H ακούσια “εκδίκηση” των ακούσια ανεμβολίαστων

Αν και στην Ελλάδα επικεντρωνόμαστε στους εκ πεποιθήσεως ή από φόβο ανεμβολίαστους, αλλά πάντως εξ επιλογής, οι πληθυσμοί στις φτωχές χώρες παρακαλούν να εμβολιαστούν και η Ευρώπη όπως και οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία, με την τρίτη δόση τους, έμμεσα τους το αρνούνται. Η αρχή έγινε με την Δέλτα και τώρα με την μετάλλαξη Omicron, όπου η πρώτη ήρθε από την υπο-εμβολιασμένη Ινδία και η δεύτερη από την επίσης υπο-εμβoλιασμένη Μποτσουάνα.

Στις περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη η φύση φτιάχνει κοκτέιλ μολότοφ και παράγονται ισχυρές μεταλλάξεις. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για το θέμα αυτό από την άνοιξη και επανήλθε τον Αύγουστο όταν άρχισαν δειλά-δειλά οι τρίτες δόσεις στις πλούσιες ή σχετικά πλούσιες χώρες: «Θα γίνει μπούμερανγκ αυτό», είπε ο ΠΟΥ, εννοώντας τις μεταλλάξεις που θα οδηγούσαν σε καραντίνες και νέα μέτρα του προνομιούχους του πλανήτη, στους οποίους παραδόξως εντάσσεται και η Ελλάδα.

Και βγήκε αληθινός, πρώτα με την Δέλτα. Το γεγονός ότι κυριάρχησε το βραχυπρόθεσμο “ο σώζων εαυτόν σωθήτω” και οι πλούσιοι άρπαξαν τις παραγγελίες εμβολίων, οδήγησε και συνεχίζει να οδηγεί μοιραία σε νέα μέτρα και οικονομικές κρίσεις λόγω της εμφάνισης νέων πιο διεισδυτικών μεταλλάξεων. Τώρα γκρινιάζουν τα χρηματιστήρια και ο τουριστικός τομέας, επειδή με την μετάλλαξη της Μποτσουάνα ή Όμικρον, είναι ante portas νέο “κραχ”.

Η Δέλτα γεννήθηκε σε μια χώρα που κατά τραγική ειρωνεία παράγει προς εξαγωγή τα περισσότερα εμβόλια αλλά έχει εμβολιάσει μόλις το 30% του πληθυσμού της. Όταν “γέννησε” την μετάλλαξη Δέλτα, είχε προλάβει να εμβολιάσει το 6%. Φυσικά υπάρχουν μεταλλάξεις που γεννήθηκαν και προ εμβολίων, όπως η Άλφα (η άλλοτε λεγόμενη “βρετανική”), όμως το θέμα είναι αυτές που γεννώνται με δική μας ευθύνη.

Η βιασύνη και η έλλειψη ψυχραιμίας

Όλοι οι λοιμωξιολόγοι ξέρουν κάτι που κανένα κράτος δεν είχε την ψυχραιμία να εφαρμόσει: ο εμβολιασμός γίνεται σε περίοδο ύφεσης της οποιασδήποτε επιδημίας, και όχι σε περίοδο έξαρσης, γιατί τότε το μείγμα είναι εκρηκτικό, καθώς ο ιός βρίσκει τείχος στο π.χ. 10% των εμβολιασμένων και εξελίσσεται δεόντως για την επιβίωσή του.

Κανονικά ο εμβολιασμός που άρχισε πέρσι το Γενάρη πανευρωπαϊκά, έπρεπε να αρχίσει μετά από ένα μήνα αυστηρού και όχι συμβολικού lockdown, επίσης πανευρωπαϊκού, ώστε να μειωθούν κάθετα τα κρούσματα. Όταν έπεφταν τα κρούσματα, θα άρχιζε μαζικά ο εμβολιασμός, διατηρώντας για τουλάχιστον ένα μήνα ακόμη την αυστηρή καραντίνα.

Όμως αυτό δεν είχε κανένα κράτος στον πλανήτη το θάρρος να το κάνει, παρά όλοι όρμησαν στα εμβόλια μέσα στο καταχείμωνο και με το δεύτερο κύμα στα ύψη. Ήταν ήδη η εποχή που κυριαρχούσε πλέον η Άλφα ή βρετανική μετάλλαξη. Ακόμα και σήμερα δεκάδες χώρες έχουν κολλήσει στο 5% όσον αφορά στην εμβολιαστική κάλυψη, χωρίς αυτό να είναι (όπως π.χ. στην περίπτωση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας) θέμα επιλογής, αλλά θέμα έλλειψης εμβολίων.

Όμως και στη Βουλγαρία ουσιαστικά από την έλλειψη εμβολίων ξεκίνησε το αντιεμβολιαστικό κίνημα, γιατί το κράτος δεν είχε φροντίσει να έχει επάρκεια και δεν μπήκε στην διαδικασία να προπαγανδίσει υπέρ του εμβολιασμού. Το ίδιο κάνουν και σήμερα πολλές φτωχές χώρες, γιατί οι κυβερνήσεις τους θα βρεθούν αυτομάτως σε εξαιρετική αμηχανία και ο κόσμος θα ξεσηκωθεί μόλις αρχίσουν οι ουρές σε εμβολιαστικά κέντρα που δεν έχουν διαθέσιμα εμβόλια. Η λύση στο πρόβλημα δεν χρειαζόταν να είναι η “θυσία” των πλουσίων κρατών που θα αρνούνταν την τρίτη δόση.

Δεν μοιράζονται την πατέντα

Όπως γράφουν και οι New York Times θα αρκούσε η Pfizer και η Moderna να εκχωρούσαν την πατέντα τους και το “know how” στις φτωχές χώρες, ώστε να μπορούν αυτές να παράγουν πιο φτηνά τα δικά τους mRNA εμβόλια. Όμως και οι δύο εταιρείες αρνήθηκαν. «Είναι παράλογο και αναποτελεσματικό να δώσουμε την τεχνολογία μας. Η διαδικασία είναι πολύ περίπλοκη και θα απαιτούσε πολύ χρόνο και κόπο για τη δημιουργία επαρκών εγκαταστάσεων. Ούτε μπορούμε να διαθέσουμε τους δικούς μας ειδικούς σε τρίτες χώρες, αφού τους χρειαζόμαστε για να ανταπεξέλθουμε στην αυξημένη ζήτηση», επικαλέστηκαν ως δικαιολογία.

«Δεν μπορείς να βάλεις μικρές αγγελίες και να ψάχνεις ειδικούς που ξέρουν από mRNA. Δεν υπάρχει καν τέτοια ειδικότητα», είπε ο υποδιευθυντής της Moderna, o Stéphane Bancel. Όμως ο πρώην διευθυντής του Κέντρου Πρόληψης Λοιμώξεων των ΗΠΑ Tom Frieden υποστηρίζει αντιθέτως ότι «η δημιουργία επαρκών εργοστασίων και ο δανεισμός ειδικών είναι θέμα ασφαλείας και για τις πλούσιες χώρες, όχι μόνον για το θέμα των μεταλλάξεων που γεννώνται κυρίως στις φτωχές, αλλά και για τη διασφάλιση επαρκούς παραγωγής και για τους πλούσιους».

Αυτά τα εμβόλια μπορούν να παρασκευασθούν σε εκατοντάδες εγκαταστάσεις, είπε. Ήδη πολλές φαρμακοβιομηχανίες στην Αφρική, στη Νότιο Αμερική και στην Ασία έχουν έτοιμους χώρους και μηχανήματα και ανθρώπινο δυναμικό και χρειάζονται απλώς το “know how”. Το κόστος για να είναι πλήρως έτοιμη μια μονάδα παραγωγής εκτιμάται χονδρικά στα 150 εκατ. δολάρια, αλλά αυτό το ποσό είναι αστείο μπροστά στο κόστος του να μην έχεις ως “πλανητικό χωριό” επαρκείς μονάδες παραγωγής.

Οι New York Times μάλιστα πήραν συνέντευξη από δεκάδες ειδικούς ανά τον κόσμο σε υπό ανάπτυξη χώρες και διαπίστωσαν ότι υπάρχουν πάνω από δέκα έτοιμες εγκαταστάσεις με ικανούς επιστήμονες σε έξι χώρες στις τρεις προαναφερόμενες ηπείρους. Οι Ινδοί ήδη παλεύουν να παρασκευάσουν ένα εμβόλιο mRNA που δεν χρειάζεται βαθιά ψύξη. Το ίδιο και στην Ταϊλάνδη «ώστε να έχουν επαρκή δική τους παραγωγή και να μην περιμένουν στην ουρά να αγοράσουν εμβόλια με χρήματα που συχνά τα κράτη δεν έχουν».

Κι εκεί Έλληνας…

Ένας Έλληνας, επικεφαλής βραζιλιάνικης εταιρίας, ο κ. Σωτήρης Μισαηλίδης, δήλωσε στους New York Times ότι η ημικρατική εταιρεία Bio-Manguinhos θα αρχίσει σύντομα κλινικές δοκιμές για το δικό της RNA εμβόλιο. Στη Νότιο Αφρική, άλλο πρόβλημα: πήραν μεν το δικαίωμα να παράγουν το εμβόλιο της Johnson, αλλά δεσμεύτηκαν να δώσουν προτεραιότητα σε εξαγωγές στην Ευρώπη και στον Καναδά, οπότε δεν περίσσεψε τίποτα για την χώρα.

Μετά από διαδηλώσεις στη Νότιο Αφρική, το υπουργείο Υγείας διαπραγματεύθηκε εκ νέου ώστε να κρατάει έστω ένα 20% από την παραγωγή του για τους πολίτες του. Ο Zoltan Kis, χημικός μηχανικός και αναλυτής στο Imperial College του Λονδίνου δήλωσε ότι οι ειδικότητες που χρειάζονται δεν είναι και τόσο σπάνιες όσο ακούγεται.

Ο κ. Κis έφερε ως παράδειγμα ότι το εμβόλιο της Pfizer παρασκευάζεται μεταξύ άλλων μονάδων, σε γερμανική φαρμακοβιομηχανία που είχε ειδίκευση σε ογκολογικά σκευάσματα και ότι η Moderna στην Ελβετία προσέλαβε διατροφολόγους από τη Nestle για το χημικό της τμήμα. Όσο για το κόστος, επαναλαμβάνεται η ιστορία με τα φάρμακα για το AIDS.

Με βλέμμα προς Αφρική

Ήταν πανάκριβα όσο είχαν το μονοπώλιο τρεις εταιρείες, και τώρα είναι διαθέσιμα σε πολύ πιο λογικές τιμές, επειδή ακριβώς παρασκευάζονται σε πιο φτηνές χώρες που βρήκαν την “συνταγή”. Τώρα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αφού “έφαγε πόρτα” από την Pfizer και την Moderna προσπαθεί να βρει την συνταγή με δικές του “αντίστροφες έρευνες”, δηλαδή ουσιαστικά να αντιγράψει τα συστατικά με δικό του τρόπο.

Η Moderna, αντί να μοιραστεί την “συνταγή”, ανήγγειλε ότι θα διαθέσει 500 εκατ. δολάρια για να δημιουργήσει τις δικές της μονάδες παραγωγής στην Αφρική, χωρίς να πει ούτε πότε, ούτε σε ποια από τις 54 χώρες θα το κάνει και κυρίως, ούτε πώς σχεδιάζει να εξυπηρετήσει τις “υπόλοιπες” 53. Και η BioNTech-Pfizer προτίθεται γενικώς και αορίστως να δημιουργήσει μονάδες παραγωγής στην Αφρική μέσα στην επόμενη τετραετία. Όμως οι μεταλλάξεις “τρέχουν” ανεξαρτήτως των προθέσεων των φαρμακοβιομηχανιών αλλά και των κυβερνήσεων που δεν θέλουν να τις πιέσουν.

Ο Martin Friede, υπεύθυνος του τομέα Προώθησης της Έρευνας Εμβολίων στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είπε στους New York Times για αυτό το τεράστιο παγκόσμιο χωριό όπου όλοι είμαστε γειτονόπουλα, αλλά ο καθένας κοιτάει την αυλή του: «Δεν υπάρχει φτηνή λύση. Όλες οι λύσεις προϋποθέτουν να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη οι πλούσιες χώρες. Και θα το κάνουν αναγκαστικά, γιατί δεν είσαι ποτέ ασφαλής, όσο κινδυνεύει ο γείτονάς σου».