Το δόγμα Τραμπ και η χειραφέτηση της Ευρώπης

Στις 25 Ιουλίου ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ θα έχουν στην Ουάσιγκτον συζητήσεις για τις αμερικανο-ευρωπαϊκές εμπορικές σχέσεις μετά τον -ακόμη-soft εμπορικό πόλεμο που ξεκίνησε με ευθύνη των ΗΠΑ. Η ατζέντα των συζητήσεων επικεντρώνεται στην βελτίωση του διατλαντικού εμπορίου και στην ισχυρή επανεπιβεβαίωση της σχέσης των δύο πλευρών, αλλά περιλαμβάνει και άλλα ζητήματα, όπως η ενέργεια, η ασφάλεια και η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.

Η αντιμετώπιση της ΕΕ από την κυβέρνηση Τραμπ είναι πλέον αντιμετώπιση «ανταγωνιστή-αντιπάλου», όπως άλλωστε και η Ρωσία και η Κίνα, αν και παραμένουν «φίλοι». Ως γνωστόν, οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμούς 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου. Η ΕΕ απάντησε με δασμούς 25% σε περίπου 200 εισαγόμενα αμερικανικά προϊόντα, συνολικής αξίας 2,8 δισ. ευρώ (ουίσκι μπέρμπον, μοτοσικλέτες Harley Davidson, τζιν Levi Strauss, αλουμίνιο, φιστίκια κ.α.).

Η αντίθεση για τον αγωγό Nord Stream II που εξέφρασε με πολύ ωμό τρόπο ο πρόεδρος Τραμπ στη σύνοδο του ΝΑΤΟ, δεν αποβλέπει μόνο στην αποφυγή της διεύρυνσης της εξάρτησης της Γερμανίας και της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αποβλέπει και στις αμερικάνικες εξαγωγές σχιστολιθικού αργού που μπορεί να μειώσει τόσο την εξάρτηση, όσο και το αμερικάνικο εμπορικό έλλειμμα.

Σημειωτέον ότι ήδη το αμερικάνικο σχιστολιθικό επηρεάζει πτωτικά τις τιμές, καθώς βοήθησε να αυξηθούν τα αμερικανικά αποθέματα πετρελαίου, ενώ η παραγωγή του συνεχώς αυξάνεται και προγραμματίζεται να ανέλθει στα 12,1 εκατ. βαρέλια την ημέρα μέχρι το 2023, από 2,7 σήμερα. Οι ΗΠΑ διεκδικούν να γίνουν το 2023 ο πρώτος παραγωγός υγρών καυσίμων το 2023 με 17 εκατ. βαρέλια από τα 13,2 εκατ. το 2017. Εξ ου και η αποχώρηση από τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή.

Σε βαρύ κλίμα

Οι συνομιλίες Τραμπ-Γιούνκερ θα διεξαχθούν υπό το βαρύ κλίμα της πρόσφατης έκθεσης του ΔΝΤ για την παγκόσμια οικονομία, η οποία προβλέπει συγκράτηση της ανάπτυξης στο 3,9% φέτος και το 2019 από το 3,7% που σημείωσε το 2017. Το ΔΝΤ επισημαίνει τρία φαινόμενα που εμφανίζονται ταυτόχρονα: ορισμένοι τομείς να έχουν εξαντλήσει την παραγωγική τους δυνατότητα, την ίδια ώρα που ανεβαίνουν οι τιμές ταχύτερα από τους μισθούς και τα επιτόκια αυξάνουν. Με δυο λόγια, το ΔΝΤ υπονοεί ότι η ανάπτυξη πιάνει οροφή και επισημαίνει ότι το Trump-effect μπορεί να πυροδοτήσει ύφεση. Το παγκόσμιο ΑΕΠ θα μπορούσε να μειωθεί κατά 0,5% ή πάνω από 400 δισ. δολάρια με τα ήδη υφιστάμενα δασμολογικά μέτρα.

Βέβαια, ο Γιούνκερ δεν πάει στην Ουάσιγκτον άοπλος. Προ ημερών έριξε πρόστιμο ύψους 4,3 δισ. ευρώ (5,06 δισ. δολάρια) στην Google για παραβίαση των όρων ανταγωνισμού σχετικά με τις εφαρμογές στις συσκευές Android. Επίσης, υπέγραψε με τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας Σίνζο Αμπε την Jefta, δηλαδή την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Ιαπωνίας.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ υπέγραψε ταυτόχρονα συμφωνία με την Κίνα για τη σύσταση κοινής ομάδας εργασίας για τις μεταρρυθμίσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Στο μεταξύ, το Πεκίνο προσέφυγε στον ΠΟΕ για τον κατάλογο των προτεινόμενων δασμών 10% της Ουάσινγκτον σε κινεζικά προϊόντα αξίας 200 δισ. δολαρίων από τον προσεχή Σεπτέμβριο. Συνεπώς, οι συζητήσεις Τραμπ-Γιούνκερ μάλλον θα οδηγηθούν σε κάποιο συμβιβασμό.

Ειδικότερα, η συμφωνία ΕΕ-Ιαπωνίας καλύπτει μια αγορά άνω των 600 εκατ. ανθρώπων, ανοίγει την ιαπωνική αγορά στα ευρωπαϊκά αγροτικά προϊόντα, κυρίως τυριά (γκούντα και τσένταρ) που σήμερα επιβαρύνονται με δασμό 29,8% και κρασιά που δασμολογούνται με 15% και προβλέπει άνοιγμα στις αγορές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, ηλεκτρονικού εμπορίου, τηλεπικοινωνιών και μεταφορών.

Το δόγμα Τραμπ

Ο έγκριτος αναλυτής των Financial Times Gideon Rachman, σε πρόσφατο άρθρο του, αφού ξεκαθάρισε πως ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είναι τρελός, διατύπωσε τις τέσσερις βασικές αρχές του «δόγματος Τραμπ»:

1. «Η οικονομία πάνω απ’ όλα», δηλαδή την ανάκτηση της οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ, υπερβαίνοντας την εύνοια προς τους αμυντικούς συμμάχους (Ιαπωνία και η Γερμανία).
2. Διαπραγματεύσεις σε επίπεδο εθνών-κρατών και όχι διεθνών θεσμών, όπως ο ΟΗΕ, ο ΠΟΕ και η G7.
3. Τέλος στην υποκρισία των οικουμενικών αξιών (δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ) και επιστροφή στις πολιτισμικές διαφορές, όπως η μετανάστευση που είναι «πολύ κακή για την Ευρώπη, αλλάζει τον πολιτισμό».
4. Ο κόσμος πρέπει να χωριστεί σε άτυπες «σφαίρες επιρροής» μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Η εντυπωσιακή ανάλυση του Rachman έρχεται να καταδείξει πως ήδη έχουμε εισέλθει σε μια φάση τεκτονικών αναδιατάξεων με πολλές αβεβαιότητες και αστάθμητους παράγοντες. Ο συνδυασμός της στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ και της τεράστιας αγοραστικής τους δύναμης που κινεί το παγκόσμιο εμπόριο, αφενός καταργεί το όποιο fair play στον ανταγωνισμό, αφετέρου ενδέχεται να ανατρέψει κοινωνικές ισορροπίες και να πυροδοτήσει νέα μεταναστευτικά κύματα.

Η Κριστίν Λαγκάρντ είχε προειδοποιήσει από την αρχή της χρονιάς ότι “αυτοί που θα υποφέρουν περισσότερο θα είναι οι φτωχότεροι” και ότι «το κολοσσιαίο παγκόσμιο χρέος, που είναι πιο βαρύ από ποτέ» σε συνδυασμό με τον εμπορικό πόλεμο μπορεί να πυροδοτήσει «κινδύνους γεωπολιτικής και πολιτικής φύσης που υποκινούν μια μεγάλη ανασφάλεια και αστάθεια». Μοιάζει να έχουμε φτάσει κάπου εδώ.

Η κρίση αυτή για την Ευρώπη δεν είναι απλά μια οικονομική απειλή, αλλά μια ιστορική πρόκληση χειραφέτησης, μετά από 75 χρόνια εξάρτησης από τις ΗΠΑ. Στριμωγμένη ανάμεσα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ, περιφρονημένη από αμφότερους, εξακολουθεί να κάνει βήμα σημειωτόν εξ αιτίας του ανταγωνισμού Γερμανίας-Γαλλίας-Βρετανίας…