη, όμως, από προκαταλήψεις και στάσεις απέναντί της. Καθώς δε, οι ανάγκες τις οποίες καλύπτει εντείνονται διαρκώς, απαιτείται συστηματική, διαρκής και εκτεταμένη καλλιέργειά της διαμορφώνοντας το γόνιμο για τούτο έδαφος στοχεύοντας στη:

• Διαμόρφωση μιας επιχειρηματικής παιδείας προκειμένου να καταστεί εφικτή η αντίληψη για το ρόλο του επιχειρηματία και πώς επηρεάζεται η κοινωνία, η οικονομία και το περιβάλλον από τη δράση του, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την ανάγκη αμοιβαίου σεβασμού για τη διασφάλιση μιας αειφόρου ανάπτυξης. Μέσω αυτής συνειδητοποιείται ότι μόνο ό,τι συμφέρει στην κοινωνία συμφέρει και στην επιχείρηση και πως ο επιχειρηματίας οφείλει να μαθαίνει, να κερδίζει και να ανταποδίδει (learn, earn and return) όπως εύστοχα τέθηκε από τον Bert W. M. Twaalfhoven.
• Βελτίωση της επιχειρηματικής ευφυίας, της απαραίτητης προϋπόθεσης για βιώσιμη καινοτομία και αειφόρο διαχείριση των –ούτως ή άλλως– περιορισμένων πλουτοπαραγωγικών πόρων, ανεξάρτητα από τα κίνητρα ανάληψης της πρωτοβουλίας του
• Ανάδειξη και περαιτέρω ενίσχυση δεξιοτήτων απαραίτητων για την αποτελεσματικότερη δυνατή διαχείριση της επιχείρησης η οποία γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκη.

Τί μπορεί να βελτιωθεί

Σε κάθε περίπτωση και χωρίς αμφιβολία, η μύηση των νέων στην επιχειρηματική δράση ως επιχειρηματίες ή στελέχη και η περαιτέρω εκπαίδευσή τους είναι δυνατό να αναδείξει ένα σύνολο από οφέλη τα οποία θα δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στο μέλλον των ίδιων, της κοινωνίας και φυσικά, των διάδοχων γενεών. Σε βραχυχρόνιο ορίζοντα είναι δυνατόν να βελτιωθεί:

• Το ποσοστό των νέων επιχειρηματιών με καλύτερο τεχνολογικό υπόβαθρο, προσανατολισμένων στο δημιουργικό, δημοκρατικό και συμμετοχικό μάνατζμεντ ώστε με την αξιοποίηση της συλλογικής νοημοσύνης να ενισχύσουν την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία μέσα στους οργανισμούς.
• Το προφίλ των νέων στελεχών που θα πλαισιώσουν τις επιχειρήσεις με αυξημένες ικανότητες απορρόφησης και μετασχηματισμού της νέας γνώσης, αλλά και με ανάλογες της επένδυσής τους αξιώσεις για αναγνώριση και ανταμοιβή.
• Το επίπεδο σπουδών στο σύνολό του, ανεβάζοντας τον πήχη για διδάσκοντες και διδασκόμενους.

Σε ό,τι αφορά τους υφιστάμενους οι επιχειρηματίες –ενεργούς τε και ξέμπαρκους λόγω της κρίσης– επιβάλλεται να ενισχύσουν την προσωπική τους προστιθέμενη αξία καταφεύγοντας στην (επαν)εκπαίδευση/κατάρτισή τους, συνειδητοποιώντας ότι μια “τεθλασμένη” διαδρομή με τις ποικίλες μεταστροφές της δεν είναι οπισθοδρόμηση αλλά συνισταμένη ελιγμών διαχείρισης ευκαιριών ή και κινδύνων για τη διασφάλιση μακροπρόθεσμης βιώσιμης πορείας.

Είναι η μόνη τους διέξοδος καθώς χώρα πλέει ως καρυδότσουφλο στο πέλαγος του πολυδιάστατου διεθνούς ανταγωνισμού, τις κυβερνήσεις της σε διαρκή νομοθετικό οίστρο κάλυψης της αβελτηρίας τους χωρίς δεξιότητες και βούληση διαμόρφωσης ενός σχετικά σταθερού επιχειρηματικού πλαισίου, τον κρατικό μηχανισμό αχειραφέτητο και κομματικά ελεγχόμενο, αλλά και την καινοτομία ως τηλεοπτική αναφορά αντί για καθημερινή πρακτική διαμόρφωσης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.

Κρίση και χαμένη ευκαιρία

Η πολύχρονη κρίση της χώρας ανέδειξε το χρόνιο πρόβλημα μιας οικονομίας στηριζόμενης στην επιχειρηματικότητα ανάγκης με κατάληξη την αυτοαπασχόληση (μεροδούλι μεροφάι, δηλαδή), μολονότι θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μεγάλων προσδοκιών μέσω καινοτόμων ιδεών και αξιοποίησης ευκαιριών αν υπήρχε η τόλμη για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις διαμόρφωσης του γόνιμου περιβάλλοντος.

Οι όποιες θεσμικές παρεμβάσεις και διορθώσεις για τις οποίες επαίρονται οι κυβερνώντες, καθίστανται (τεχνηέντως;) αναποτελεσματικές από τη στιγμή που ο μηχανισμός εφαρμογής του κανονιστικού πλαισίου, δηλαδή η δημόσια διοίκηση, παραμένει αχειραφέτητη και γραφειοκρατική λειτουργώντας ως τροχοπέδη σε κάθε επιχειρηματική πρωτοβουλία. Όποιος αμφιβάλλει γι’ αυτό ας ρίξει μια ματιά στο πεδίο της ναυτιλίας των ανοιχτών θαλασσών και του ορθάνοιχτου ανταγωνισμού, όπως διαμορφώθηκε από οξυδερκείς Έλληνες εφοπλιστές-πλοηγούς στα μονίμως ταραχώδη νερά τους, χωρίς προστάτες ή σωτήρες αλλά με δική τους ευθύνη.

ΥΓ. Ως φιλαναγνώστης εξαίρετων βιβλίων και άρθρων Ελλήνων που καλύπτουν μια ευρεία θεματολογία, ένιωθα υπερήφανος πιστεύοντας ότι το πολιτικό προσωπικό της χώρας είχε στη διάθεσή του σημαντικές πηγές άντλησης ιδεών και διαμόρφωσης αντάξιων πολιτικών. Με την παρέλευση των χρόνων η ελπίδα μου γι’ αυτό αποδείχθηκε φρούδα. Τώρα πιστεύω ότι τα κείμενά τους λειτουργούν ως ανάχωμα απέναντι σε πολιτικούς του πρόσκαιρου και θορυβώδους οι οποίοι, στο βωμό της δικής τους καριέρας, θα θυσίαζαν περισσότερα απ’ αυτά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

______________________________

1. Cervone, D. & Pervin, A.L. “Θεωρίες Προσωπικότητας”, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2013

2. Στο ίδιο